Những kẻ rửa tiền trong thế giới Bitcoin

TTCT - Đầu tháng 2, báo chí Mỹ xôn xao với câu chuyện một cặp vợ chồng bị bắt giam với cáo buộc tìm cách rửa số Bitcoin trị giá trên 4 tỉ USD. Chuyện có lẽ đã không thu hút sự chú ý đến thế nếu không có những tình tiết hấp dẫn còn hơn phim ảnh.

Heather Morgan và Ilya Lichtenstein cùng luật sư tại tòa.

Trước tiên, số Bitcoin này là do tin tặc đột nhập sàn giao dịch tiền mã hóa Bitfinex cướp đi từ tháng 8-2016. Lúc đó, 119.754 Bitcoin này trị giá 71 triệu USD nhưng nay đã tăng vọt lên trên 4 tỉ USD. Hồ sơ điều tra của cảnh sát Mỹ không nói vợ chồng Lichtenstein và Morgan là tin tặc hay có liên quan gì đến nhóm tin tặc gây ra vụ cướp năm xưa; họ chỉ nói hai người này tìm cách tiêu số Bitcoin bị đánh cắp nhưng chưa tiêu được bao nhiêu thì bị bắt, Bitcoin bị tịch thu.

Kế đến, Ilya Lichtenstein và Heather Morgan là hai nhân vật đầy màu sắc, chẳng khác gì cặp vợ chồng huyền thoại Bonnie và Clyde thời xưa chuyên đánh cướp ngân hàng. Morgan, mới 31 tuổi, là một người sáng tác, hát nhạc rap, vừa là doanh nhân từng thành lập vài ba công ty, vừa là một cây bút cho tờ Forbes. Trên tờ tạp chí này vẫn còn bài của Morgan với tựa đề không thể mỉa mai hơn: “Chuyên gia chia sẻ lời khuyên để bảo vệ doanh nghiệp bạn trước bọn tội phạm trên không gian mạng”! Tổng cộng Morgan từng viết cho Forbes 47 bài báo. Ở đây phải mở ngoặc nói thêm: mô hình của Forbes là mở rộng cửa cho cộng tác viên viết bài. Theo một bài điều tra trên NiemanLab, năm 2019 Forbes có chừng 3.000 cộng tác viên không nhận lương, nhiều người trong số này làm cho các hãng quan hệ công chúng!

Lichtenstein, 34 tuổi, là người Nga định cư ở Mỹ từ năm 6 tuổi. Anh này từng khoe biết lập trình từ năm 9 tuổi, từng tham gia nhiều khóa đào tạo doanh nhân ở Thung lũng Silicon và từng thành lập nhiều công ty chuyên về tiền mã hóa. So với Morgan là người sôi nổi, có nhiều video clip hát rap trên YouTube, Lichtenstein là người hướng nội hơn.

Trái với nhầm tưởng của nhiều người, mọi giao dịch bằng Bitcoin đều công khai trên mạng, ai cũng có thể vào xem. Vì thế ví tiền chứa lượng Bitcoin bị đánh cắp cứ nằm yên đấy suốt 6 năm dài không ai đụng vào. Chúng ta có thể vào trang web blockchain.com, rồi vào mục Explorer, sẽ thấy mọi giao dịch Bitcoin gần đây nhất hiện lên màn hình; có cái vài ngàn USD có cái chỉ vài ba USD. Nói chung, mọi giao dịch Bitcoin từ lúc ra đời đến nay đều được ghi lại, người ta biết ngày giờ giao dịch, số Bitcoin giao dịch, mã số ví giao dịch. Chỉ là không biết ai đứng đằng sau các giao dịch này.

Với Bitcoin, ai cũng có thể mở ví ẩn danh để chứa Bitcoin và theo cáo buộc của cơ quan điều tra, vợ chồng Lichtenstein - Morgan đã mở hàng loạt ví Bitcoin như thế, có cái ẩn danh, có cái dưới tên thật rồi bắt đầu chuyển tiền từ ví đánh cắp đi vòng vèo nhằm mục đích che giấu nguồn gốc Bitcoin cướp được. Ở đây cáo buộc chỉ đưa ra vài ba ví dụ minh họa cho nỗ lực rửa tiền của cặp vợ chồng này như dùng Bitcoin mua vàng, mua NFT và thậm chí mua cả phiếu tặng quà Walmart trị giá chỉ 500 USD. Mua như thế biết đến bao giờ mới rửa xong trên 4 tỉ USD trị giá Bitcoin!

Sơ đồ cách chuyển Bitcoin từ ví gốc đến ví riêng tư Wasabi bằng kỹ thuật peel chain - thực hiện nhiều giao dịch giá trị nhỏ. Ảnh: Elliptic

Với nhiều người, điều rút ra từ vụ án rửa Bitcoin này là… tiêu Bitcoin không hề ẩn danh chút nào như họ từng nghĩ. Đúng là các giao dịch bằng Bitcoin được công khai đều không gắn với tên tuổi người nào cụ thể. Nhưng các cơ quan điều tra, một khi nắm rõ đường đi nước bước của dòng tiền, sẽ dễ dàng tìm ra danh tính người chủ chiếc ví đem ra tiêu. Trong vụ án Lichtenstein, cơ quan điều tra đã liên kết hàng ngàn giao dịch gắn kết tiền Bitcoin bị đánh cắp từ năm 2016 đến các ví tiền do Lichtenstein và Morgan đứng tên hay để công ty mình làm chủ đứng tên.

Điều kỳ lạ là khi Lichtenstein mở tài khoản ở một sàn giao dịch tiền mã hóa, anh ta cung cấp đầy đủ thông tin, chụp hình selfie rồi chụp hình bằng lái xe để nộp cho sàn. Còn khi mua vàng bằng Bitcoin, anh ta cũng cung cấp địa chỉ thật của căn nhà đang ở để được giao vàng. Mua hàng bằng phiếu quà tặng Walmart họ cũng dùng địa chỉ nhà như thế.

Trong lần khám nhà khi bắt giữ cặp vợ chồng này, cảnh sát cho biết họ tìm thấy 40.000 USD tiền mặt, một túi đựng điện thoại di động trả trước, dấu vết mua hộ chiếu giả trên mạng, thông tin truy cập vào một ví Bitcoin. Trong ví này người ta tìm thấy 95.000 Bitcoin, trị giá chừng 3,6 tỉ USD.

Cuộc điều tra vụ án “rửa Bitcoin” vẫn đang tiếp diễn. Bà vợ, Morgan có thể sẽ được tại ngoại hầu tra còn ông chồng Lichtenstein có hai quốc tịch Nga - Mỹ sẽ phải ngồi tù chờ đến lúc ra tòa. Thế giới tiền mã hóa càng thêm bí ẩn với những nhân vật ồn ào, mờ ám chẳng khác vì người khai sinh ra Bitcoin cho đến nay vẫn ẩn danh.