Chuyển đổi xanh: Để cho con bạn thở

Đầu tiên cần thừa nhận thực tế: chuyển đổi xanh khó hơn chuyển đổi số. Ai cũng có thể kể một loạt thành quả của chuyển đổi số - từ thanh toán không tiền mặt đến dịch vụ công trực tuyến, từ làm việc từ xa đến mua sắm online. Mọi thứ đều hiện hữu trước mắt. 

Nhưng chuyển đổi xanh thì khác, kết quả hầu hết chưa thể nhìn thấy bằng mắt thường, mà thường sẽ chỉ nhìn thấy trong tương lai, một, hai, ba, thậm chí hàng chục, hàng trăm năm. Ví dụ với mục tiêu Net Zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050 của toàn cầu, chắc chắn sẽ có nhiều người thở dài và nói vui rằng có lẽ tới lúc đó tôi cũng chẳng còn sống nữa, đó là việc của thế hệ tương lai, hơi đâu mà đi lo tới lúc đó, với cả chắc gì đó là trách nhiệm của tôi?

Người ta sẵn sàng chi hàng trăm hàng ngàn USD cho các thiết bị di động đắt tiền để "chuyển đổi số", nhưng lại ngần ngại bỏ ra thêm một vài cent để sử dụng một chiếc túi ni lông thân thiện với môi trường khi đi siêu thị. Đó là sự thật, là trở ngại mà cho tới bây giờ thế giới vẫn đang phải đối mặt khi chúng ta vừa muốn có cuộc sống vừa "số" lại vừa "xanh".

Tương tự, trong đời sống, có người sẵn sàng chi tiền, thậm chí rất nhiều tiền, để ăn ngon miệng, và không dừng lại dù cơ thể đã bắt đầu lên tiếng. Họ ít nghĩ tới hậu quả của việc ăn uống kém khoa học và ít tập thể dục thể thao, hoặc có nghĩ tới nhưng dễ dàng tự thỏa hiệp rồi cho qua. Người ta chỉ giật mình và thực sự nghĩ tới rèn luyện, tới ăn uống bài bản khi cơ thể đã về già, thậm chí đã phát phì và có bệnh tật.

Với chuyển đổi xanh cũng vậy - trước mắt chưa thấy gì, nhưng tới khi giật mình thì thường đã muộn. Khi tình hình khí hậu ngày càng cực đoan, thiên tai ngày càng khó lường, cộng đồng thế giới đã bắt đầu nghiêm túc nhìn vào các mục tiêu khí hậu, đơn cử như mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, song từ quan tâm tới hành động thực tiễn vẫn cực kỳ khó khăn và có một khoảng cách rất lớn.

Nếu chuyển đổi số có thể xem như việc chúng ta thỏa mãn nhu cầu của chính mình thì chuyển đổi xanh là một sự hy sinh. Hy sinh chính những nhu cầu của bản thân mình vì một mục tiêu chưa nhìn thấy trước mắt, hy sinh cho chính mình và các thế hệ tương lai. Bỏ tiền ra để ăn ngon hay để mua một chiếc điện thoại thông minh thì dễ hơn thay đổi hành vi vì môi trường rất nhiều lần.

Vẫn biết hô khẩu hiệu thường khó dẫn tới hành động, nhưng ta vẫn cần những khẩu hiệu tốt. Nói đến lời kêu gọi hay hiệu triệu, người viết nhớ đã đọc ở đâu đó câu chuyện mang tính "truyền thuyết" về mục tiêu của các vận động viên thể thao Trung Quốc khi luyện tập để vươn tới đỉnh cao của thể thao thế giới và đấu trường Olympic: "Chúng ta cần phải luyện tập để đánh bại người Mỹ". Biết đâu câu nói mang tính hành động cao như vậy có thể là bài học tham khảo để kêu gọi chuyển đổi xanh thành công?

Hãy nhìn lại một số khẩu hiệu về chuyển đổi xanh trên thế giới: "Dẫn dắt bối cảnh và giữ cho nó xanh tươi", "Hãy giữ gìn màu xanh và giữ cho hành tinh của chúng ta sạch sẽ", "Hãy thể hiện tình yêu với màu xanh lá cây", "Đừng keo kiệt, hãy sống xanh thôi", "Hãy nghĩ đến màu xanh", "Hãy đi về phía màu xanh lá cây", "Chào mừng đến với đội xanh", "Hãy hòa mình vào không gian xanh", "Sống xanh hoặc về nhà", "Sống sạch hơn bằng cách làm cho Trái đất xanh hơn", "Hãy rời xa đội xấu và gia nhập đội xanh", "Chọn màu xanh lá cây là màu bạn yêu thích", "Sống xanh - ngừng giả vờ rằng hành động không gây ra hậu quả"…

Những gì kể trên đều quá chung chung, với các mục đích quá lớn lao, cũng như không có một mục tiêu cụ thể nào rõ ràng để nhân loại, cũng như từng cá nhân khi đọc nó có thể đứng dậy mạnh mẽ và hy sinh. 

Có lẽ vì thế mà chúng ta chưa thể thành công khi chuyển đổi xanh. Những khẩu hiệu này sẽ không thể tạo ra được bất kỳ một động lực mạnh mẽ nào để con người hành động và thay đổi, chứ chưa nói tới hy sinh.

Nếu có thể gợi ý một khẩu hiệu cho công cuộc chuyển đổi xanh toàn cầu, tôi sẽ chọn "Chuyển đổi xanh để cho con bạn thở". Vì sao phải chuyển đổi xanh để cho con bạn thở? Hỏi là đã trả lời: con cái và đời sau chẳng phải là của để dành lớn nhất của mỗi chúng ta hay sao, và không phải thở - một hành động bản năng tất yếu của con người - lại đang ngày càng bị đe dọa bởi không khí ô nhiễm đó chăng?

Khẩu hiệu này sẽ khiến người đọc tự vấn, và hy vọng có thể khiến họ đứng dậy, hy sinh một cách mạnh mẽ cả về vật chất và tinh thần của mình để chuyển đổi xanh, vì khi đó đã hiểu ra, thay đổi không vì những thứ to tát xa xôi mà là vì chính tài sản quý nhất của mỗi người: con cháu và thế hệ đời sau.

Không cần nhắc lại môi trường và khí hậu trên thế giới đã và đang bị biến đổi, ảnh hưởng nghiêm trọng trong những thập kỷ vừa qua ra sao, và chính các đô thị lớn ở Việt Nam đang có không khí ô nhiễm tới mức nào. 

Nếu không hành động kịp thời, con cháu chúng ta sẽ phải sống trong một môi trường ô nhiễm và độc hại tới mức khó có thể thở một cách bình thường và thoải mái. Vậy thì, hãy chuyển đổi xanh để con cháu của chúng ta được thở.

Chuyên mục Việt Nam Xanh được thực hiện với sự đồng hành của PRO VIỆT NAM.