Căng thẳng ngoại giao Ấn Độ - Canada: Chủ quyền là trên hết

TTCT - Quan hệ Ấn Độ và Canada đang rơi vào vòng xoáy của những trả đũa ngoại giao qua lại, bên nào cũng nhằm bảo vệ chủ quyền quốc gia và bảo hộ các công dân của mình.

Mới nhất là việc phía Canada phải rút 41 nhân viên ngoại giao khỏi Ấn Độ để giải quyết điều mà, theo phía Ấn Độ, là "phái bộ ngoại giao của Canada tại nước này đông hơn nhiều so với phái bộ của Ấn Độ tại Canada" và "sự can thiệp liên tục của Canada vào công việc nội bộ của Ấn Độ" - một thông cáo báo chí của Bộ Đối ngoại Ấn Độ đề ngày 20-10 giải thích.

Lời qua tiếng lại

Thực tế, đến đầu tháng 10, số nhân viên ngoại giao của Canada ở Ấn Độ lên tới 62 người, gấp ba lần phía Ấn Độ, nên Ấn độ yêu cầu rút đi 41 người (The Diplomat 4-10). Về việc này, Thông báo 20-10 của Bộ Đối ngoại Ấn Độ nêu rõ nguyên tắc cân bằng theo Công ước Vienna về quan hệ ngoại giao.

Ấn Độ cho biết đã bắt đầu làm việc với phía Canada về chuyện này từ cả tháng nay, đồng thời cũng "bác bỏ mọi nỗ lực coi việc thực hiện cân bằng là vi phạm các chuẩn mực quốc tế".

Sở dĩ Bộ Đối ngoại Ấn Độ viện dẫn Công ước Vienna về quan hệ ngoại giao là để trả lời thông cáo trước đó một ngày của Bộ Ngoại giao Canada có tiêu đề "Tuyên bố về việc trục xuất các nhà ngoại giao Canada của Chính phủ Ấn Độ".

Trong tuyên bố này, phía Canada "xác nhận rằng Ấn Độ đã chính thức thông báo kế hoạch đơn phương loại bỏ quyền miễn trừ với tất cả, trừ 21 nhà ngoại giao Canada và người phụ thuộc ở New Delhi trước ngày 20-10-2023".

Tuyên bố cũng chỉ trích Ấn Độ: "Việc đơn phương thu hồi các quyền ưu đãi và miễn trừ ngoại giao là trái với luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước Vienna về quan hệ ngoại giao. Hành động này của Ấn Độ là hoàn toàn vô lý và mang tính leo thang... Quyền miễn trừ ngoại giao cần được tôn trọng và nước chủ nhà không thể đơn phương thu hồi".

Phía Canada cũng giải thích sở dĩ phái bộ của họ đông là do phải trải dài từ đại sứ quán ở New Delhi tới khắp bốn lãnh sự quán ở Mumbai, Chandigarh, Kolkata và Bengaluru.

Điều tối kỵ với Ấn Độ

Tất cả bắt đầu từ vụ ám sát Hardeep Singh Nijjar, một thủ lĩnh ly khai người Sikh (một dân tộc thiểu số ở Ấn Độ) đến Canada sinh sống từ hơn 25 năm qua và đã nhập quốc tịch Canada năm 2015.

Nijjar bị giết tại bãi đậu xe bên ngoài ngôi đền Guru Nanak Sikh Gurdwara ở thành phố Surrey, tỉnh British Columbia (Canada) trong một cuộc tấn công bởi ít nhất 6 người đàn ông trên hai chiếc xe hôm 18-6.

Tóm tắt lý lịch của nạn nhân, hãng tin Ấn Độ DNA 19-6 gần như trích một bản cáo trạng: "Nijjar là trụ trì của ngôi đền Guru Nanak Sikh Gurdwara, quê ở làng Jalandhar, có liên hệ với tổ chức ly khai Người Sikhs vì công lý (SFJ) bị cấm ở Ấn Độ. Nijjar đã đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức cuộc trưng cầu ý dân về Khalistan (phong trào ly khai của người Sikh) ở thành phố Brampton (ở Ontario, Canada)".

"Cơ quan Điều tra quốc gia Ấn Độ (NIA) năm ngoái đã đệ đơn cáo buộc 4 người, trong đó có Nijjar, liên quan đến âm mưu giết một tu sĩ đạo Hindu ở Jalandhar hôm 31-1-2021. Trong số bốn kẻ thực hiện vụ sát hại tu sĩ đạo Hindu này, có Nijjar và Arshdeep đều sống ở Canada, nhằm phá hoại hòa bình và phá vỡ sự hòa hợp cộng đồng ở Punjab".

Một phần thưởng tiền mặt trị giá 10 vạn rupee (khoảng 10.000 USD) đã được treo với Nijja, người đứng đầu Lực lượng Hổ Khalistan có trụ sở tại Canada. Theo NIA, Ấn Độ đã yêu cầu chính quyền Canada có hành động chống lại Nijjar... Năm ngoái, cảnh sát bang Punjab của Ấn Độ đã tìm cách dẫn độ Nijjar.

Phản kháng của thủ tướng Canada

Thế nhưng, Nijjar lại là công dân Canada và Thủ tướng nước này Justin Trudeau cảm thấy có nhiệm vụ bảo hộ công dân của mình. Hôm 18-9 trước Hạ viện, ông Trudeau đã nêu vấn đề vai trò của các cơ quan an ninh Ấn Độ trong cái chết của Nijjar:

"Nhiều tuần qua, các cơ quan an ninh Canada đã tích cực theo đuổi các cáo buộc đáng tin cậy về mối liên hệ tiềm ẩn giữa các đặc vụ của Chính phủ Ấn Độ và vụ sát hại một công dân Canada, Hardeep Singh Nijjar".

Trước các dân biểu Hạ viện, ông nhắc lại quan điểm nhất quán: "Canada là một đất nước pháp quyền. Việc bảo vệ công dân và chủ quyền của chúng ta là cơ bản. Do đó, ưu tiên hàng đầu của chúng ta là: một, các cơ quan thực thi pháp luật và an ninh của chúng ta đảm bảo sự an toàn liên tục của tất cả người dân Canada; và hai, tất cả các bước được thực hiện để buộc thủ phạm của vụ giết người này phải chịu trách nhiệm".

Ông cho biết đã đích thân trình bày các vấn đề này với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, trong đó ông nói:

"Bất kỳ hành động nào của chính phủ nước ngoài vào việc giết hại một công dân Canada trên đất Canada đều vi phạm chủ quyền của chúng tôi không thể chấp nhận được. Điều đó trái ngược với những vai trò cơ bản mà các xã hội tự do, cởi mở và dân chủ phải tuân theo" (biên bản phiên họp Hạ viện Canada ngày 18-9).■

Bên ngoài Canada, câu chuyện người Sikh ở Canada hoàn toàn xa lạ. Song, từ trong Canada, đây lại là một sự hiện diện khác. Có một thực tế là phe người Sikh giành được quyền kiểm soát hầu hết các đền thờ lớn ở Vancouver, Toronto và Calgary.

Từ đó, họ có khả năng và tiền bạc để hỗ trợ một số ứng cử viên chính trị ở Canada. Người Canada gốc Punjab, phần lớn là người Sikh, đã giúp ông Trudeau giành được quyền lãnh đạo Đảng Tự do liên bang, điều nhanh chóng đưa ông lên vị trí thủ tướng.

Không chỉ là một thế lực kim tiền, người Sikh còn trực tiếp nắm giữ các vai trò trên chính trường.

Năm 2018 chẳng hạn, Canada chỉ có 500.000 người Sikh, chiếm hơn một phần trăm tổng dân số, nhưng có tới hơn 12% bộ trưởng nội các liên bang là người Sikh, bao gồm Bộ trưởng Quốc phòng Harjit Sajjan. Trong quốc hội cũng có 14 nghị sĩ người Sikh. Đó là chưa kể ảnh hưởng lớn của họ trong nền chính trị cấp tỉnh ở Ontario và British Columbia.

Vấn đề là ở Canada còn rất đông người Ấn Độ theo đạo Hindu. Báo Vancouver Sun 28-9 viết: "Hơn chục ngôi đền Hindu trên khắp Canada đã bị xúc phạm và phá hoại, bao gồm cả khu bảo tồn Laxmi Narayan ở Surrey. Các tấm áp phích của phe ly khai Khalistan nói rằng các nhà ngoại giao Ấn Độ ở Canada đang bị "truy nã" vì "vụ ám sát nhà hoạt động vì Khalistan" Hardeep Singh Nijjar".

Vancouver Sun còn cho biết trong một video gần đây, người đứng đầu tổ chức Người Sikh vì công lý còn lệnh cho tất cả những người theo Hindu giáo rời khỏi Canada.

Bài báo bình luận: "Thật bi thảm khi căng thẳng đang gia tăng giữa hai nhóm cộng đồng hải ngoại lớn nhất Canada, dân số 772.000 người theo đạo Sikh và dân số theo Hindu giáo đang tăng nhanh hơn, hiện lên tới 828.000 người". Chuyện này càng bi thảm khi trước đó, người Sikh và người theo Hindu giáo từng sống rất hòa hợp với nhau!