Chia tay trong thời đại số: Em về xóa mọi liên quan...

Vai trò của mạng xã hội trong các cuộc chia ly tình ái, cách người ta chọn giữ hoặc xóa những kỷ niệm trên mạng hậu chia tay, và phương thức nói lời cuối cho tình yêu cùng những mặt được mất của từng giải pháp, đã trở thành chủ đề mới của các chuyên gia tâm lý và nhà nghiên cứu.

Mạng xã hội không bao giờ quên

Mạng xã hội khiến việc kết thúc một mối tình chân thật tệ hơn so với trước thời đại số, vì ngay cả khi đã tuyệt giao với đối phương bằng cách hủy theo dõi/hủy kết bạn/chặn vĩnh viễn, nhiều người vẫn "đụng độ" người xưa trên mạng hay bắt gặp những thứ gợi nhớ về họ với tần suất khá nhiều, theo nghiên cứu công bố trên tạp chí Proceedings of the Association for Computing Machinery tháng 2-2020 của Đại học Colorado Boulder.

Sau khi phỏng vấn các tình nguyện viên về những tình huống khó chịu họ gặp trên Internet liên quan đến người yêu cũ trong 18 tháng trước đó, nhóm nghiên cứu ghi nhận, ngay cả khi một người đã làm mọi cách để xóa dấu vết của người yêu cũ khỏi đời sống trực tuyến của mình, mạng xã hội vẫn nhắc họ về người xưa, thường là nhiều lần trong ngày.

Các tính năng gây đau khổ chính là News Feed - trang chính của Facebook, và Memories - tính năng nhắc kỷ niệm ngày này năm xưa của mạng này. Nhiều tình nguyện viên cho biết vô tình đọc bình luận của người yêu cũ ở các nhóm chung hoặc dưới các hình ảnh chung với bạn bè vì tất cả bày ra trên News Feed; có người kể việc đọc lại tin nhắn ngọt ngào của vợ cũ nhờ Memories nhắc (dù tôi có chờ đâu, có đợi đâu) khiến anh đau khổ.

Cứ tưởng block (chặn) nhau là thoát, nhưng không phải thế: bạn bè và người thân của người ấy vẫn được Facebook hiển thị dưới dạng gợi ý kết bạn. Nhóm nghiên cứu còn tếu táo rằng thậm chí "mẹ của người yêu mới của người yêu cũ" một ngày nào đó cũng có thể xuất hiện ở phần "Những người có thể bạn biết" trên Facebook.

"Thuật toán thực sự giỏi trong việc nhìn ra quy luật tương tác của chúng ta để đưa ra gợi ý, nhưng có rất nhiều sắc thái phức tạp trong cách chúng ta tương tác với nhau mà thuật toán không được thiết kế để hiểu" - phó giáo sư Jed Brubaker, thành viên nhóm nghiên cứu, nhận xét

Theo nhóm nghiên cứu, những cuộc "đụng độ" trên mạng xã hội theo cách này hay cách khác sau chia tay kể trên hoàn toàn có thể giảm thiểu nếu Facebook và các mạng xã hội khác chú ý đến những "yếu tố ngoại vi" - các cá nhân, hội nhóm, hình ảnh và sự kiện cùng liên quan đến hai người..

Trưởng nhóm nghiên cứu, Anthony Pinter, một chuyên gia dữ liệu "chuyên trị ái tình" đang dạy tại Đại học Colorado Boulder, cho rằng những ai không muốn biết về người yêu cũ nên hủy kết bạn, ngừng theo dõi hoặc chặn người ấy, nhưng phải nhớ rằng những chức năng này không giúp chúng ta tránh tuyệt đối việc chạm trán người cũ trên mạng xã hội. Cách tốt nhất là tạm tránh xa mạng xã hội cho đến khi mọi thứ nguôi ngoai.

Làm gì với kỷ vật số?

Kỷ vật số của các mối quan hệ gồm chuỗi tin nhắn, hình ảnh chung, các sự kiện và trạng thái "đang trong một mối quan hệ", tức hẹn hò yêu đương trên mạng xã hội khó xử lý hơn những vật chứng tình yêu hữu hình như ảnh, thư từ và áo lạnh ngày xưa, do lẽ những nội dung này sẽ vẫn được lưu trên các nền tảng mạng xã hội khác nhau rất lâu sau khi mối quan hệ của bạn kết thúc.

Nhà tâm lý học Ian MacRae, tác giả cuốn Dark Social (Mặt tối của mạng xã hội), cho rằng cắt đứt các liên hệ trực tuyến có thể là một phần quan trọng để bạn vượt qua nỗi buồn chia tay. "Trong khoảng 10 năm qua, có rất nhiều nghiên cứu về vai trò của sự quên với tư cách là quá trình giúp tâm trí tập trung vào vấn đề khác" - ông viết.

Theo MacRae, vì mạng xã hội liên tục đưa ra các cập nhật khiến việc quên một người khó khăn hơn nên "việc rời nhóm chat chung hay ngừng theo dõi, ngừng kết bạn có thể là cách tốt để quên đi mối tình cũ", ít nhất là trong thời gian đầu.

Trong một nghiên cứu năm 2016 đăng trên tạp chí Sage Journals, nhóm tác giả thấy rằng những người dành nhiều thời gian xem lại hình ảnh về chuyện tình cũ hoặc vẫn ngầm theo dõi người cũ trên mạng xã hội khó vượt qua chuyện chia tay.

Họ cũng phát hiện rằng những người hoài cổ - tức là những người có xu hướng yêu thích những những gì thuộc về quá khứ - có nhiều khả năng giữ lại kỷ niệm về mối quan hệ trước đây của mình. Việc này có thể khiến họ khó điều chỉnh bản thân theo hoàn cảnh mới khi mối quan hệ kết thúc.

Các nhà nghiên cứu đề nghị những người vừa chia tay nên xem xét ba thành phần trong đời sống số của mình gồm kỷ niệm (hình ảnh, video), câu chuyện (status liên quan) và mạng lưới (bạn bè, đồng nghiệp, người thân) để cân nhắc giấu cho kỹ hoặc cắt đứt triệt để nhằm giúp bản thân nhanh chóng hồi phục.

Vậy cách "đúng" để chia tay trực tuyến là gì? Theo cây bút văn hóa Louis Staples của báo The Guardian, điều quan trọng là tạo ra sự cân bằng - lưu giữ có chọn lọc những kỷ niệm nhưng cũng để bản thân quên đi mọi thứ, đặt ra ranh giới trên mạng xã hội (có tiếp tục làm bạn Facebook và dõi theo người xưa?), và tránh chia sẻ quá mức (có gì cũng khoe lên mạng xã hội, sau này chính những thứ đó sẽ khiến ta muộn phiền).

Còn theo chuyên gia tâm lý MacRae, phần quan trọng nhất của việc chia tay trực tuyến là đẩy lùi ảnh hưởng của mạng xã hội. "Nghịch lý ở đây là bạn càng cố tình quên một ai đó thì bạn càng khiến những ký ức đó mạnh mẽ hơn. Nếu bạn cứ click xem các bài đăng từ người yêu cũ trên mạng xã hội, các nền tảng này sẽ ưu tiên thông báo cho bạn về các bài viết tiếp theo" - MacRae nói.

Lời khuyên của chuyên gia này là: Nếu đang rơi vào vòng xoáy "càng quên không thể quên" của mạng xã hội, hãy tắt thông báo hoặc gỡ cài đặt ứng dụng. "Đây là cách làm tốt và có thể giúp bạn tập trung vào những thứ khác, thay vì xem lại chuyện đôi ta đã sai ở đâu" - MacRae nói.

Tất nhiên, những điều này nói dễ hơn làm. Giống y như một trong các tình trạng quan hệ yêu đương mà Facebook đưa cho người dùng lựa chọn: "Điều này rất phức tạp" (It's complicated).■

Chia tay phải công bố làng nước

Năm 2018, hai YouTuber nổi tiếng là Liza Koshy và David Dobrik thông báo họ kết thúc mối quan hệ 3 năm trong một video đẫm nước mắt. Là hai người có ảnh hưởng trên mạng xã hội với tổng cộng 20 triệu người đăng ký theo dõi kênh vào thời điểm đó, video thông báo chia tay của cả hai có 17 triệu lượt xem trong vòng vài ngày.

Theo các chuyên gia, cả hai đã cố gắng trải lòng chuyện riêng tư với khán giả, trấn an các fan rằng họ chia tay trong hòa bình do công việc làm YouTuber khiến họ dần xa nhau. Việc thông báo lý do chia tay rõ ràng với fan giúp giảm thiểu khả năng thương hiệu của cả hai bị ảnh hưởng sau đó - nó dập tắt khả năng fan nghĩ rằng một trong hai người là người có lỗi và quay lưng với người kia.

Theo Taylor Lorenz, chủ mục về văn hóa Internet của The Washington Post, trong xã hội truyền thống, càng nói ít sau chia tay hoặc scandal sẽ đặt bạn vào vị thế mạnh hơn. Đó là lý do trước đây nhiều đôi nổi tiếng ra tuyên bố chia tay nhưng im lặng về nguyên nhân. Nhưng trong thế giới hiện nay, nếu những người có ảnh hưởng không tự nói rõ chuyện gì đã xảy ra, dư luận sẽ không ngừng suy đoán. Những suy đoán này dễ trở nên ngoài vòng kiểm soát.

Với đa số mọi người, ít ai phải làm một video tuyên bố chia tay. Tuy nhiên, hẳn ai cũng có bạn bè từng lên Facebook thông báo rằng mình vừa chia tay người yêu/ly dị hoặc "tố" người bạn cũ phản bội. Người viết còn biết có người còn lập hẳn trang Facebook tố kẻ ngoại tình bằng thơ.