Mua đi bán lại suất vi vu

Thử hình dung sau khi háo hức lên kế hoạch cho kỳ nghỉ Maldives trong mơ, đặt hết các dịch vụ sáu tháng trước ngày khởi hành, trả ngay 10.000 USD để hưởng mức giá tốt nhất. Nhưng trời không chiều lòng người, 48 tiếng trước giờ bay, một cuộc họp khẩn hay tình huống bất khả kháng nào đó xảy đến. 

Chuyến đi buộc phải hủy. Lẽ thường, sự cố như vậy đáng được cảm thông và hoàn tiền. Vấn đề là, làm gì có ai để mà giải thích, toàn bộ đã được thuật toán quản lý doanh thu không biết nhún nhường là gì xử lý. Cứ theo luật định rõ ràng (mà chính quý khách đã click "tôi đồng ý" khi đặt dịch vụ): không hoàn tiền, không thương lượng.

Các chính sách hủy đặt chỗ ngày càng gắt gao, đẩy phần thiệt nhiều hơn cho người dùng, khiến việc lên kế hoạch du lịch sớm để mua vé máy bay, đặt phòng khách sạn giá tốt đã không còn là chiến lược hiệu quả. 

Nhưng với người đi du lịch, cánh cửa hoàn tiền khi hủy đặt trước khép lại thì cái khác mở ra, những kỳ nghỉ bị hủy của người này trở thành món trải nghiệm hời của kẻ khác. Một thị trường mới hình thành từ đó: secondhand booking, tạm gọi là du lịch sang tay.

Sự cáo chung của quyền hủy đặt chỗ

Giáo sư Christopher Anderson (Trường Quản lý khách sạn Nolan - Đại học Cornell) mô tả sự trỗi dậy của thị trường mua đi bán lại các suất đặt chỗ du lịch bắt nguồn từ khoảng năm 2018, khi các nền tảng đặt phòng trực tuyến (OTA) dùng chiến thuật "cancel - rebook" (hủy - đặt lại). 

Thuật toán của họ âm thầm theo dõi mức giá sau khi khách đã đặt. Hễ khách sạn giảm giá sát giờ (để tối ưu các phòng trống chưa được đặt), hệ thống lập tức hủy đặt phòng cũ và đặt lại giá rẻ hơn, gây thất thu lớn cho khách sạn.

Để tự vệ, các khách sạn dựng lên những "hàng rào thép gai", mà tờ The Atlantic tóm tắt khá dễ hiểu như sau: giá thấp nhất thì trả trước không hoàn, giá cao hơn chút cho hủy trước 2-3 ngày và có thể chỉ hoàn 50%, hoặc giá đắt nhất mới được hủy sát giờ như ngày xưa, đẩy người tiêu dùng vào thế "được ăn cả, ngã về không".

Theo phân tích từ Wall Street Journal, khoảng cách giá giữa "có thể hoàn hủy" và "không hoàn hủy" đã bị nới rộng đến mức phi lý; muốn linh hoạt thì phải bỏ thêm rất nhiều tiền. Nhưng tiên trách kỷ, chính các dịch vụ đặt phòng trực tuyến và du khách đã khai thác quá đà, làm cạn kiệt nguồn tài nguyên chung là sự linh hoạt của khách sạn trong cuộc săn lùng phòng rẻ nhất.

Với các chuyến bay, hành khách đôi khi vẫn giữ lại được giá trị vé để đổi chuyến. Nhưng phòng khách sạn là một câu chuyện khác: hủy muộn đồng nghĩa mất trắng. Điều này càng nghiệt ngã trong bối cảnh nhiều khách sạn hoạt động theo mô hình nhượng quyền, chủ khách sạn trong cùng một chuỗi ở các địa phương khác không có nghĩa vụ hỗ trợ khách đổi phòng.

Những hệ thống như Yield Management chạy bằng big data giờ nắm toàn quyền, khóa chặt mọi con đường thương lượng. Trước đây lỡ bể kế hoạch du lịch vào giờ chót, hãng bay sẽ cho tích lũy dặm bay cho lần tiếp theo, nhân viên trực tổng đài khách sạn đồng ý hoàn 50% số tiền đã thanh toán sau khi nghe bạn giải thích nguồn cơn không thể đến nhận phòng. Giờ thì khó mà có sự linh hoạt như vậy từ phía cung cấp dịch vụ.

Nhưng khách sạn "vùng lên" thì người mê du lịch cũng bày ngay keo khác. Thay vì ngồi yên nhìn đặt chỗ mất trắng, chi bằng tìm ai đó sang tay, gỡ được đồng nào hay đồng đó.

Buồn của người này là kho báu của người kia

Từ nhiều năm trước, ý tưởng bán lại vé concert vì bận việc giờ chót không đi xem được đã tạo tiền đề cho chuyện bán lại gói du lịch. Chất xúc tác để thị trường này sôi động hơn, bên cạnh chuyện khách sạn "làm khó", là kinh tế khó khăn, lạm phát khiến con người chắt chiu hơn, theo ABC News.

Các website như TransferTravel, SpareFare hay Roomer Travel vận hành tương tự "sàn chứng khoán" của những kỳ nghỉ chưa kịp diễn ra. Chuyên gia du lịch Clint Henderson từ The Points Guy so sánh các công ty này "giống eBay, nhưng dành cho các kỳ nghỉ".

Với bên bán, động lực rất rõ ràng là gỡ lại được 30-50% giá trị đã trả thay vì mất trắng. Bên mua thì được lợi lớn (tiết kiệm 50-60% so với giá gốc). Samina Ahmed, bà mẹ đơn thân 46 tuổi tại Anh, cho hay hầu như toàn bộ chuyến đi của cô đều đến từ SpareFare. 

Có lần Ahmed chỉ trả 1.200 USD cho kỳ nghỉ Thái Lan dài một tuần trị giá 4.700 USD, và nhờ vậy con trai cô được du lịch "nhiều hơn hầu hết mọi người trong cả đời". ABC News thậm chí ghi nhận một chuyến du lịch châu Âu 5 đêm từ giá gốc 753 USD được sang tay với chỉ 50 USD.

Phân khúc cao cấp cũng không đứng ngoài xu hướng này. Một gói nghỉ dưỡng trị giá 46.000 USD ở Turtle Island (Fiji) từng được bán lại 33.000 USD, tiết kiệm được đến 13.000 USD thì quả thật quá hời. Những người sẵn sàng chờ đến 48 giờ cuối trước ngày khởi hành có thể săn được mức giá còn ngoạn mục hơn. 

Điều đó cũng có nghĩa là, loại hình này sẽ cực kỳ phù hợp cho những ai có thời gian linh hoạt như người làm việc tự do, người nghỉ hưu hay du lịch ngẫu hứng có thể xách balô lên và đi ngay ngày mai nếu va phải một gói quá rẻ.

Simy Burrowes, giám đốc truyền thông của TransferTravel, gọi đây là mô hình "tất cả cùng thắng", trong đó người bán giảm thiệt hại, người mua có giá rẻ, khách sạn vẫn có khách chi tiêu cho nhà hàng, spa hay dịch vụ bổ sung, còn bên trung gian thì có thêm 12% phí.

Chưa kể dịch vụ còn đánh trúng tâm lý "săn tìm kho báu" của thế hệ Z và Millennials. ABC News ví von như chơi vé số, không chắc trúng thưởng, nhưng tỉ lệ "trúng độc đắc" một chuyến đi hạng sang giá rẻ (chẳng hạn một đêm nghỉ ở Paris hay New York với giá rẻ 70% chỉ vì người bán kẹt lịch) khả dĩ hơn nhiều so với mua xổ số.

Các chuyên gia khuyên rằng đây là cách tốt nhất để trải nghiệm du lịch xa xỉ với ngân sách hạn chế. Một phòng hạng tổng thống (presidential suite) có thể nằm ngoài tầm với ở giá niêm yết, nhưng khi nó là một "tài sản cần thanh lý gấp", mức giá có thể rớt xuống ngang bằng một phòng tiêu chuẩn.

"Vùng xám" của thị trường

Dù nghe rất hay ho nhưng ý tưởng mua lại kỳ nghỉ của người lạ vẫn khiến nhiều người ngần ngại. Chủ sở hữu SpareFare, Erik Ritland, thừa nhận rằng hai cụm từ tìm kiếm hàng đầu liên quan đến công ty là "SpareFare có hợp pháp không" và "đánh giá SpareFare".

Để xử lý vấn đề này, các nền tảng kinh doanh du lịch sang tay đã thiết lập cơ chế để đảm bảo tính hợp pháp và giảm thiểu rủi ro lừa đảo. SpareFare thu hoa hồng và giữ tiền của người mua trong tài khoản ký quỹ. Số tiền này chỉ được giải ngân cho người bán sau khi chuyến đi đã kết thúc thành công. Đây là bước tiến quan trọng so với việc mua bán trôi nổi trên các hội nhóm mạng xã hội đầy rẫy rủi ro lừa đảo.

Thật ra, đa số các khách sạn trên thế giới cho phép thay đổi tên người đặt phòng miễn phí hoặc với một khoản phí rất nhỏ, miễn là việc này được thực hiện trước 24-48 giờ. Đây là kẽ hở vàng cho thị trường du lịch sang tay. Người bán chỉ cần gọi điện hoặc email cho khách sạn để đổi tên người check-in sang người ở mới. 

Nhưng không phải mọi đặt phòng đều có thể chuyển nhượng. Nhiều gói khuyến mãi sâu của khách sạn hoặc các OTA như Agoda, Booking.com thường đi kèm điều kiện "Non-transferable" (Không chuyển nhượng). Nếu người mua không kiểm tra kỹ xác nhận đổi tên từ chính khách sạn (chứ không phải chỉ từ người bán), có nguy cơ bị từ chối phục vụ ngay tại quầy lễ tân.

Các công ty này cũng cố gắng giải quyết các vấn đề phức tạp phía sau hậu trường. Ví dụ, Eluxit chịu trách nhiệm lo liệu tất cả các thủ tục thay đổi tên. SpareFare đã nhanh chóng hoàn lại tiền cho Ahmed khi cô không thể đổi tên con trai mình cho một chuyến đi Tây Ban Nha vì bé là trẻ vị thành niên.

Bên cạnh đó, dù các nền tảng trung gian nỗ lực xác minh danh tính, vẫn luôn tồn tại nguy cơ về việc sử dụng thẻ tín dụng bị đánh cắp để đặt phòng rồi bán lại lấy tiền mặt. Do đó, việc giao dịch qua các nền tảng uy tín có chính sách bảo vệ người mua là điều bắt buộc, thay vì giao dịch trực tiếp không qua trung gian.

Nhưng trước khi những viễn cảnh này thành hiện thực, du lịch sang tay vẫn là phao cứu sinh cho những du khách mắc kẹt giữa các kế hoạch dang dở và chính sách hoàn hủy lạnh lùng. Nếu một ngày bạn buộc phải hủy chuyến đi, đừng vội nhấn nút "cancel". Biết đâu nỗi thất vọng của bạn lại là kỳ nghỉ trong mơ của người khác.