Biển Đen: Một cuộc chiến khác

Nga xác nhận đã truy cản ba máy bay quân sự của Pháp đang bay gần ranh giới của Nga trên Biển Đen, truyền hình Pháp TF1 5-3 loan tin. Trước đó một năm, hôm 14-3-2023, một tiêm kích Su-27 của Nga đã ngăn chặn trên Biển Đen và làm rơi một drone MQ-9 của Mỹ. Từ các sự cố này đặt ra câu hỏi: nước nào đang làm "trùm" ở Biển Đen?

Không chỉ có hai vụ trên, mà còn có những vụ khác hồi tháng 9-2022, khi máy bay Nga suýt bắn hạ một máy bay dọ thám của Anh trên vùng biển này. Cách phản ứng mà các nước có máy bay bị ngăn chặn càng khiến phải ngờ rằng đã và đang có một thái độ "e dè" nào đó: không đối kháng trực tiếp, bỏ đi hoặc bị rơi.

Câu chuyện không thám

Cuối năm 2021, vài tuần trước chiến tranh Ukraine, báo chí thế giới đều loan tin Nga tập trung bấy nhiêu quân ở đây, ở kia (chủ yếu ở Belarus). Đây là điều bình thường khi một bên chủ trương động binh, bên kia phòng ngừa, và điều này diễn ra tại nhiều nơi trên thế giới. Nơi nào có đối kháng quân sự, nơi đó có dọ thám, nói chung, và không thám, nói riêng.

Thành ra, chuyện dọ thám và chống dọ thám trên Biển Đen hay Baltic là "chuyện thường ngày ở huyện". 

Thomas Newdick, nhà nghiên cứu chiến tranh có nhiều sách "nặng ký" đã xuất bản, ngay trước khi chiến tranh Ukraine bùng nổ, trong bài phân tích tựa đề "Cả một "hạm đội" máy bay dọ thám theo dõi lực lượng Nga chung quanh Ukraine" đã mô tả quy mô của công việc dọ thám trên không này: 

"Phần lớn thông tin tình báo, và nhiều thông tin khác nữa, đang được thu thập hằng ngày bởi một đội máy bay đa dạng đang hoạt động xung quanh các điểm nóng cũng như trực tiếp trên không phận Ukraine và dọc biên giới Nga và đồng minh thân cận Belarus".

Tác giả lưu ý một chi tiết rất đáng chú ý: mặc dù hình ảnh vệ tinh đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu quy mô triển khai của quân đội của Nga, rõ ràng máy bay vẫn mang lại những lợi thế chính. Thành ra, 2 năm sau khi chiến tranh nổ ra, chuyện các hoạt động dọ thám càng thêm cấp tập là dễ hiểu.

Pháp thận trọng "quay xe"

Trở lại với vụ máy bay Pháp "quay xe", bản tin của Moscow Times 5-3 cho biết rõ chi tiết: "Một máy bay chiến đấu Su-27 đã được điều động lên không trung. Phi hành đoàn đã xác định được một máy bay radar tầm xa E-3F và hai máy bay chiến đấu đa năng Rafale-C của lực lượng không quân Pháp" trên Biển Đen. 

Khi các máy bay chiến đấu của Nga đến gần, "các máy bay quân sự nước ngoài đã thực hiện động tác quay đầu khỏi biên giới Liên bang Nga", Bộ Quốc phòng Nga cho biết.

Cán cân lực lượng mà nói, phía Pháp với hai chiếc Rafale-C có ưu thế không chiến hơn chiếc Su-27, song do phải hộ tống chiếc máy bay trinh sát E-3F nên đã phải quay đầu, và nhất là do đây hẳn là một chỉ thị được ban ra trong cuộc họp giao ban trước khi xuất kích: không đối đầu. (E-3F, vốn là máy bay Boeing 707 được biến cải thành máy bay thông tin liên lạc, chỉ huy, giám sát, có thể bay mọi điều kiện thời tiết).

Một bản tin bình luận trên Zone Militaire Opex 360 cho biết rõ hơn về bối cảnh vụ này: "Hôm 5-3, ba chiếc Rafale đã đến Borcea [Romania] để tập trận với các máy bay F-16 của Romania và Thổ Nhĩ Kỳ". 

Cuộc tập trận này có tên Steadfast Defender 2024, được rao là "cuộc tập trận quan trọng nhất của NATO trong 30 năm qua, quy tụ 90.000 quân sĩ của các nước đồng minh trong NATO và Thụy Điển", theo điểm tình hình từ ngày 29-2 tới 6-3-2024 của Bộ Quốc phòng Pháp.

Mục tiêu tập trận là nhằm "thể hiện khả năng của NATO trong việc triển khai lực lượng từ tất cả các nước thuộc liên minh nhằm tăng cường khả năng phòng thủ ở sườn phía đông châu Âu". 

Chưa hết, "hoạt động của quân đội Pháp nằm trong khuôn khổ hoạt động chiến lược do NATO xác định và do SACEUR chỉ huy", theo Bộ Quốc phòng Pháp. (SACEUR là bộ chỉ huy tối cao của NATO).

Ai "làm trùm" ở biển Đen?

Biển Đen có diện tích khoảng 422.000km², nơi sâu nhất đến 2.210m. Thổ Nhĩ Kỳ, Bulgaria, Romania, Ukraine, Nga và Gruzia là những quốc gia bao quanh Biển Đen, với nhiều thành phố lớn ven biển như Istanbul, Burgas, Varna, Constanţa, Yalta, Odessa, Sevastopol, Kerch, Novorossiysk, Sochi, Sukhumi, Poti, Batumi, Trabzon, Samsun... Biển Đen là con đường thương mại sống còn, đồng thời chứa nhiều tài nguyên dầu khí.

Các sự cố ở khu vực phía bắc Biển Đen, chính xác là ở bán đảo Crimea, từ tận tháng 2 và 3-2014, đã cho thấy Nga đang muốn từ "bàn đạp" là bán đảo này, sẽ phát triển thành "làm trùm" cả Biển Đen. 

Tính toán này càng thuận lợi khi đối thủ duy nhất có khả năng cản trở là Mỹ cho tới giờ đã không cho thấy động thái gì đáng kể. 

Sốt ruột, đến tháng 3-2023, Viện Nghiên cứu chính sách Hoover đã dẫn lời Jakub Grygiel, cựu cố vấn cấp cao vụ hoạch định chính sách Bộ Ngoại giao Mỹ, nhắc nhở: "Kiểm soát được Ukraine có nghĩa là thống trị Biển Đen, và kiểm soát Biển Đen có nghĩa là kiểm soát vùng biển nội địa của Trung Âu và khu vực Caucasus".

Trong thực tế, các hoạt động quân sự trên Biển Đen có vẻ giống như một màn trình diễn phụ của chiến trường chính trên thảo nguyên Ukraine. 

Tuy nhiên, màn diễn phụ này không thiếu kịch tính, như vụ đánh chìm tàu Matxcơva của Nga bởi hai tên lửa Neptune của Ukraine vào tháng 4-2022, việc Ukraine chiếm lại đảo Rắn, hay cuộc tấn công của các xuồng không người lái vào tàu Nga ở Sevastopol vào tháng 10-2022. 

Còn mới đây hơn là vụ tàu đổ bộ Caesar Kunikov của Nga bị 5 xuồng không người lái đánh gục hôm 14-2. Và mới nhất, hôm 5-3, Cơ quan tình báo quân đội Ukraine cho biết ở gần eo biển Kerch, trong đêm, một đơn vị hoạt động đặc biệt của họ đã phá hủy tàu tuần tra lớn Sergey Kotov có thể mang tên lửa hành trình bằng xuồng không người lái Magura V5 chở đầy chất nổ được thiết kế và đóng ở Ukraine.

Trong một diễn biến khác, ngày 19-3, Bộ Quốc phòng Nga thông báo đã bổ nhiệm tư lệnh hải quân, đô đốc Alexander Moiseev lên thay cho đô đốc Nikolai Yemenov. Đây là quyết định nhân sự lớn đầu tiên của ông Putin sau khi chính thức đắc cử tổng thống.■