Võ đài đỉnh cao hay đấu trường Trung cổ?

Tất nhiên, môn thể thao mà ông Yasukochi nói đến là boxing, từ lâu vẫn được xem là môn thể thao "tử thần", với số lượng ca tử vong đều đặn hằng năm.

Quá nhiều chết chóc

Những năm gần đây, võ đài thế giới liên tục ghi nhận những cái chết thương tâm của các võ sĩ chuyên nghiệp lẫn bán chuyên. Không riêng boxing, ở các môn đối kháng như MMA, muay Thái hay kickboxing, danh sách tử vong vẫn đều đặn nối dài từng năm. 

Những bi kịch này phản ánh mặt tối của thể thao đối kháng: sức mạnh con người được rèn luyện ngày càng vượt ngưỡng, trong khi cơ thể - đặc biệt là vùng đầu và hệ thần kinh, vẫn có giới hạn sinh học không thể thay đổi.

Theo thống kê của Tổ chức An toàn quyền anh và nhiều nghiên cứu quốc tế, mỗi năm trung bình có khoảng 10-15 ca tử vong liên quan trực tiếp đến boxing. Nếu tính cả các môn võ đài khác, con số này có thể dao động từ 20-30 trường hợp toàn cầu.

Tuy mỗi năm có tới hàng chục nghìn trận đấu diễn ra, nhưng hầu hết những ca tử vong đó đều đầy ám ảnh, nhiều vụ diễn ra trên sóng truyền hình trực tiếp, biến thành ký ức bi thương tập thể.

Giọt nước tràn ly đến từ võ đài Nhật Bản vào đầu tháng 8-2025, khi 2 võ sĩ boxing, Shigetoshi Kotari và Hiromasa Urakawa, lần lượt qua đời vì chấn thương não sau khi thượng đài ở cùng một sự kiện diễn ra tại Tokyo.

Kotari phải mổ khẩn do tụ máu dưới màng cứng sau trận tranh đai kết thúc với tỉ số hòa; Urakawa cũng được phẫu thuật não sau trận thua knock-out kỹ thuật. Nhưng rồi cả hai đều không qua khỏi.

Trước 2 tai nạn thương tâm này, giới võ đài chuyên nghiệp từ khắp thế giới, gồm cả MMA, boxing và muay Thái, đã phải ghi nhận liên tiếp những mất mát thương tâm. 

Người ngã quỵ, rồi mãi mãi không đứng lên sau khi nhận một chuỗi liên hoàn những cú đá tàn bạo; người bị chấn thương não bộ sau trận đấu, rồi cũng không thể cứu vãn, và ám ảnh hơn nữa - một võ sĩ người Lào (Singfangkhong Petchtawan) đã qua đời vì suy thận do quá trình ép cân khắc nghiệt.

Giới chuyên môn thừa nhận nguyên nhân chủ đạo thường xoay quanh tổn thương não bộ do chấn động lặp đi lặp lại (còn gọi là chấn thương sọ não mạn tính - CTE), tình trạng mất nước nghiêm trọng vì ép cân trước trận và sự thiếu sót trong khâu cấp cứu tại chỗ.

Ngoài ra, cường độ tập luyện và tính chuyên nghiệp ngày càng cao cũng khiến võ sĩ tung ra những cú đấm, cú đá mạnh hơn, nhanh hơn so với các thế hệ trước. 

Một võ sĩ hạng trung bình ngày nay, với chương trình dinh dưỡng và huấn luyện khoa học, có thể sở hữu lực ra đòn ngang ngửa hoặc thậm chí vượt cả những huyền thoại thập niên 1980. Đó là tiến bộ về thể chất, nhưng cũng đồng nghĩa rủi ro chấn thương não tăng theo.

Sẽ phải cải cách

Chính trong bối cảnh ấy, việc Nhật Bản - quốc gia có truyền thống boxing lâu đời - mới đây xem xét khả năng đình chỉ hoặc cải cách toàn diện môn quyền anh đã gây chấn động dư luận thể thao. 

Báo chí Nhật trích ý kiến nhiều chuyên gia y khoa cho rằng mức độ nguy hiểm của boxing đã đến giới hạn khó chấp nhận, đặc biệt sau một loạt trường hợp tử vong trong nước chỉ trong vài năm. 

Động thái này không chỉ nhằm bảo vệ võ sĩ Nhật Bản, mà còn đặt ra câu hỏi rộng hơn: liệu các môn đấu võ đài có cần một cuộc đại phẫu về luật lệ để trả lại sự an toàn cho người chơi.

Trong lịch sử, boxing và các môn võ đài từng nhiều lần thay đổi lớn sau các bi kịch. Trong thập niên 1980 và 1990, hàng loạt vụ tử vong xảy ra đã khiến liên đoàn quyền anh quốc tế phải rút số hiệp từ 15 xuống còn 12, đồng thời áp dụng thời gian nghỉ dài hơn, kiểm tra y tế gắt gao hơn.

MMA thời kỳ sơ khai ở Mỹ cũng từng bị coi là "đấu trường đẫm máu", nhiều tiểu bang cấm môn này cho tới khi tổ chức đứng ra phụ trách luật lệ UFC cải cách: bắt buộc găng tay, giới hạn hiệp đấu, cấm nhiều kỹ thuật nguy hiểm. 

Muay Thái, kickboxing và thậm chí cả đấu vật chuyên nghiệp đều đã trải qua những điều chỉnh tương tự. Mẫu số chung là mỗi lần có bi kịch lớn, bộ môn lại buộc phải thay đổi để giữ lấy tính chính danh thể thao và giảm thiểu rủi ro sức khỏe.

Ngày nay, giới chuyên gia y học thể thao vẫn liên tục đưa ra khuyến nghị nhằm làm võ đài an toàn hơn. Nhiều đề xuất được thảo luận: áp dụng cảm biến trong găng tay để giám sát lực ra đòn, thiết lập giới hạn số cú đòn trúng đầu trong một hiệp, rút ngắn thời gian thi đấu, hoặc siết chặt quy định ép cân.

Một số nhóm y khoa còn đề nghị cấm hoàn toàn hạng trẻ em và thanh thiếu niên trong thi đấu đối kháng, nhằm tránh để chấn động não tích lũy từ quá sớm. Ở cấp độ giải đấu, nhiều tổ chức lớn đã thử nghiệm thêm bác sĩ thần kinh túc trực tại sàn, hoặc áp dụng công nghệ chụp hình ảnh não bộ định kỳ cho võ sĩ chuyên nghiệp. 

Dù vậy, việc áp dụng rộng rãi vẫn gặp nhiều rào cản: chi phí, thói quen vận hành, và cả sự phản đối từ một số lượng khán giả yêu thích sự kịch tính nguyên sơ của võ đài.

Một góc nhìn đáng chú ý khác: chính sự tiến bộ trong huấn luyện thể chất khiến cơ thể con người ngày nay "tự chống lại mình". Võ sĩ hiện đại được tối ưu sức mạnh, tốc độ, khả năng chịu đựng, nhưng những điểm yếu sinh học - đặc biệt là hộp sọ và não bộ - khó thể nào tiến hóa tương xứng. 

Khi lực đấm trung bình trong thi đấu ngày nay thường đạt trên 1.000 Newton, và cú đấm cực đại của hạng nặng có thể chạm ngưỡng 5.000 Newton, rủi ro tổn thương não là rất rõ ràng. Sự chênh lệch giữa năng lực tấn công và khả năng chịu đựng của cơ thể là lý do gốc rễ khiến thảm kịch sẽ chưa dừng lại.

Nói dễ hiểu, "chiêu thức" thì ngày càng mạnh mẽ, cường hóa, nhưng phần "hộ thể" thì ai cũng như ai. Vùng đầu vẫn cứ là điểm yếu chí mạng của con người.

Tương lai của các môn võ đài có thể sẽ là sự cân bằng khó khăn giữa tính an toàn và bản sắc. Giới võ sĩ chuyên nghiệp thường chấp nhận rủi ro như một phần nghề nghiệp, đặc biệt khi võ đài tàn khốc còn mang lại nhiều tiền bạc.

Nhưng nhìn từ góc độ nhân văn, phải chăng võ đài đỉnh cao đang dần đánh mất chất "con người". Trong chiếc lồng bát giác, bốn bề là những tiếng gào thét, và hai con người lao vào nhau, với những cú đấm đủ sức giết người. Có khác gì đấu trường thời Trung cổ?■