DeSantis không có cửa với Trump?

Ở tuổi 44, ông DeSantis từ lâu là ngôi sao đang lên của Florida. Uy tín chính trị của ông đặc biệt tăng sau bầu cử giữa kỳ tháng 11-2022, khi ông dễ dàng thắng áp đảo gần 20 điểm phần trăm ở bang Florida mà trước bầu cử được coi là sẽ tranh đấu phức tạp, trong khi đa số phe Cộng hòa toàn quốc có kết quả tệ hại.

Vị thống đốc này được chú ý khi đi ngược chiều trong khá nhiều vấn đề so với chính quyền liên bang, như từ chối đóng cửa giai đoạn COVID-19, đẩy mạnh đối đầu văn hóa và được nhiều chính trị gia coi là phương án thay thế tốt so với ông Trump. 

Uy tín ông Trump bị ảnh hưởng nặng khi phe Cộng hòa thất bại năm ngoái - rất nhiều ứng viên do ông chọn đã thất cử, trong khi tỉ lệ ủng hộ ông Trump và ông DeSantis xấp xỉ nhau trong nhiều thăm dò của phe Cộng hòa.

Gió đổi chiều sau 6 tháng

Nhưng 6 tháng sau, ông Trump, ở tuổi 76, quay trở lại là người dẫn đầu tuyệt đối của phe Cộng hòa. Dù đảng này khá đông ứng viên tranh cử, các chỉ số gần đây cho thấy vị thế của ông Trump tiếp tục tăng bất chấp các vấn đề pháp lý. 

Theo thăm dò của Real Clear Politics cuối tháng 5 cho thấy ông hiện có sự ủng hộ của 56% cử tri Cộng hòa. Ông DeSantis đứng thứ 2 với khoảng cách rất xa là 20%. Giới quan sát nói chỉ số phản ánh thực tế là phe Trump hiện ngày càng kỷ luật hơn và tấn công DeSantis rất quyết liệt.

Trong khi đó, bộ máy tranh cử của ông DeSantis sau nhiều tháng hiện vẫn chưa hoàn thiện. "Sau 5 tháng vận động không tới đâu mà chỉ giảm (tỉ lệ ủng hộ)", ông Trump viết trên Truth Social hôm 19-5 về DeSantis. "Hắn không có cơ hội nào, và MAGA sẽ không bao giờ quên". 

"Trump đang chạy hết tốc lực", Ford O'Connell, nhà vận động chính trị của phe Cộng hòa ở Florida nói với Financial Times. "Ông ta đang bao vây chiến dịch của DeSantis".

Nhìn lại, quyết định của vị thống đốc chờ nghị viện Florida kết thúc kỳ họp hằng năm trước khi tuyên bố tranh cử có vẻ là tính toán sai. DeSantis trì hoãn một phần là để thông qua luật cho phép ông tranh cử mà không phải từ chức thống đốc. 

Trong giai đoạn chờ đợi khá dài này, DeSantis liên tục bị phe Trump tấn công trên truyền thông mà không thể phản đòn. Sau 6 tháng, DeSantis đã mất những lợi thế áp đảo từng có sau bầu cử giữa kỳ.

Dẫu vậy, chiến dịch của ông DeSantis đã tỏ ra rất giỏi huy động tiền. Họ gây quỹ được 8,2 triệu USD chỉ 24 giờ sau khi tuyên bố tranh cử. Ông gây quỹ được tới 217 triệu USD trong chiến dịch thống đốc năm 2022, và phần lớn số tiền này vẫn chưa tiêu hết. 

Ông cũng là ứng viên ưa thích trong giới tài trợ giàu của Đảng Cộng hòa: Một nhân vật thân cận nói DeSantis có thể kiếm được 250 triệu USD cho tranh cử sơ bộ.

Nhưng nếu tiền là tiêu chí duy nhất cho tranh cử, thì phe Cộng hòa vẫn nhớ câu chuyện của tỉ phú Michael Bloomberg, người từng chi 1,1 tỉ USD để tranh cử sơ bộ ở phe Dân chủ năm 2020 và thất bại thảm hại. 

Thuyết phục cử tri Cộng hòa bỏ ông Trump không hề dễ. Tấn công ông Trump trong khi có thể có tác dụng với cử tri độc lập ở các bang chiến trường, lại sẽ phản tác dụng ở bầu cử sơ bộ.

Trong một loạt phỏng vấn mới nhất, DeSantis kịch liệt tấn công Trump là người vô trách nhiệm trong chính sách tài khóa và ủng hộ nhập cư trái phép (hai vấn đề được cử tri Cộng hòa quan tâm). 

Ông cũng chỉ trích chính sách COVID của Trump đã "hủy hoại đời sống hàng triệu người" và nói với Fox News rằng trong ngày đầu tiên đắc cử thì ưu tiên của ông sẽ là sa thải giám đốc FBI Christopher Wray - người được ông Trump lựa chọn. 

"Trump giờ đã là người khác so với thời tranh cử 2015-2016", ông DeSantis nói với Matt Murphy, người dẫn kênh radio bảo thủ ở Tennessee. "Tôi không hiểu điều gì đã xảy ra với Donald Trump".

Trump phản kích ngay lập tức và chế giễu những sự cố kỹ thuật trong buổi tuyên bố tranh cử trên Twitter của DeSantis, nói rằng vị thống đốc chưa sẵn sàng cho Nhà Trắng. 

""Rob" DeSanctimonious (Trump chơi chữ nói DeSantis vừa là tên cướp, vừa tỏ vẻ cao đạo) và chỉ số đang rớt như sung, tôi có thể nói đây là cú sụt kỷ lục", Trump viết trên Truth Social hôm 25-5. "Câu hỏi là Rob trẻ, thiếu kinh nghiệm và ngây thơ hay nguy hiểm hơn: hắn là tên khùng chẳng biết mình đang làm gì?". 

Trong 4 năm ông Trump cầm quyền, ông DeSantis có 2 năm làm hạ nghị sĩ và 2 năm là thống đốc rất thân tín với Trump. Nhưng kể từ 2021, tham vọng chạy đua vào Nhà Trắng ngày càng rõ đã dẫn tới chia rẽ giữa họ.

Thiếu kỹ năng chính trị đám đông

Cho tới nay, ông DeSantis xuất hiện trong một số sự kiện để truyền thông cho cuốn hồi ký The Courage to Be Free, nhưng ông không được đánh giá cao. 

Một số người nói ông nên hạn chế các phát biểu dài dòng kể lể về thành tích chính sách ở Florida mà nên dành nhiều thời gian "bắt tay và hôn các em bé" bên lề sự kiện - hoạt động được coi rất quan trọng trong chính trị quần chúng ở Mỹ. 

Điều này đặc biệt sống còn ở các bang chiến trường bỏ phiếu sớm như Iowa và New Hampshire, nơi cử tri thường muốn có sự gắn kết cá nhân với ứng viên.

Cùng lúc, các chính sách ngày càng bảo thủ của ông DeSantis ở Florida cũng khiến một vài nhà tài trợ lớn nghi ngại. Những người này đã chất vấn công khai chính sách của ông trong các vấn đề xã hội và văn hóa, ví dụ như việc ông ký lệnh cấm phá thai sau 6 tuần ở bang này. 

Thomas Peterffy, nhà tài trợ hàng đầu của phe Cộng hòa và là người sáng lập sàn giao dịch Interactive Brokers, tháng trước nói với FT rằng ông tạm ngưng đóng góp cho DeSantis một phần vì quan điểm của ông này liên quan vấn đề phá thai. 

Cùng lúc, ông DeSantis bị nhiều thành viên phe Cộng hòa đặt dấu hỏi, họ cho rằng ông đã đi quá xa trong cuộc chiến với tập đoàn Walt Disney. Thống đốc Florida cũng bị chỉ trích là theo chủ nghĩa biệt lập khi tuyên bố chiến tranh Ukraine chỉ là "tranh chấp lãnh thổ".

Về phần họ, phe DeSantis thúc đẩy thông điệp rằng ông là người duy nhất có thể giúp Đảng Cộng hòa chiến thắng trong bầu cử toàn quốc năm tới trước ông Joe Biden: Từ năm 2018 tới nay, các cuộc bầu cử mà ông Trump chi phối phe Cộng hòa thì phe này đều thua hoặc có kết quả không như ý.

Nhân vật dân túy kiểu mới

Nhiều nhà quan sát lo ngại DeSantis cuối cùng có thể chỉ lại là một gờ cản nữa với cỗ xe không thể hãm lại Donald Trump. Khác với các chính trị gia Cộng hòa khác, DeSantis đưa ra được khung chính sách rõ ràng, khác với mớ khẩu hiệu hỗn độn và thù địch của Trump. 

Việc các chính sách này thành công ở Florida - bang đa dạng về chính trị và từng là bang lung lay nhưng giờ chuyển hẳn sang Cộng hòa hoàn toàn - phe Dân chủ có lý do để lo lắng.

Theo The Economist, chiến tranh lạnh kết thúc mang tới bối cảnh khó cho phe bảo thủ ở Mỹ khi đây từng là thông điệp để huy động lực lượng. 

Đối thủ không còn, những chia rẽ cũ giữa tư tưởng tự do và nhóm bảo thủ về các vấn đề tôn giáo ngày càng bị khoét sâu; tranh luận về chủ nghĩa biệt lập, chủ nghĩa bảo hộ, quốc gia... dần quay trở lại sau khi thoái lui kể từ Thế chiến II.

Khủng hoảng tài chính 2007-2008 càng làm mất uy tín giới tinh hoa của phe Cộng hòa: gia tộc Bush bị coi là chiều theo các quan điểm về thương mại, nhập cư và phố Wall. Làn sóng mạnh mẽ của Tea Party chống Barack Obama che lấp thực tế là nhóm này cũng chống đối mạnh mẽ giới tinh hoa Cộng hòa. 

Giữa lúc đó Donald Trump xuất hiện và đã hạ gục dễ dàng Jeb Bush với thông điệp chỉ trích giới tinh hoa cùng các thể chế của nhóm này. Tất cả họ đều bị coi là tham nhũng, chia chác lợi ích cho những kẻ trong hệ thống, còn ông Trump nói chỉ mình ông có thể xử lý được vấn đề.

DeSantis có sự tự tin của ông Trump, nhưng kỷ luật và hiểu về hệ thống điều hành hơn nhiều. Từng tốt nghiệp ngành luật và làm ba nhiệm kỳ ở Hạ viện, ông là chính trị gia dân túy có trí tuệ của phe Cộng hòa. 

Ông cùng quan điểm với nhóm tự do rằng trong giới cầm quyền phải có những luật ngầm, nhưng ông cho rằng các nhóm cánh tả đã kiểm soát được quyền lực chính ở xã hội Mỹ bằng các biện pháp phi dân chủ, bằng việc chiếm lấy các định chế văn hóa và kiểm soát giới doanh nghiệp, rồi áp chế những suy nghĩ này lên nhóm thanh niên trẻ và hạn chế tự do.

Theo ông, các định chế ở Mỹ không chỉ suy đồi, mà còn suy đồi một cách ngấm ngầm quỷ quyệt. Bằng giọng điệu trí thức hơn ông Trump, DeSantis đã chỉ rõ được đối thủ về mặt ý thức hệ để huy động các nhóm bảo thủ và đưa ra kế hoạch phản công khả dĩ. 

Theo cách diễn đạt của ông, lực lượng cánh tả Mỹ đã thâm nhập các cơ quan liên bang, trường học, cơ quan báo chí và tập đoàn lớn như những gì phe bảo thủ từng lo sợ trước chủ nghĩa cộng sản thời chiến tranh lạnh.

Theo The Economist, Đảng Cộng hòa giờ đã bị "Trump hóa" rất sâu, đặc biệt là ở các bang đỏ - nơi bỏ phiếu sơ bộ sẽ diễn ra. Không giống 2016, khi các thành phần kỳ cựu của đảng né tránh Trump, giờ ông Trump đang chi phối các nhóm quyền lực kỳ cựu trong đảng. 

Và dù nhiều nhà tài trợ lớn chuyển sang ủng hộ DeSantis, điều này chưa tác động nhiều tới Trump - người vẫn có lợi thế khi huy động tài trợ nhỏ từ số đông. Điều này cũng giúp phe Trump thúc đẩy thông điệp ông mới là đại diện của nhân dân để lật đổ quyền lực tinh hoa.

Trong cử tri Cộng hòa, ông Trump được nhận diện và tôn thờ gần như tuyệt đối. Sự tôn thờ này khiến các đối thủ rất khó tấn công ông. Jason Miller, người phát ngôn của chiến dịch tranh cử Trump, ví von: "Tại sao phải đi coi các ban nhạc bắt chước Rolling Stones trong khi Rolling Stones vẫn đang công diễn?".

Liệu bầu cử sơ bộ có kết thúc quá sớm trước khi bắt đầu? Một số người tin sẽ là như vậy. "Trump sẽ "chặt đầu" DeSantis trong các tranh luận và đá nó như một trái bóng. Cử tri Cộng hòa trông chờ màn đấu đó", Rick Wilson, chuyên gia vận động cho phe Cộng hòa và có quan điểm chống Trump, bình luận. 

Những người lạc quan thì chỉ ra rằng con đường vẫn còn dài, dù phe Trump đang có lợi thế. "Chúng ta vẫn còn nhiều tháng trước khi bỏ phiếu. Thăm dò toàn quốc hầu như không giá trị - nó chỉ có ý nghĩa khi bỏ phiếu bắt đầu", David Kochel, cố vấn của phe Cộng hòa ở bang Iowa, nói. ■