"Cơm bệnh viện" có thể ngon không?

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng chất lượng bữa ăn cho bệnh nhân nội trú, nhưng tại nhiều nước đã bắt đầu có những thay đổi mà hầu hết là từ nỗ lực của các tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận.

Nhàm chán, thảm hại, thiếu dinh dưỡng

Thomas Rempel-Ong chưa bao giờ chú ý cơm bệnh viện ngon dở ra sao, cho tới khi em rể anh bị gãy xương đùi và phải nằm viện ở thành phố Winnipeg (tỉnh Manitoba, Canada) hồi tháng 8. 

Khi được em gửi hình ảnh các suất cơm cho bệnh nhân nội trú, Rempel-Ong không khỏi phẫn nộ vì "những suất ăn em tôi cố nuốt hoàn toàn nhạt nhẽo, vô vị, không hấp dẫn". "Chúng giống như được cung cấp bởi nhà cung ứng ra giá rẻ nhất" - anh bức xúc nói với Đài CBC.

Trong những tấm hình Rempel-Ong đưa ra để chứng minh cho nhận xét của mình, các suất ăn thiếu trái cây tươi và rau xanh, lại được bày biện rất thảm hại trên khay ăn. Người em của Rempel-Ong cuối cùng đã xin điều trị ngoại trú để không phải ăn cơm bệnh viện nữa.

Một bữa ăn nhàm chán mà Thomas Rempel-Ong cho rằng người nhà của anh được cung cấp khi điều trị tại bệnh viện ở Winnipeg (Manitoba, Canada).

Theo CBC, mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc làm suất ăn bệnh viện ngon lành hơn trên khắp Canada, trở ngại chính và tình hình chung là cơm bệnh viện không được xem như một phần của việc chăm sóc sức khỏe.

Hayley Lapalme, đồng giám đốc của tổ chức phi chính phủ Nourish Leadership, cho biết trên khắp Canada, cơm bệnh viện nổi tiếng là không ngon. Bà cho rằng vấn đề này có lịch sử từ lâu đời, có thể nó bắt nguồn từ quan điểm rằng bữa ăn là yếu tố phụ so với việc điều trị, chăm sóc sức khỏe bệnh nhân ở bệnh viện.

Nourish Leadership đặt vấn đề ngược lại: Khi các cơ sở y tế cung cấp suất ăn hấp dẫn, ngon lành hơn, bệnh nhân không chỉ hạnh phúc hơn mà còn mau hồi phục hơn. "Một bệnh nhân bị cho ăn kém sẽ nằm viện lâu hơn khoảng 2-3 ngày so với một bệnh nhân được ăn uống tốt" - Lapalme nói với CBC.

Với Canada, nơi y tế là miễn phí, việc bệnh nhân nằm viện lâu hơn đồng nghĩa với việc chính phủ tốn nhiều tiền ngân sách hơn. Không nói đâu xa, nếu bệnh nhân chán ngán tới mức không ăn hoặc ăn vài miếng rồi bỏ dở, đây là một sự lãng phí lớn về thực phẩm và tiền bạc.

Nói đi cũng phải nói lại. Suất ăn bệnh viện không ngon, kém hấp dẫn còn do những khó khăn về hoàn cảnh thực tế. Nhà bếp bệnh viện không có đầu bếp chuyên nghiệp như ở các nhà hàng. Họ phải nấu các suất ăn với ngân sách hạn chế nhưng phải đáp ứng yêu cầu của nhiều bệnh nhân bị các vấn đề sức khỏe khác nhau.

Từ năm 2015, báo The Guardian đã báo động có đến 80.000 suất ăn bệnh viện ở Vương quốc Anh không được bệnh nhân động đũa mỗi ngày, chiếm tỉ lệ 70% bữa ăn được cung cấp. 2/3 nhân viên bệnh viện cũng thừa nhận họ "ăn không vô" các suất ăn dở "kinh khủng" này. 

Tờ báo kết luận không thể trách bệnh nhân hay nhân viên y tế vì thức ăn bệnh viện thực sự có vấn đề, chính xác là thảm họa.

Tại Anh, trong một thời gian dài, nhiều bếp ăn của bệnh viện đã ký hợp đồng dài hạn, lên đến 15 - 25 năm, với các đơn vị cung cấp suất ăn công nghiệp. 

Bếp ăn bệnh viện không thực sự nấu ăn mà các nhân viên ở đây có nhiệm vụ chính là rã đông và hâm nóng các suất ăn đã được đóng gói sẵn và chở đến từ nơi nào đó cách xa bệnh viện. 

Dù rất muốn song các bệnh viện không thể cắt dịch vụ ngay vì không đủ khả năng bồi thường nếu phá vỡ hợp đồng.

"Cách mạng" bữa ăn bệnh viện

Trước những lời kêu than của dư luận, vấn đề suất ăn bệnh viện được cải thiện dần trong những năm qua ở Anh. Một khảo sát của Dịch vụ y tế quốc gia (NHS) năm 2019 cho thấy 58% bệnh nhân đánh giá thức ăn bệnh viện rất tốt hoặc tốt.

Từ tháng 9-2019 đến tháng 3-2020, Chính phủ Anh cho khảo sát độc lập, rà soát chất lượng bữa ăn bệnh viện toàn quốc. Nhóm đánh giá sau đó đưa ra tám khuyến nghị để cải thiện cơm bệnh viện, đảm bảo bệnh nhân được cung cấp các bữa ăn tươi, dinh dưỡng và lành mạnh. 

Chẳng hạn, các bếp ăn bệnh viện phải được nâng cấp để phục vụ 24/7 cho bệnh nhân, người thăm bệnh và nhân viên. Nhà bếp phải sẵn sàng cung cấp từ bữa ăn nóng, đủ chất cho phụ nữ mang thai, bệnh nhân hậu phẫu đến đồ uống nóng hoặc thức ăn nhẹ lúc nửa đêm.

Bộ trưởng Y tế Anh khi đó là Matt Hancock cho biết: "Tất cả chúng ta phải ưu tiên sức khỏe của mình và có quyền ăn uống đầy đủ, dù ở nhà hay ở bệnh viện".

Ngày 26-10-2020, NHS thông báo sẽ lập một nhóm chuyên gia gồm các nhà cung cấp dịch vụ ăn uống, chuyên gia dinh dưỡng và y tá để xem xét các khuyến nghị này và cụ thể hóa ngay hoặc từng bước, để "hàng triệu bệnh nhân [thuộc hệ thống NHS] được hưởng lợi từ bữa ăn ngon hơn, bổ dưỡng hơn và chất lượng hơn".

Ở Mỹ, nhiều bệnh viện hầu như không nấu ăn mà chủ yếu là hâm nóng thức ăn đã chế biến sẵn từ các nhà cung cấp suất ăn công nghiệp. Tuy nhiên, ngày càng có nhiều bệnh viện chọn phục vụ cho bệnh nhân thức ăn mới nấu từ các nguyên liệu tươi của địa phương, bác sĩ cũng được tham vấn để bữa ăn đáp ứng nhu cầu của từng bệnh nhân, tờ The Economist nhận xét trong bài "Thức ăn bệnh viện ở Mỹ đang cải thiện nhanh chóng" hồi tháng 9-2022.

Tổ chức phi lợi nhuận Northwell Health còn muốn bữa ăn bệnh viện khiến bệnh nhân thích thú thay vì ngán ngẩm, theo The New York Times. Từ năm 2017, tổ chức này bắt đầu tổ chức cuộc thi giữa các nhóm đầu bếp bệnh viện trên đảo Long Island (bang New York) để họ sáng tạo với nguyên liệu tươi, phục vụ các suất ngon như nhà hàng nhưng vẫn đảm bảo yêu cầu dinh dưỡng cho bệnh nhân.

Một bữa ăn tại Bệnh viện Plainview (Long Island, New York) do một bệnh nhân đăng trên trang Yelp của bệnh viện này.

Đầu bếp sao Michelin Bruno Tison, người được mời làm giám khảo, cho rằng bữa ăn nhạt nhẽo đang phổ biến ở các cơ sở y tế, "không ngon" từ hình thức tới nội dung, là một trong những nỗi ám ảnh của người bệnh khi phải nằm viện. 

Theo ông, không đầu tư cho bữa ăn bệnh viện giống như bỏ phí một cơ hội vì đồ ăn ngon giúp tâm trạng bệnh nhân tốt hơn, tinh thần của bệnh nhân phấn chấn hơn, góp phần giúp họ sớm hồi phục.

"Nhiều người xuống căng tin hỏi công thức nấu ăn. Các bữa ăn giờ đây được nấu với tình yêu thương. Tôi hài lòng hơn với công việc của mình và chính tôi cũng ăn uống tốt hơn rất nhiều" - Hilly, người có 35 năm nấu ăn cho căng tin Bệnh viện Plainview trên đảo Long Island, nói.

Đầu năm 2022, nhà chức trách thủ đô Washington D.C của Mỹ đề xuất đạo luật mới yêu cầu các bệnh viện phải cung cấp thức ăn tốt cho sức khỏe, cung cấp các suất ăn chay, thuần chay, đồng thời bỏ các thực phẩm có thể gây ung thư như thịt ba rọi xông khói, xúc xích khỏi thực đơn. Suất ăn phải hạn chế thực phẩm có chất béo xấu, muối. Các bệnh viện không được bán thực phẩm chế biến sẵn và phải cung cấp cũng như khuyến khích các đồ uống tốt cho sức khỏe.

Nâng chất bữa ăn bệnh viện không chỉ là chuyện ở Âu, Mỹ. Tháng 12-2020, trang web của hệ thống y tế Singapore SingHealth đưa tin Bệnh viện Đa khoa Sengkang (SKH) đã phá vỡ định kiến thức ăn bệnh viện vừa nhạt vừa dở bằng cách mang những món đặc trưng hawker (ẩm thực đường phố) như cà ri gà, mì xào hải sản, rendang và laksa vào menu cho bệnh nhân.

Theo SingHealth, đội ngũ dịch vụ thực phẩm của SKH, gồm y tá và chuyên gia dinh dưỡng, đã phối hợp chặt chẽ với nhà cung cấp dịch vụ thực phẩm SATS để tạo ra 37 chế độ ăn uống trị liệu phù hợp với nhu cầu ăn uống và dinh dưỡng của bệnh nhân mắc nhiều bệnh khác nhau, chẳng hạn như gút, tiểu đường, suy thận và suy tim sung huyết. Mặc dù được chế biến với số lượng lớn, mỗi bữa ăn đều phải tuân thủ các hướng dẫn nghiêm ngặt của bệnh viện, quy định an toàn thực phẩm và yêu cầu dinh dưỡng.

"Một bệnh nhân bị bệnh thận đang lọc máu có thể yêu cầu kiểm soát natri, kali và phốt pho trong chế độ ăn, trong khi người vừa phẫu thuật có thể cần nhiều calo và protein hơn. Chúng tôi sẽ tư vấn cho nhóm dịch vụ thực phẩm... để chế độ ăn uống của bệnh viện có thể bổ sung cho việc điều trị của bệnh nhân" - Clarissa Tang, chuyên gia dinh dưỡng của SKH, nói. Tang cho biết nhiều bệnh nhân đã rất ngạc nhiên khi họ có nhiều lựa chọn cho "cơm bệnh viện" đến vậy. Trung bình hơn 70% bệnh nhân đánh giá món ăn có hương vị tuyệt vời.