Lệnh động viên và cuộc chiến thông tin

TTCT - Chiến sự Ukraine đã lan tới "nhà người Nga" từ lâu rồi: các khu vực Nga nằm gần biên giới Ukraine thường xuyên bị pháo kích hoặc máy bay của quân đội Ukraine xâm nhập tấn công. Đó cũng là lý do dẫn tới lệnh động viên cục bộ của Nga vừa qua.

Nga vừa động viên thêm 300.000 quân cho cuộc chiến Ukraine - Ảnh: Reuters

Chẳng hạn, bản tin RIA Novosti thống kê số nạn nhân thường dân ở bốn khu vực gần biên giới Belgorod, Bryansk, Kursk và Voronezh cho đến ngày

19-4-2022: "Hơn 25 người, gồm 2 trẻ em, bị thương do bị Ukraine pháo kích, 1 người chết".

Giải thích của Kremlin

Theo RBC, đến ngày 21-9, tức ngày tổng thống Nga ban hành lệnh động viên cục bộ, "các ngôi làng ở Belgorod, Kursk thường xuyên bị pháo kích. Việc người dân bị thương hoặc thiệt mạng vì đạn pháo từ Ukraine bắn sang không còn là chuyện hiếm".

Trong phát biểu ngày 21-9, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định: "Washington, London, Brussels đang trực tiếp thúc đẩy Kiev chuyển các hoạt động quân sự sang lãnh thổ của chúng ta... Một số chính trị gia vô trách nhiệm ở phương Tây không chỉ nói về kế hoạch cung cấp vũ khí tầm xa cho Ukraine để tấn công vào Nga, mà những cuộc tấn công này đã được thực hiện ở khu vực biên giới".

Trong phát biểu cũng được truyền hình trực tiếp cùng ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu cho biết khoảng 70 vệ tinh quân sự và hơn 200 vệ tinh dân sự của các nước NATO đang "phục vụ cho việc dọ thám miền nam nước Nga".

Ngoài lý do phải tăng cường quân đội để bảo vệ an toàn lãnh thổ Nga, trong phát biểu của mình, ông Putin còn lần đầu tiên đề cập đến vùng đất lịch sử Novorossiya - vốn gồm DNR, LNR, Kherson và Zaporozhye.

Theo ông, sau khi các lãnh thổ này trưng cầu ý dân sáp nhập vào Nga, quân đội Nga có nghĩa vụ bảo vệ dân chúng ở đây. Ông Shoigu thì nói sau khi sáp nhập bốn vùng lãnh thổ, chiến tuyến Nga - Ukraine sẽ tăng thêm 1.000km. Do đó, Nga cần động thái phù hợp với tình hình mới: động viên 300.000 quân dự bị.

Tóm lại, Matxcơva giải thích lệnh động viên là bởi những điều kiện khá "khách quan", chứ không phải bởi việc quân Nga đang thua tan tác ở Ukraine như lời truyền thông phương Tây.

Tuy nhiên, thực tế chiến trường khoảng ba tuần lễ qua là Ukraine đã giành lại một vùng rộng lớn ở đông bắc đất nước thuộc tỉnh Kharkiv, bao gồm thành phố chiến lược Izyum. Đồng thời, hôm 24-9 Thứ trưởng Quốc phòng Nga phụ trách hậu cần Dmitry Bulgakov đã bị cách chức sau những bước tiến thần tốc của quân Ukraine.

Thật giả lẫn lộn

Theo tờ Kommersant, ngay sau khi lệnh động viên được ban hành, chiều tối 21-9, biểu tình đã nổ ra ở 38 thành phố Nga, hơn 1.000 người đã bị bắt. Sau nhiều vụ trấn áp biểu tình mạnh tay trước và trong cuộc chiến, số người xuống đường lần này đã giảm mạnh. Đại diện Bộ Nội vụ Nga Irina Volk nói số người tham gia phản đối lệnh động viên là "không đáng kể".

Đồng tình với nhận định các cuộc biểu tình "không đáng kể về mặt chính trị", nhưng Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính trị (Nga) S. Markov thừa nhận trên kênh Telegram: Các cuộc biểu tình "có tác dụng tuyệt vời với truyền thông phương Tây, nơi chúng được trình bày như những cuộc biểu tình nghiêm túc". Theo ông, "xã hội Nga không hừng hào với việc động viên, nhưng đang ủng hộ nó như một tất yếu cay đắng".

Thêm nữa, nếu những cuộc biểu tình phản đối là nhỏ, thậm chí là không đáng kể, thì còn có những diễn biến khác cho thấy không phải ai cũng ủng hộ lệnh động viên. Ngay trong ngày đầu tiên lệnh động viên có hiệu lực 21-9, kênh Telegram Pul3 tường thuật: "Các chuyến bay thẳng gần nhất từ Matxcơva đến Istanbul, Yerevan, Baku và các nước lân cận không cần visa nhập cảnh đã hết vé".

Tờ Kommersant tường thuật: "Ngày 21-9, khoảng 2.000 xe ô tô đã dồn về biên giới Nga - Gruzia". Tờ Vedomosti ngày 21-9 kể: "Giá vé máy bay các tuyến nêu trên tăng gấp 10 lần so với giá vé trung bình".

Tờ này cho biết thêm "mặc dù vé của nhiều điểm đến nước ngoài đã được bán hết trong ngày hôm nay (21-9), nhưng đại diện sân bay Domodedovo nói với Vedomosti rằng lưu lượng hành khách không tăng và sân bay vẫn hoạt động bình thường".

Còn báo Kommersant thông báo: "Các hãng hàng không S7 và Aeroflot, cũng như Công ty đường sắt Nga cho biết họ không bị hạn chế nào trong việc bán vé ra nước ngoài. Đại diện các doanh nghiệp vận tải khẳng định chưa nhận được hướng dẫn dừng bán vé tàu, máy bay cho nam giới trong độ tuổi nhập ngũ khi chưa có giấy xác nhận của cơ quan đăng ký nhập ngũ".■

Ngày 23-9, ngày đầu tiên của cuộc bỏ phiếu trưng cầu dân ý ở các cộng hòa nhân dân Donetsk (DNR) và Lugansk (LNR) cùng các lãnh thổ Kherson và Zaporozhye, báo Mỹ The New York Times đăng bài nhan đề "Chiến tranh Ukraine lan đến nhà người Nga khi Putin ban lệnh động viên".

Bộ Nội vụ Nga ra thông báo phủ nhận thông tin giả mạo về việc "phát lệnh gọi nhập ngũ ngay tại các chốt cảnh sát giao thông". Kênh Telegram Rybar thì cảnh báo xuất hiện những kênh Telegram "đáng ngờ" như kênh "Ở đâu phát giấy gọi nhập ngũ", hoặc "Cách nhận giấy gọi trắng", hướng dẫn cách thức "xóa tên khỏi cơ sở dữ liệu nhà nước" hoặc tránh lệnh động viên… với số lượng lớn người đăng ký. Kênh Rybar cho biết họ đã phát hiện gần 200 kênh và những phòng chat mà họ không loại trừ mục đích lừa đảo, thậm chí có thể là để phía Ukraine "thu thập dữ liệu về những người được động viên".