Có một Lê Quang Liêm rất mới

Lê Quang Liêm trong trận thắng Vladislav Artemiev. Ảnh: FIDE

Đương kim vô địch châu Âu “điên đầu” với anh Liêm

Tôi lấy ví dụ trận anh Liêm (Elo 2.708) thắng đương kim vô địch châu Âu Vladislav Artemiev (Elo 2.746) ở vòng ba World Cup cờ vua 2019 tại Nga vào tuần rồi. Anh Liêm đã dùng nhiều khai cuộc, cả mới lẫn cũ, làm “điên đầu” đối thủ.

Ở ván cờ tiêu chuẩn đầu tiên, anh Liêm cầm quân trắng, chọn khai cuộc 1.e4 mà anh mới sử dụng gần đây. Bên đen phải chọn biến ít người chơi để làm anh Liêm bất ngờ. Nhưng sau loạt nước cờ thận trọng, hai bên chấp nhận hòa.

Đến ván tiêu chuẩn thứ hai, Vladislav Artemiev đi trước, chọn khai cuộc 1.c4. Lần này, anh Liêm đáp trả bằng 1.c5. Đây là nước đi dù phổ biến trên toàn thế giới nhưng anh Liêm không chơi nhiều nên Vladislav Artemiev hoàn toàn bị bất ngờ, dẫn đến lúng túng.

Tiếc là anh Liêm đã không tận dụng được lợi thế nên lại hòa. Ở cả 2 ván cờ nhanh, hai bên đều thay đổi khai cuộc so với ván cờ chuẩn, cố gắng tạo thế trận khác hơn nhưng rốt cuộc vẫn hòa.

Theo quy định, nếu 2 ván cờ nhanh không phân thắng bại, hai kỳ thủ tiếp tục bằng thể loại cờ chớp nhoáng. Ở ván đầu tiên, anh Liêm cầm quân trắng, bất ngờ sử dụng lại khai cuộc cũ 1.d4. Artemiev hơi lúng túng chọn một biến ít người chơi.

Chắc Artemiev muốn tạo đột biến nhưng kế hoạch không thành công và bên đen rơi vào thế yếu. Nôn nóng phản công, Artemiev đi một nước ngớ ngẩn để mất không hậu mà chỉ đổi được xe (yếu hơn hậu nhiều). Anh Liêm nhanh chóng chuyển ưu thế vật chất (hậu chống xe) thành chiến thắng.

Quá bế tắc nên ở ván cờ chớp nhoáng tiếp theo, Artemiev lần nữa thay đổi lựa chọn khai cuộc với hi vọng giành chiến thắng (để tránh bị loại). Anh Liêm lựa chọn khai cuộc mới áp dụng thành công trong những năm gần đây. Anh Liêm phòng thủ chính xác, gây áp lực làm Artemiev phải mắc sai lầm trước và lại rơi vào thế yếu.

Sau một loạt các nước cờ căng thẳng trong bối cảnh cả 2 bên đều cạn kiệt thời gian, anh Liêm có ưu thế vật chất quyết định, có thể dễ dàng giành chiến thắng chỉ trong vòng ít nước nữa.

Nhưng anh Liêm lựa chọn nước cờ đơn giản nhất, để đối phương có cơ hội gỡ hòa, bằng chiếu bất biến bởi ván hòa đã là đủ để anh Liêm tiến vào vòng trong. Thấy không còn cơ hội chiến thắng nên bên cầm quân trắng chấp nhận ván hòa và bị loại khỏi giải.

Mạo hiểm thay đổi để thành công

Nếu cầm quân trắng, trước đây anh Liêm chơi 1.d4 thường xuyên nhất, bên cạnh đó còn có 1.Mf3 và 1.c4, những nước cờ dù khác nhưng tạo ra những thế cờ có bản chất vững, chậm giống như 1.d4.

Thời gian gần đây, chúng ta đã thấy một Lê Quang Liêm rất mới và cũng khó đoán khi anh có thêm nhiều khai cuộc mới. Dễ thấy nhất là anh Liêm bắt đầu chơi 1.e4 thường xuyên từ đầu năm 2018.

Khai cuộc 1.e4 dẫn đến những thế trận khác biệt khá nhiều so với khai cuộc cũ, có thể dẫn đến những thế cờ vô cùng sắc bén, ít có chỗ cho sai lầm, hay những thế cờ đấu trí tầm xa dưới vẻ bề ngoài tẻ nhạt. Theo tôi, chơi 1.e4 là chuyển biến lớn nhất trong lựa chọn khai cuộc của anh Liêm.

Bên cạnh đó nếu cầm quân đen, anh Liêm cũng có sử dụng khai cuộc mới hoặc trước đây ít dùng. Điều đó cho thấy anh Liêm chấp nhận một phần mạo hiểm để chơi tốt hơn. Theo tôi, nhìn chung anh Liêm bước đầu có gặp khó khăn nhưng anh cải thiện khai cuộc dần dần và khá thành công với khai cuộc mới.

Thật ra, khai cuộc mới của anh Liêm vốn không xa lạ với làng cờ và khai cuộc cũ cũng không có vấn đề gì. Nhưng có lẽ anh Liêm muốn tạo bất ngờ cho đối thủ, đồng thời tránh sự nhàm chán cho mình.

Nói vậy bởi mọi người phải hiểu rằng, trong cờ vua, khâu chuẩn bị trước khi lâm trận của các kỳ thủ rất quan trọng. Trước các ván đấu, các kỳ thủ phải nghiên cứu sở trường và thói quen để phán đoán chiến thuật của đối phương rồi đưa ra phương án ứng phó. Thế nên khi anh Liêm đi nước mới, đối thủ sẽ bất ngờ và mọi phương án chuẩn bị coi như phá sản.

Chính tôi từng trải nghiệm cảm giác khi mà mọi sự chuẩn bị của mình “đổ sông, đổ biển” khi gặp anh Liêm ở Giải Sharjah (UAE) hồi tháng 3. Do quá bất ngờ, tôi hoàn toàn lép vế. May là lúc đó, anh Liêm mới chuyển sang khai cuộc mới nên chưa nắm vững thế trận và mắc sai lầm ở cuối ván dẫn đến thất bại.

Tôi cho rằng điều đó cũng hợp lý bởi ban đầu, anh phải chấp nhận sự lúng túng, thậm chí là thất bại để thử nghiệm. Anh Liêm từng đánh không tốt trước những kỳ thủ dưới cơ. Nhưng sau đó, anh bỏ công tìm tòi, sáng tạo để phát triển nó thành một hệ thống có độ chuẩn xác cao cho mình để đối phó với những khai cuộc, biến của đối phương tung ra.

Thành quả của sự mạo hiểm là bây giờ, ngay cả khi đấu trí với những đối thủ ngang cơ hay trên cơ, anh Liêm vẫn khá thoải mái với sự đa dạng khai cuộc của mình. Tôi tin rằng anh Liêm sẽ còn gặt hái thành công với khả năng hiện nay.

Đại kiện tướng quốc tế Nguyễn Anh Khôi. Ảnh: T.P.

Bài học cho tôi

Trong thời gian dài từ năm 2015, tôi vẫn giữ khai cuộc 1.d4 cho trắng. Tôi thấy do là khai cuộc vững chắc nên tôi chơi dễ dàng hơn, không cần hiểu biết quá chuyên sâu và không cần phải chuẩn bị trước ván đấu quá nhiều, mà nhìn chung khai cuộc này vẫn cho phép tôi giữ thế chủ động nhẹ của quân đi trước.

Với đen, để chống lại 1.d4, tôi sử dụng nhiều khai cuộc nhưng chủ yếu chơi vững chắc. Còn để chống lại khai cuộc 1.e4 mà anh Liêm dùng nhiều gần đây, tôi chỉ đáp trả bằng đúng 1.c5, một khai cuộc vô cùng phức tạp nhưng tôi đã chơi từ lúc 7 tuổi nên rất quen.

Nhưng việc anh Liêm gặt hái được thêm thành công khi thay đổi khai cuộc có thể sẽ khiến tôi phải cân nhắc lại về vốn khai cuộc của mình, đa dạng hóa nó để có kết quả thi đấu tốt hơn. Tôi rút ra bài học rằng đôi lúc phải mạnh dạn thử nghiệm cái mới, thậm chí chấp nhận thất bại bước đầu để chơi tốt hơn.■