Vì sao ông Trump kiếm chuyện George Soros?

Vị tỉ phú người Do Thái năm nay 95 tuổi đã đổ hàng chục tỉ USD vào các chương trình thúc đẩy chính sách trên toàn cầu, cổ xúy các giá trị dân chủ, bảo vệ người nhập cư và cải cách pháp lý thông qua quỹ Open Society ông thành lập từ 1979.

Trong giai đoạn đó, ông Soros cùng mạng lưới lớn các tổ chức thiện nguyện và chương trình tài trợ ở các nước trở thành mục tiêu của vô số thuyết âm mưu từ Malaysia tới Hungary - nơi đã ban hành đạo luật được đặt tên "Kết liễu Soros" vào năm 2018 quy định việc hỗ trợ người nhập cư không giấy tờ là bất hợp pháp.

Ông ba bị với phe Cộng hòa

Là nhà tài trợ lớn cho Đảng Dân chủ, ông Soros thường xuyên bị Tổng thống Mỹ Donald Trump chỉ trích. Ông Trump thường xuyên cáo buộc Soros tài trợ đủ thứ từ các cuộc biểu tình Black Lives Matters mùa hè 2020 cho tới việc Trump bị truy tố ở New York năm 2023.

Cuộc chiến lớn tiếp theo của chính quyền Trump trong nỗ lực "thanh lý môn hộ" có vẻ như nhắm vào chính "ông ba bị" này. 

Hôm 25-9, The New York Times đưa tin Bộ Tư pháp Mỹ đang gây sức ép để mở điều tra với quỹ Open Society - một trong những tổ chức chính của ông Soros, với cáo buộc ông kích động bạo lực chính trị. Tổ chức của Soros phản bác là các cáo buộc "vô căn cứ" và "có mục tiêu chính trị".

Open Society là mạng lưới của nhiều tổ chức thiện nguyện, trong đó có các tổ chức chính trị, với văn phòng ở hơn chục quốc gia. 

Tổng tài sản được các tổ chức này quản lý là khoảng 23 tỉ USD. Nhóm của ông Soros nói tới nay họ đã giải ngân hơn 24 tỉ USD, trong đó có 1,2 tỉ USD trong năm 2024. Khoản năm ngoái họ trao lớn nhất là 242 triệu USD, cho các chương trình ở Mỹ.

Ông Soros sinh năm 1930 ở Hungary và chuyển tới London sau khi Đức quốc xã chiếm nước này. Sau đó ông tốt nghiệp Trường Kinh tế London (LSE) năm 1952 và chuyển tới Mỹ năm 1956. 

Năm 1970, ông lập quỹ đầu tư Soros Fund Management, tổ chức tạo ra phần lớn tài sản cho ông. Năm 1973, ông kết hợp cùng Jim Rogers để thành lập Quantum Fund - một quỹ đặc biệt thành công trong việc phá giá các đồng tiền.

Năm 1992, Soros gây chấn động thế giới trong sự kiện "ngày thứ tư đen" khi ông kiếm hơn 1 tỉ USD nhờ đánh cược đồng bảng Anh sẽ mất giá, làm chao đảo thị trường tài chính Anh. 

Trong phỏng vấn với Charlie Rose của đài PBS năm 1994, Soros nói ông có khoảng 100 triệu USD khi bắt đầu công việc thiện nguyện của mình năm 1979. Đến năm 2017, ông đã có thể quyên góp khoảng 18 tỉ USD cho quỹ Open Society, nâng tổng số đóng góp của ông từ năm 1984 lên tới 32 tỉ USD.

Các hoạt động của Soros ở Mỹ bắt đầu từ giai đoạn giữa những năm 1990, tập trung vào các chương trình như xóa bỏ tội danh hình sự cho việc sử dụng một số chất kích thích và thúc đẩy công bằng pháp lý.

Kể từ khi thắng cử năm ngoái, Trump đã liên tiếp tấn công các tổ chức ủng hộ cánh tả như ActBlue - nhóm gây quỹ cho phe Dân chủ, cùng các hãng luật từng hợp tác với phe Dân chủ. 

Nhưng hiếm có nơi nào góp quỹ cho phe Dân chủ ổn định như Soros. Ngoài các chương trình thiện nguyện, ông và các tổ chức liên quan là những nhà tài trợ lớn nhất của phe Dân chủ ở Mỹ, đặc biệt trong các hoạt động tài trợ chính trị lớn.

Những người ủng hộ Soros từ lâu cho rằng quan điểm bài Do Thái là một trong những lý do ông bị phe cánh hữu nhắm tới.

Ông được cho là nhân vật đứng sau các chiến dịch như các vận động viên quỳ xuống khi hát quốc ca, biểu tình chống các ứng viên thân Trump ở Tòa Tối cao hay các cuộc bạo loạn sau vụ George Floyd bị cảnh sát đè chết. Năm 2018, Soros bị vu cáo là tài trợ cho xe chở người nhập cư từ Trung Mỹ đi tới biên giới Mỹ, một điểm nóng của bầu cử giữa kỳ năm đó.

Trump và phe Cộng hòa đặc biệt để ý chuyện Soros thúc đẩy các công bằng pháp lý và việc ông ủng hộ các công tố viên có quan điểm tự do. Năm 2023, khi bị công tố viên Manhattan, Alvin L. Bragg, truy tố, Trump nói Bragg "do George Soros lựa chọn và tài trợ". (Soros quả có tài trợ cho một tổ chức ủng hộ Bragg). Các trợ lý của Soros vài tuần qua đã chuẩn bị cho khả năng Trump sẽ nhắm vào tổ chức của họ trong một chiến dịch trả đũa diện rộng.

"Ông trùm giật dây"

Ông Soros hiện đã 95 tuổi và phần lớn quyền kiểm soát các quỹ đã được trao cho con trai ông, Alex. Alex Soros có bằng tiến sĩ sử học ở Đại học California, Berkeley và năm 2023 được bầu làm chủ tịch quỹ Open Society. 

Ông phần lớn tiếp tục các chương trình mà cha mình đã triển khai. Ông thường xuyên đăng hình với các chính trị gia dân chủ và mùa hè này đã kết hôn với Huma Abedin, cố vấn lâu năm của bà Hillalry Clinton. 

Patrick Gaspard, chủ tịch lâu năm của Open Society, trước kia từng làm giám đốc điều hành của Ủy ban Quốc gia Đảng Dân chủ và là giám đốc các vấn đề chính trị ở Nhà Trắng thời ông Obama.

Soros vì vậy thường tự trào và mô tả bản thân mình là "ông trùm giật dây và kẻ dẫn dắt phe cánh tả cực đoan". Cáo buộc thường xuyên nhắm vào các tổ chức của Soros là nói họ tài trợ cho các hoạt động biểu tình bạo lực, và lật đổ chế độ ở nước ngoài. 

"Nếu nhìn Soros, ông ta là trùm mọi thứ - Trump nói với phóng viên - Ông ta có mặt trong mọi câu chuyện tôi đọc, nên tôi đoán ông ta sẽ là ứng viên (bị điều tra)".

Hồi tháng 8, Trump từng nói George và Alex Soros phải bị điều tra về kiếm tiền phi pháp. "George Soros, và cậu con trai Cực Tả tuyệt vời, cần bị truy tố vì (vi phạm đạo luật xã hội đen và tổ chức tham nhũng), vì ủng hộ biểu tình bạo lực, và hơn thế nữa, trên khắp nước Mỹ", ông viết trên Truth Social.

Bộ Tư pháp thời Trump trích báo cáo từ tổ chức cánh hữu Capital Research Center tiêu đề "Độc quyền: Open Society của Soros chi 80 triệu USD cho các nhóm thân khủng bố". Trong khi đó, website của Open Society phân bua: 

"Quỹ Open Society luôn lên án chủ nghĩa khủng bố và không tài trợ cho các hoạt động này. Hoạt động của chúng tôi là hòa bình, hợp pháp, và những người thụ hưởng của chúng tôi phải tuân thủ các nguyên tắc về quyền con người và tuân thủ luật pháp". 

Họ cũng nói phần lớn dòng tiền của quỹ được dành cho "các hoạt động về quyền tiếp cận giáo dục, y tế, đảm bảo pháp lý sắc tộc, cải cách chính sách về thuốc gây nghiện và mở rộng quyền con người" và giải quyết "vấn đề khí hậu và chống chủ nghĩa độc tài".

Công khai thì mạng lưới của quỹ trải khắp hơn 100 quốc gia, với phần tài trợ đầu tiên là cho người da đen Nam Phi trong giai đoạn apartheid năm 1979. Những năm 1980, quỹ tài trợ các học giả Đông Âu sang thăm phương Tây. Soros từ lâu cũng là nhà tài trợ cho Đảng Dân chủ Mỹ và năm 2021, từng quyên góp 125 triệu USD cho một nhóm vận động chính trị Dân chủ.

"Dù tôi thường xuyên được mô tả là đại diện của nhóm cực tả - và tôi chắc chắn là mình cũng có những định kiến chính trị - tôi nhận ra phe bên kia đã đúng một nửa khi chỉ trích chính quyền là lãng phí, thiếu hiệu quả và cần vận hành tốt hơn", ông Soros phát biểu năm 2021 tại Viện Cato.

Năm 2020, quỹ của Soros tài trợ 150.000 USD cho Viện Cato nhằm "thúc đẩy đồng thuận quốc gia để chấm dứt các miễn trừ và chính sách có hại cho nạn nhân chịu hành vi sai trái của cảnh sát".

Cãi nhau về Soros

Tháng 5-2023, một người trên X bảo vệ Soros là có ý định tốt sau khi tỉ phú Elon Musk viết trên X rằng "Soros khiến tôi nhớ tới Magneto (nhân vật phản diện xấu xa trong truyện tranh)". Musk đáp lại: "Anh nghĩ là họ có ý tốt. Không hề vậy. Ông ta muốn xói mòn nền tảng của nhân loại. Soros thù ghét nhân loại". 

Và Musk không phải nhân vật ủng hộ Trump duy nhất căm ghét Soros. "Không có ai cản trở nên dân chủ của chúng ta hơn George Soros", hạ nghị sĩ Marjorie Taylor Greene của Georgia viết trên X hôm 19-3-2023.

Ông Soros thường xuyên bị phe cánh hữu chỉ trích là "kẻ theo chủ nghĩa toàn cầu" chi phối trong hậu trường thị trường tài chính quốc tế. "Không giống như thời chiến tranh lạnh và đế chế Ottoman, mối đe dọa từ George Soros và các tổ chức phi lợi nhuận của ông ta vi tế và khó phát hiện hơn", Tucker Carlson nói trên đài Fox năm 2022 trong chương trình có tiêu đề "Hungary vs. Soros: cuộc chiến vì nhân loại". ■