Vibe coding: Để cảm xúc dẫn lối lập trình

Người không biết lập trình vẫn có thể tạo ra phần mềm hay app "xài được" chỉ bằng cách miêu tả điều mình muốn và để trí tuệ nhân tạo (AI) làm nốt phần còn lại. "App yêu thích nhất kế tiếp của bạn sẽ là app do chính bạn tạo nên" - tờ The Wall Street Journal lạc quan.

Khái niệm "vibe coding" ra đời để chỉ việc bất cứ ai giờ đây cũng có thể tạo ra phần mềm mà không cần nền tảng kỹ thuật. Thứ duy nhất họ cần là một ý tưởng trong đầu, khả năng truyền đạt nó, và một công cụ AI đủ thông minh để biết cần làm gì tiếp theo.

Thả mình vào cảm xúc

"Có một loại lập trình mới mà tôi gọi là "vibe coding", trong đó bạn hoàn toàn thả mình vào cảm xúc, chấp nhận những thay đổi theo cấp số nhân, và thậm chí quên đi rằng những dòng mã lệnh đó còn tồn tại" - Andrej Karpathy, người đồng sáng lập OpenAI, viết trên X hồi tháng 2-2025. Đây được xem là bài viết "khai sinh" khái niệm vibe coding.

Đã có nhiều suy đoán về cách AI sẽ giúp các công ty tạo ra phần mềm một cách tinh gọn hơn và nhanh hơn, và cách nó có thể đe dọa công việc của các kỹ sư phần mềm mới vào nghề. 

Nhưng ảnh hưởng quan trọng nhất của các công cụ hỗ trợ vibe coding dựa trên AI chính là đem phát triển phần mềm đến với số đông những người không có bằng kỹ sư máy tính hay một kế hoạch mang lại doanh thu tỉ đô từ sản phẩm mình làm ra.

Trong một bài viết trên trang web cá nhân, tác giả Robin Sloan ví von những người viết phần mềm bằng AI giống như các "đầu bếp tại gia" - họ tìm thấy niềm vui thú trong việc tạo ra các ứng dụng cho chính gia đình hoặc cộng đồng mình sử dụng thay vì dựa vào những sản phẩm thương mại có sẵn trên thị trường.

Priya Ghose và người bạn Irena Wang là một ví dụ: họ viết ra ứng dụng BabyTime nhằm giúp những đứa con nít trong nhà dễ dàng gọi điện cho người thân chỉ bằng cách nhấn vào hình gương mặt của thành viên gia đình tương ứng trên thiết bị di động. 

Ứng dụng không có chức năng gì khác, và giao diện ở mức tối giản với những tấm ảnh nằm gọn trong màn hình duy nhất, nhưng đó là sự đơn giản có chủ ý.

"Chúng tôi không muốn sử dụng các ứng dụng tràn ngập quảng cáo và những thứ râu ria không cần thiết" - Wang giải thích với The Wall Street Journal. Ghose và Wang chỉ mất một buổi chiều để viết ra ứng dụng BabyTime bằng cách sao chép những đoạn mã lệnh do AI Claude tạo. 

Đứa con 3 tuổi của Wang hiện là "người dùng thân thiết" của ứng dụng này. Con của Ghose còn quá nhỏ, nhưng cô cho biết sẽ tìm cách dạy con gọi điện bằng BabyTime khi bé đủ lớn.

Theo Michael Keating, chủ một công ty start-up ở Mỹ, AI giúp giải quyết "vấn đề mang tính biểu tượng" của các nhà sáng lập không có nền tảng kỹ thuật: thuyết phục một kỹ sư phần mềm hiện thực hóa ý tưởng điên rồ của mình.

Keating hiện đang trả 25 USD/tháng để sử dụng Replit - công cụ cho phép "biến các ý tưởng thành ứng dụng" chỉ bằng cách trò chuyện cùng AI. Nhờ nền tảng này, Keating đã xây dựng các ứng dụng nho nhỏ giúp anh có thể chơi đùa cùng hai đứa con nhỏ của mình. 

"Tôi không cần thuyết phục ai khác rằng viết một ứng dụng cho trò chơi "20 câu hỏi" là xứng đáng với thời gian của tôi hay của họ. Tôi chỉ cần quyết luôn là đáng, và cứ thế mà làm" - anh nói.

Vibe coding, no-code và low-code

Khái niệm vibe coding có thể mới, nhưng công nghệ đằng sau nó thì đã tồn tại và tiến bộ dần qua nhiều năm. Chẳng hạn, các chatbot AI như Claude của Anthropic, ChatGPT của OpenAI, hay Gemini của Google từ cách đây vài năm đều đã có năng lực viết mã lệnh máy tính với độ chuẩn xác tương đối.

Tuy nhiên phải đến những tiến bộ gần đây của các công cụ AI được phát triển chuyên biệt cho nhiệm vụ hỗ trợ lập trình - trong đó có Cursor và Github Copilot - thì vibe coding mới trở nên phổ biến và ngày càng dễ tiếp cận với số đông. 

Những trợ lý AI này có thể đoán biết ý định của người dùng dựa trên bối cảnh của cuộc trò chuyện và khiến việc tạo ra phần mềm trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết, ngay cả đối với những người chưa từng lập trình trước đó.

Tạp chí MIT Technology Review dẫn lời Barron Webster, một nhà thiết kế phần mềm tại công ty Sandbar, giải thích: "Ban đầu các công cụ AI lập trình này chỉ giúp người dùng hoàn thành dòng mã lệnh duy nhất, nhưng giờ đây chúng đã có thể viết lại cả một tập tin hoặc tạo ra những thành tố hoàn toàn mới. Phạm vi của những điều bạn không cần nhúng tay mà có thể phó thác cho AI đang liên tục tăng lên theo thời gian". 

Cần lưu ý không phải bất cứ lập trình do AI hỗ trợ nào cũng có thể xem là vibe coding: "Vibe coding thật sự là khi bạn sẵn sàng để cho AI nắm toàn quyền kiểm soát và hạn chế việc kiểm tra hay sửa lại những đoạn mã lệnh do AI tạo ra" - tác giả Rhiannon Williams viết. Nếu cần sửa, hãy yêu cầu chính AI làm điều đó bằng cách giao tiếp với nó.

Đây cũng là điểm khác biệt mấu chốt giữa vibe coding nhờ AI và các công nghệ phát triển phần mềm low-code (chỉ cần lập trình ở mức độ tối thiểu) hay no-code (không cần lập trình) trước đây. 

Đa số các nền tảng low-code hoặc no-code dựa vào những mô đun được xây dựng sẵn, người dùng chỉ việc kéo thả để tạo ra sản phẩm theo nhu cầu với khả năng tùy chỉnh hạn chế. Có nghĩa là nó chỉ "không cần lập trình" đối với người dùng, còn bản chất những mô đun này vẫn là do một lập trình viên viết ra sẵn. 

Trong khi đó, vibe coding được cấu trúc như một cuộc trò chuyện cùng AI, trong đó mỗi đoạn mã lệnh đều được sản sinh ngay tại chỗ và tinh chỉnh theo yêu cầu của người dùng. Tiềm năng của những gì vibe coding có thể tạo ra chỉ bị giới hạn bởi ý tưởng của người sử dụng.

Sergey Tselovalnikov, một kỹ sư phần mềm làm việc cho nền tảng thiết kế Canva, cho rằng vai trò của người dùng lúc này chỉ là giao tiếp với công cụ AI và nghiệm thu kết quả đầu ra của chúng. 

"Khi gặp lỗi, tôi chỉ việc sao chép thông báo lỗi và dán ngược trở lại vào màn hình trò chuyện với AI, và thường thì nó tự biết phải sửa như thế nào" - Karpathy viết trong bài đăng trên X.

Tobin South, một nhà nghiên cứu bảo mật AI tại MIT Media Lab, cho rằng những người hưởng lợi nhiều nhất từ vibe coding có thể chia thành hai nhóm. Một là những người như Karpathy: đã nắm vững về lập trình, có thể áp dụng vibe coding cho các dự án quan trọng và biết cách sửa lỗi nếu có sự cố nghiêm trọng nào xảy ra. Nhóm thứ hai là những người nghiệp dư với rất ít hoặc hoàn toàn không có kinh nghiệm lập trình. 

"Tôi định nghĩa vibe coding là sở hữu một tầm nhìn mà bạn không thể thực hiện, nhưng AI thì có thể" - South nói với MIT Technology Review.

Dễ xài, dễ sai

Vibe coding dễ tiếp cận đến mức cô con gái 8 tuổi của Ricky Robinett, một quản lý cấp cao tại công ty an ninh mạng Cloudflare, đã có thể biến việc phát triển ứng dụng bằng AI thành một thú vui sau giờ học.

Chỉ nói chuyện chưa đến 10 phút, bé Fay Robinett đã có thể nhờ AI Claude làm ra một phần mềm mô phỏng công viên giải trí đơn giản. Cô bé cũng dùng AI để viết ra nhiều chatbot với những tính cách khác nhau, chẳng hạn như nói chuyện giống nhân vật Harry Potter. "Em cũng tạo một phần mềm giống như một danh sách giúp em nhớ phải làm gì mỗi buổi sáng" - em nói với đài NBC News.

Rishab Jain, một sinh viên Harvard, dùng Replit để tạo ra một chương trình giúp dịch các văn tự cổ về Kỳ Na giáo (Jainism) sang tiếng Anh nhằm hỗ trợ những người thực hành tôn giáo thiểu số ở Ấn Độ này nhưng không hiểu ngôn ngữ vẫn có thể đọc được chúng. 

Theo Jain, vibe coding đặc biệt hữu ích để giải quyết những vấn đề nhỏ, chưa đủ "tầm" để các nhà phát triển phần mềm chuyên nghiệp phải quan tâm giải quyết. "Hoặc có thể có một ứng dụng nào đó, nhưng nó bắt trả phí 20 USD/tháng chẳng hạn. Giờ thì bạn có thể tự làm ra ứng dụng này và cá nhân hóa nó chỉ trong khoảng 1 giờ".

Mặc dù vibe coding phù hợp để tạo ra những sản phẩm số đơn giản, ít rủi ro, người dùng cần cân nhắc nếu muốn áp dụng nó cho các hệ thống quan trọng và phức tạp hơn. Vì các công cụ vibe coding được hỗ trợ bởi các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), những đoạn mã lệnh mà chúng tạo ra cũng có khả năng mắc lỗi như các câu trả lời mà chatbot dựa trên LLM đưa ra. 

Theo Tselovalnikov, đây là một vấn đề lớn nếu sản phẩm của bạn cần truy cập đến những cơ sở dữ liệu lớn, đòi hỏi các biện pháp an ninh nghiêm ngặt để bảo vệ thông tin, và có lượng lớn người dùng hoặc sử dụng thông tin do người dùng nhập vào hệ thống. 

"Nếu bạn không biết có những lỗ hổng bảo mật nào trên phần mềm của mình và không tự mình kiểm thử mã lệnh do AI tạo ra, điều đó rất nguy hiểm" - Tselovalnikov nói với MIT Technology Review.