Xe điện & giá xăng: Cờ đến tay nhưng chưa thể phất

TTCT - Giá xăng dầu tăng kỷ lục là động lực phát triển công nghiệp sản xuất ôtô và xe máy động cơ điện. Nhưng chỉ một yếu tố giá xăng thì chưa đủ để xóa đi những lo ngại mà người tiêu dùng trăn trở khi lựa chọn sử dụng xe điện (EV) ở thời điểm hiện tại.

Thị trường xe toàn cầu từ 2020 tới nay đã trải qua nhiều biến động lớn và đầy phức tạp, từ ảnh hưởng của dịch COVID-19 đến cơn sốt linh kiện bán dẫn chưa có lời giải, và giờ là giá nhiên liệu tăng cao chóng mặt trên toàn cầu.

Một quá trình sẵn có

Theo Google Trends, số lượt tìm kiếm trên mạng về EV ở Mỹ trong tháng 3 đã tăng trên 400% so với tháng trước và đạt mức cao kỷ lục kể từ khi công cụ đánh giá này bắt đầu theo dõi chủ đề này (tháng 1-2004). Tương tự, số liệu từ Edmunds.com cho thấy 25% khách hàng của trang mua bán và thông tin về xe này đã nghía qua các mẫu xe điện trong tuần lễ thứ hai của tháng 3, tăng 84% so với cùng kỳ tháng trước.

Trả lời CNN Business, Melinda Hanson, đồng sáng lập Công ty chiến lược Electric Avenue, nhận định rằng giá xăng cao chắc chắn là một trong những lý do khiến nhiều người chú ý đến EV hơn, song vẫn còn nhiều nguyên nhân khác như mức độ quan tâm đối với vấn đề biến đổi khí hậu và việc các công ty tăng cường tiếp thị xe điện trong thời gian qua (chẳng hạn BMW và GM phát một loạt các quảng cáo xe điện hấp dẫn trong giờ nghỉ giữa trận Siêu cúp Bóng bầu dục Mỹ Super Bowl hồi tháng 2).

Cùng quan điểm, Jesse Toprak, trưởng nhóm phân tích ôtô của công ty đăng ký xe điện Autonomy, nhận xét: “Tôi cho rằng giá xăng cao là nguyên nhân chủ yếu, nhưng việc ngày càng có nhiều sản phẩm xe điện mới được ra mắt trên thị trường cũng là một yếu tố tác động”.

Ngay cả trước khi giá xăng tăng cao, quá trình chuyển đổi sang xe điện đã diễn ra mạnh mẽ trên toàn thế giới. Doanh số EV toàn cầu năm 2021 tăng gấp đôi so với năm 2020, theo trang tin công nghệ Gizmodo. GM đầu tư lớn vào các mẫu xe và nhà máy xe điện, trong khi những nhà sản xuất ôtô khác, như Volvo, hứa sẽ ngừng hoàn toàn việc sản xuất xe dùng động cơ đốt trong vào cuối thập niên này.

Tuy vậy, các dấu hiệu chuyển đổi kể trên không đồng nghĩa với việc người tiêu dùng thực sự sẽ mua xe điện ngay thời điểm hiện tại, theo CNN. Nhiều người có thể chỉ đang tìm hiểu chi phí và lợi ích của những chiếc xe chạy bằng điện trông bắt mắt này. “Đó chỉ mới là bước đầu tiên, để mọi người làm quen với xe điện là cả một chặng đường dài” - Hanson nhận xét.

Rào cản còn nhiều

Xe điện vẫn còn đắt đỏ đối với nhiều hộ gia đình ở Mỹ. Giá bình quân một chiếc EV ở Mỹ là 56.437 USD, vẫn đắt hơn đến 5.000 USD so với xe xăng dòng xa xỉ cấp thấp nhất, theo công ty định giá ôtô Kelley Blue Book. Thay vì bỏ ra nhiều tiền hơn cho một chiếc xe mới, nhiều người tiêu dùng có xu hướng giữ chiếc xe hiện tại của họ càng lâu càng tốt.

Theo Michelle Krebs, chuyên gia phân tích điều hành của công ty cung cấp giải pháp cho các đại lý ôtô Cox Automotive, người tiêu dùng không chỉ tham khảo các mẫu xe điện mà còn tìm kiếm các phương tiện tiết kiệm nhiên liệu khác, chẳng hạn như các dòng xe hybrid chạy cả xăng lẫn điện và xe nhỏ gọn, ít hao xăng. Với giá rẻ hơn xe điện, doanh số của hai dòng xe này đã tăng vọt vào đầu năm nay.

Mặt khác, vấn đề còn nằm ở chỗ lượng cung xe điện hiện còn khá hạn chế - điều mà chắc chắn những người tìm hiểu về xe điện thông qua trang tìm kiếm Google có thể đã dễ dàng nhận ra, theo Krebs. “Lượng xe điện tồn kho rất thấp và rất nhiều mẫu xe mới sắp ra mắt đã được đặt trước và bán hết” - bà nói với CNN. Nguyên nhân của vấn đề này là pin.

Giống như xe hơi chạy bằng động cơ đốt trong cần xăng, xe điện muốn chạy được cần có pin, song các nguyên liệu quan trọng để sản xuất pin - lithium, niken và coban - đang bị thiếu hụt do ảnh hưởng của xung đột Nga - Ukraine lên chuỗi cung ứng. Những nguyên liệu này vốn đã khan hiếm nguồn cung từ trước đây vì ảnh hưởng từ cuộc cách mạng năng lượng sạch. “Nguyên liệu thô (để sản xuất pin cho EV) vẫn sẽ là một vấn đề trong nhiều năm tới” - Markus Duesmann, giám đốc điều hành của Hãng Audi, nói với báo New York Times.

Mạng lưới trạm sạc còn thưa thớt cũng là vấn đề khiến người tiêu dùng chùn chân trước ý định mua ôtô điện. Ngành công nghiệp xe hơi đã liên tục phàn nàn rằng chính phủ các nước vẫn chưa hành động đủ và kịp thời để xây dựng hệ thống trạm sạc, dẫn đến việc nhiều khách hàng gác lại ý định mua xe điện vì sợ không thể sạc dễ như đổ xăng. Ở Anh hiện có 420.000 xe ôtô điện nhưng chỉ có 29.600 trạm sạc trên toàn quốc, theo báo The Guardian.

Tình trạng ở Mỹ cũng tương tự. Theo số liệu của Bộ Năng lượng Mỹ, tính đến đầu tháng 12-2021, Mỹ có chưa tới 46.000 điểm sạc xe điện công cộng, chưa bằng 1/3 tổng số hơn 150.000 trạm xăng trên cả nước. Trong khi đó, tính đến giữa năm 2021, doanh số bán xe điện ở nước này đã vượt qua con số 2 triệu, theo Electrek - trang tin về vận chuyển giao thông bằng điện.

“30% người Mỹ không trang bị công cụ sạc xe điện tại nhà. Chúng ta cần cơ sở hạ tầng công cộng tốt hơn cho xe điện để có được niềm tin của người tiêu dùng” - Cathy Zoi, CEO của nhà cung cấp trạm sạc xe điện EVgo, nói với ABC News. Người tiêu dùng Mỹ có thể kỳ vọng khi Bộ Năng lượng hồi tháng 2 đã kế hoạch xây dựng một mạng lưới sạc xe điện trên toàn quốc trị giá đến 5 tỉ USD.

Một yếu tố khác khiến người tiêu dùng phải đắn đo trước khi chuyển sang EV là hiệu quả tiết kiệm thật sự của nó so với việc đổ xăng. William P. Davis, một cây bút của New York Times, chỉ tốn 11,5 USD để sạc đầy chiếc ôtô điện Kia Niro mới tậu, trong khi chiếc Subaru Forester cũ của anh cần đổ 70 USD xăng mới có thể đi được quãng đường tương tự. Khác biệt quá rõ, nhưng Davis lưu ý khi tính đến số tiền đã bỏ ra mua xe thì cũng không thật sự tiết kiệm được nhiều lắm. Theo báo giá chính hãng, chiếc Kia Niro có giá khởi điểm 39.990 USD, còn chiếc Subaru Forester được niêm yết với giá 25.395 USD.

Theo tạp chí Car and Driver, nếu xét vòng đời trung bình của một chiếc xe là 200.000 dặm (trên 320.000km), chi phí cho xe xăng là 94.540 USD, còn xe điện là 90.160 USD. Để tiết kiệm được hơn 4.300 USD đó, trước hết phải chi thêm hơn chục ngàn USD để sắm xe điện thay vì xe xăng - điều mà hiện nay chỉ người “có điều kiện” mới làm được.

Tóm lại, giá xăng tăng cao như hiện nay vẫn chưa đánh dấu thời điểm trỗi dậy của EV. Dẫu vậy, nhiều chuyên gia vẫn lạc quan rằng mọi “bất cập” của xe điện nhắc tới ở trên sẽ tự biến mất theo thời gian khi thị trường dần chuyển đổi, công nghệ dần hoàn thiện và nền tảng cơ sở hạ tầng phục vụ dần phổ biến. Có điều không ai dám chắc là trong bao lâu, có thể là trong 5 năm, nhưng cũng có thể là tới 20 năm nữa tùy khu vực.

Ngoài ôtô điện, còn có một lựa chọn khác để tránh các vấn đề về giá cả, chi phí đổ xăng và các rắc rối từ chuỗi cung ứng - đó chính là xe máy điện. Bản thân Hanson của Electric Avenue cũng sở hữu một chiếc xe máy điện. Cô chia sẻ với CNN: “Mọi người thường nghĩ rằng quãng đường họ cần đi rất xa, nhưng thực tế thì không. Theo tôi, xe máy điện có thể là một cách tiếp cận sơ khai để phát triển phương tiện giao thông điện. Và tôi nghĩ rằng các vấn đề về chuỗi cung ứng đối với những chiếc xe máy điện ít gay gắt hơn so với những chiếc ôtô điện”. Hanson hy vọng thông qua việc tìm kiếm trên Google, người tiêu dùng sẽ nhận ra việc có một chiếc xe máy điện cũng mang đến nhiều lợi ích ở các khía cạnh biến đổi khí hậu, sức khỏe cộng đồng và an ninh năng lượng tương tự như ôtô điện.

Thị trường EV ở châu Âu chắc chắn sẽ sôi động hơn, khi Tesla vừa khai trương siêu nhà máy sản xuất xe điện Gigafactory Berlin trị giá 5,5 tỉ USD ở Đức vào hôm 22-3. Sự kiện này đã bị trì hoãn trong nhiều tháng do vấp phải sự phản đối của một số quan chức chính phủ và các nhà hoạt động môi trường tại địa phương. Tỉ phú Elon Musk đã nhảy múa trên sân khấu và đích thân giao những chiếc Tesla Model Y đầu tiên, có giá 62.770 USD, cho 30 khách hàng. Nhà máy này là cơ sở sản xuất đầu tiên của Tesla tại châu Âu, được xây dựng với mục đích sản xuất và phân phối xe hơi trong “lục địa già” và giảm phụ thuộc vào các cơ sở sản xuất khác của công ty ở Mỹ và Trung Quốc.