Vẫn chưa gần hòa bình hơn?

Tuy các bên lâm chiến cùng các bên liên quan không nói ra, song như trong mọi cuộc chiến tranh, sẽ luôn có kẻ thắng người thua, và chẳng ai có thể ra về bình an.

11H04 phút tối thứ hai 18-8 giờ Washington DC, Tổng thống Hoa Kỳ thứ 47 Donald Trump đăng lên mạng Truth Social của ông một mẩu 211 chữ loan báo ông đã có một cuộc gặp rất tốt đẹp với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Phần Lan Alexander Stubb, Thủ tướng Ý Giorgia Meloni, Thủ tướng Anh Keir Starmer, Thủ tướng Đức Friedrich Merz và bà Ursula von der Leyen (chủ tịch Ủy ban châu Âu) cùng Tổng thư ký NATO Mark Rutte tại Nhà Trắng.

Người kiến tạo hòa bình

Tổng thống Trump cho biết ông và các lãnh đạo châu Âu, NATO đã thảo luận về những đảm bảo an ninh cho Ukraine, các đảm bảo này sẽ được các quốc gia châu Âu khác nhau cung cấp với sự phối hợp của Hoa Kỳ. 

Tới đây, ông nói thay mọi người: "Mọi người đều rất vui mừng về khả năng HÒA BÌNH cho Nga/Ukraine". 

Ông cũng tiết lộ rằng ông đã gọi cho Tổng thống Nga Vladimir Putin để sắp xếp một cuộc họp giữa Putin và Zelensky, tại một địa điểm sẽ được xác định sau, và rằng sau cuộc họp này sẽ có thêm một cuộc họp ba bên, gồm hai ông Putin và Zelensky, và bản thân ông.

Trước đó bốn tiếng, ông Trump đăng một mẩu khác khoe ông "đã dàn xếp 6 cuộc chiến trong 6 tháng, mà một trong số đó là thảm họa hạt nhân tiềm tàng". 

Dù ông Trump không liệt kê chi tiết, nhưng 6 cuộc chiến ông đã thu xếp gồm cuộc chiến Israel - Iran, CHDC Congo - Rwanda, Campuchia - Thái Lan, Ấn Độ - Pakistan, Serbia - Kosovo và Ai Cập - Ethiopia. 

Từ điều ông cho là kỳ công đó, ông trách cứ báo chí Mỹ cứ ra rả mạt sát ông: "Vậy mà tôi phải đọc và nghe tờ Wall Street Journal, cùng nhiều tờ báo khác thực sự không biết gì, nói với tôi đủ thứ chuyện rằng tôi đang sai trong mớ bòng bong Nga/Ukraine".

Ông nhắc lại: "Đó là cuộc chiến của Joe Biden, chớ không phải của tôi". Và ông ở đây, trong Nhà Trắng này, là để ngăn chặn cuộc chiến di sản ngoài ý muốn đó, chớ không phải để tiếp tục theo đuổi nó. 

Một lần nữa ông lặp lại điệp khúc: "Cuộc chiến đó sẽ KHÔNG BAO GIỜ xảy ra nếu tôi là tổng thống. Tôi biết chính xác mình đang làm gì, và tôi không cần lời khuyên của những kẻ đã đảm trách giải quyết tất cả những cuộc xung đột này trong chừng đó năm qua mà không làm được gì để ngăn chặn chúng".

Thiệt ra, 6 cuộc chiến ông khoe đã dàn xếp hòa bình không hẳn là do ông dàn xếp, và có khi không hẳn là đã có hòa bình, như ở Congo, nơi phiến quân được Rwanda hậu thuẫn vẫn tiếp tục chiến đấu. Hay tại Iran, Mỹ tự ý tiến hành các cuộc không kích bằng bom phá boongke nhằm vào cơ sở quân sự và hạt nhân để rồi ép Iran chấp nhận lệnh ngừng bắn.

Cũng thế, Ấn Độ phủ nhận việc Trump đóng bất kỳ vai trò nào trong việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn với Pakistan nhằm chấm dứt nhiều ngày không kích trên vùng lãnh thổ Kashmir đang tranh chấp hồi tháng 5 vừa rồi. 

Ai Cập và Ethiopia không có thỏa thuận nào để giải quyết gốc rễ của xung đột vì một con đập trên sông Nile do Ethiopia xây dựng nhằm chuyển hướng nước từ Ai Cập. Còn Serbia phủ nhận việc ông Trump đã có bất kỳ kế hoạch nào nhằm ngăn chặn chiến tranh với Kosovo, theo The Guardian 19-8.

Khoảng cách trong lập trường

Nhưng dù sao, đó chỉ là những "món phụ" so với công trình chính là cuộc chiến Ukraine, mà ông Trump hứa sẽ kết thúc trong vòng 24 tiếng khi còn tranh cử.

Các nhà lãnh đạo châu Âu nói chung đã tuyên bố hoan nghênh những nỗ lực của Trump nhằm chấm dứt xung đột ở Ukraine và đạt được một nền hòa bình công bằng và lâu dài. 

Tuy nhiên, họ thận trọng nhắc lại yêu cầu cơ bản "các cuộc thảo luận tiếp theo phải có sự tham gia của Tổng thống Zelensky. Chúng tôi tái khẳng định rõ ràng rằng Ukraine phải có những đảm bảo an ninh vững chắc để bảo vệ hiệu quả chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của mình".

Các nhà lãnh đạo châu Âu tỏ ý dứt khoát hướng tới Nga: "Không nên áp đặt bất kỳ hạn chế nào với lực lượng vũ trang Ukraine hoặc sự hợp tác của họ với các nước thứ ba. Nga không thể phủ quyết con đường gia nhập Liên minh châu Âu và NATO của Ukraine" và "biên giới quốc tế không thể bị thay đổi bằng vũ lực". 

Nếu tình hình không thay đổi tích cực, châu Âu "sẽ tiếp tục tăng cường các biện pháp trừng phạt và biện pháp kinh tế có mục tiêu để kiềm chế nền kinh tế chiến tranh của Nga cho đến khi đạt được một nền hòa bình công bằng và lâu dài".

Phía Nga có những yêu cầu sống còn của họ. Trong hội đàm ở Alaska trước đó giữa Trump và Putin, Putin đã nêu rõ đòi hỏi không suy suyển của Nga: 

"Tình hình ở Ukraine liên quan đến những mối đe dọa cơ bản đối với an ninh của chúng tôi... Chúng tôi tin rằng để giải quyết vấn đề một cách lâu dài và bền vững, chúng ta cần loại bỏ tất cả các gốc rễ, nguyên nhân chính của cuộc xung đột đó, và chúng tôi đã nói điều này nhiều lần, cần xem xét tất cả các mối quan ngại chính đáng của Nga và khôi phục sự cân bằng an ninh công bằng ở châu Âu và trên toàn thế giới nói chung".

Có vẻ như mối âu lo cho an ninh nước Nga của ông Putin không khác với những gì ông đã bày tỏ vào ngày định mệnh 24-2-2022: "Với sự mở rộng về phía đông của NATO, tình hình đối với Nga ngày càng trở nên tồi tệ và nguy hiểm hơn qua từng năm... NATO đưa cơ sở hạ tầng của liên minh đến gần biên giới Nga hơn". Tâm tư y hệt, song nay có đối tác Trump ở Nhà Trắng nên tình hình "dễ thở" hơn.

Trump - Zelensky: Bằng mặt nhưng khó bằng lòng?

Nếu như trong nhiệm kỳ Joe Biden, quan hệ Ukraine - Mỹ là khá khăng khít thì qua nhiệm kỳ Trump, tình hình gần như đảo ngược, ngay từ cuộc gặp gỡ đầu tiên hôm 28-2, trong một cuộc họp song phương rất căng thẳng được truyền hình trực tiếp tại phòng Bầu dục Nhà Trắng. 

Lịch trình dự định là thảo luận về việc Hoa Kỳ tiếp tục hỗ trợ Ukraine và kết thúc bằng việc ký kết thỏa thuận tài nguyên khoáng sản.

Nhưng trong 10 phút cuối cùng, ông Trump và người phó JD Vance liên tục chỉ trích Zelensky, đôi khi lấn át giọng của vị khách. Truyền thông khi đó mô tả đây là cuộc đối đầu công khai chưa từng có giữa một tổng thống Hoa Kỳ và một nguyên thủ quốc gia nước ngoài. 

CNN cho biết thậm chí đã có lúc ông Trump đe dọa sẽ "từ bỏ Ukraine hoàn toàn". Với ông Trump, quan hệ tích cực nhất giữa Hoa Kỳ và Ukraine hầu như được gói ghém trong thỏa thuận tài nguyên khoáng sản ký ngày 30-4.

Nay thì chuyện đảm bảo an ninh trong thỏa thuận đó mới được đặt ra. Cụ thể, mẩu Truth Social mới nhất của ông về vấn đề này ngày 19-8 nói: "Các đảm bảo này sẽ được cung cấp bởi các quốc gia châu Âu, phối hợp với Hoa Kỳ". 

Hãng tin Nga Tass 19-8 tiết lộ: "Sau các cuộc đàm phán tại Nhà Trắng, Kiev đề xuất mua vũ khí trị giá 90 tỉ USD từ Mỹ, gồm máy bay và hệ thống phòng không... Tổng thư ký NATO Mark Rutte nói với Fox News: 

"Tin tốt là Tổng thống Trump hiện đã đàm phán thông qua tôi với các đối tác châu Âu trong NATO rằng các đối tác NATO ở châu Âu sẽ chi trả cho việc cung cấp vũ khí của Mỹ. Vì vậy, đây là tin tốt cho tầng lớp trung lưu Mỹ, nhưng cũng là tin tốt cho Ukraine, bởi vì điều đó có nghĩa dòng vũ khí sát thương từ Mỹ, ngay lúc này, vẫn đang tiếp tục chảy vào Ukraine".

Tóm lại: (1) các thành viên châu Âu của NATO sẽ gom tiền để mua vũ khí cho Ukraine; (2) điều này là "tin tốt cho tầng lớp trung lưu Mỹ" vốn "ôm sô" hầu hết tiền thuế, họ sẽ không phải đóng thêm thuế để mua vũ khí cho Ukraine, đã có dân châu Âu lo! Một thắng lợi khác cho ông Trump vốn đang "bán xúc xích" với vô vàn vấn đề nội bộ Hoa Kỳ.■