Thế giới bất tận của những khối lập phương

TTCT - Minecraft giữ chân người chơi suốt 15 năm nhờ tạo ra một thế giới mở nơi giới hạn duy nhất là trí tưởng tượng của bản thân.

Kể từ khi ra mắt vào năm 2011, Minecraft đã trở thành tựa game bán chạy nhất thế giới với doanh số toàn cầu hơn 300 triệu bản, trên hầu hết nền tảng từ các hệ máy chơi game, PC đến smartphone và máy tính bảng.

Sự phổ biến của Minecraft hiếm có trò chơi nào sánh bằng: dù là đàn ông hay phụ nữ, người lớn hay trẻ em tuổi đời còn ít hơn tuổi game, khó ai có thể cưỡng lại sức hấp dẫn của một thế giới nơi bạn có thể thỏa sức làm bất cứ điều gì mình thích và dựng nên tất cả những công trình mà trí tưởng tượng cho phép từ những khối lập phương đơn giản.

Khả năng bất tận

Với những ai chưa từng chơi Minecraft, thắc mắc đầu tiên có lẽ là trò này có gì mà ai cũng mê?

Đầu tiên hãy điểm qua nội dung của trò chơi: mỗi khi người chơi khởi động một màn chơi mới, thuật toán sẽ tạo ra một thế giới ngẫu nhiên và độc nhất, chưa từng có ai đặt chân lên trước đó. Bối cảnh là những không gian thiên nhiên mô phỏng ngoài đời thật: đồng cỏ, rừng rậm nhiệt đới, núi tuyết, sa mạc... Nhiệm vụ của người chơi đơn giản là sinh tồn với những nguyên liệu mà mình có thể thu thập từ môi trường xung quanh.

Vì không thế giới nào giống nhau, trải nghiệm của người chơi tuy cùng một game nhưng hoàn toàn mới mẻ và khác biệt so với những người chơi khác và so với những lần chơi trước của chính mình, giúp Minecraft không trở nên nhàm chán dù đã tồn tại 15 năm.

Đồ họa cũng là một điểm đặc sắc của game khi toàn bộ thế giới ảo - từ mặt đất, cây cỏ, núi đồi, động vật cho đến đại dương, mặt trăng, mặt trời đều được tạo nên từ những khối lập phương thô kệch thay vì trau chuốt cho giống thực tế. Toàn bộ không gian trò chơi chẳng khác gì một bức tranh khổng lồ được ghép từ những mảnh Lego đầy màu sắc.

Việc đầu tiên phải làm khi bắt đầu chơi là lấy gỗ từ cây, rồi dùng gỗ đó tạo ra những công cụ khác để khai thác đá, cuốc đất trồng cây, thám hiểm hang động tìm quặng kim loại và các loại đá quý để nâng cấp dần những công cụ mà mình có.

Minecraft không có mục tiêu hoặc cốt truyện cụ thể để dẫn dắt người chơi đi theo một hướng nhất định, trái lại nó cung cấp cho họ một thế giới mở (sandbox) để chơi theo cách của riêng mình.

Có người thích thu thập nguyên liệu để xây nên những công trình hùng vĩ; có người vui thú điền viên với một trang trại nhỏ cùng những đàn gia súc và khoảnh đất trồng đủ loại cây trái; có người lại thích trổ tài công nghệ bằng cách thiết kế ra những bảng mạch điện tử có thể hoạt động được trong game, thậm chí làm hẳn một phiên bản "Minecraft" tí hon chơi được ngay bên trong trò chơi Minecraft.

Ngoài chế độ chơi sinh tồn (nơi người chơi phải cảnh giác với những sinh vật có thể tấn công họ vào ban đêm, đồng thời luôn chú ý để không bị… chết đói), Minecraft còn có chế độ chơi sáng tạo trong đó người chơi có thể thỏa sức bay lượn và được cung cấp toàn bộ nguyên liệu để xây bất cứ thứ gì mình muốn.

Daniel Condren - chủ tài khoản RTGame với hơn 1,2 triệu người theo dõi trên nền tảng livestream Twitch và hơn 2,88 triệu người đăng ký trên YouTube - đã gắn bó với Minecraft từ năm 2010 khi game còn ở phiên bản thử nghiệm.

Anh nổi tiếng với những video theo mô típ thử thách người tham gia sáng tạo nên những công trình trong game Minecraft dựa trên đề bài và nguyên liệu cho sẵn. "Tôi nhớ có lần tôi "nhốt" họ bên trong một hang động và những người tham gia đã kiên trì xây dựng nên một cộng đồng phát triển thịnh vượng" - Condren nói với Rolling Stone.

Trong thời gian phong tỏa vì đại dịch COVID-19, Condren nghĩ ra thử thách xây dựng một phiên bản Trái đất thu nhỏ theo tỉ lệ 1:4.000 bên trong game, và hoàn toàn bất ngờ trước những gì mà cộng đồng làm được.

"Nó trở thành một công trình thật sự tuyệt vời và có ý nghĩa về mặt văn hóa khi rất nhiều người đã đóng góp lịch sử của chính đất nước họ" - Condren nói.

Trò chơi thay đổi cuộc đời

Cây bút Keith Stuart của báo The Guardian có con trai được chẩn đoán mắc chứng tự kỷ. Cậu bé có vốn từ vựng rất hạn chế so với tuổi, hay sợ hãi trước những sự thay đổi, luôn thu mình và gần như bị cô lập ở trường.

"Điều tệ nhất là thằng bé không có cách nào để thể hiện bản thân… Nó bị mắc kẹt trong chính mình" - Stuart kể lại trên báo. Nhưng cậu bé lại tỏ ra hứng thú với công nghệ và trò chơi điện tử, và Stuart thấy ở Minecraft "một phương cách khả dĩ để thằng bé thoát ra" khỏi lớp vỏ ấy.

Con trai Stuart say mê trò chơi này ngay lập tức: đó là một không gian an toàn, có những hệ thống và quy luật cố định, nhạc nền êm dịu, và nó cho phép cậu thỏa sức xây dựng chỉ với tay cầm điều khiển và một vài nút bấm.

"(Minecraft) dạy con tôi từ vựng mới, những khái niệm mới… và chỉ cho thằng bé thấy - một cách vô cùng nhẫn nại và cẩn trọng - rằng cậu ta cũng là một con người sáng tạo" - Stuart nhớ lại.

Cuốn sách do Stuart in năm 2016, kể lại trải nghiệm đặc biệt này của con trai anh mang tên Boy Made of Blocks (tạm dịch: Chàng trai từ những khối vuông) đã bán được 200.000 bản. "Theo nhiều cách khác nhau, Minecraft cũng đã thay đổi cuộc đời tôi" - Stuart nói.

Theo The Guardian, trong 15 năm qua tựa game Minecraft cũng đã có tác động tương tự đến hàng nghìn người chơi khác như con trai của Stuart, giúp họ chống lại sự cô đơn, khám phá bản dạng giới tính của mình và vượt qua nỗi sợ thay đổi.

Minecraft cũng được sử dụng như một công cụ giáo dục hữu hiệu tại các trường học trên khắp thế giới thông qua phiên bản giáo dục được thiết kế riêng. Minecraft Education giúp giáo viên sử dụng trò chơi như một công cụ trực quan trong các tiết học, từ việc giúp học sinh tưởng tượng ra cảnh quan của một thế giới bền vững ở tương lai cho đến tái hiện vở kịch Macbeth của văn hào nước Anh William Shakespeare.

Trò chơi cũng được sử dụng bởi nhiều tổ chức như Quỹ động vật hoang dã thế giới (WWF) nhằm nâng cao nhận thức về bảo tồn gấu trúc.

"Chúng tôi đã nghe về rất nhiều người chơi giữ liên lạc với bạn bè và gia đình nhờ Minecraft (trong giai đoạn Covid). Thỉnh thoảng, chúng tôi cũng nghe chuyện về những đứa trẻ nằm viện mà vẫn có thể vui chơi với bạn bè mình trong thế giới Minecraft, ngay cả khi chúng không thể đến trường" - The Guardian dẫn lời Agnes Larsson, giám đốc mảng trò chơi tại Mojang, nhà phát triển Minecraft.

"Minecraft là một cánh cửa mở, và 15 năm sau cánh cửa đó vẫn dễ tiếp cận và không bị khóa. Bất cứ ai cũng có thể bước vào" - Stuart nhận xét.

Minecraft và bản năng sinh tồn

Nhiều trẻ em có thể dành hàng giờ liên tục mỗi ngày để chơi Minecraft - một điều "lạ" giữa thời buổi đầy rẫy yếu tố gây xao nhãng, nhưng lại gây lo ngại cho những bậc cha mẹ không muốn con mình cắm đầu vào trò chơi điện tử. Theo một số chuyên gia, có thể có những yếu tố tâm lý để lý giải sức hút của Minecraft và những trò chơi tương tự.

Những trò chơi thế giới mở nhắm vào bản năng bẩm sinh bên trong mỗi chúng ta - loại bản năng khiến nhân loại đạt được sự phát triển như ngày hôm nay: đó chính là niềm khao khát kiến tạo.

"Trẻ em vẫn luôn thích tự mình làm ra thứ gì đó - chẳng hạn như lâu đài cát, pháo đài, hay nhà trên cây - BBC lý giải. "Thử nghĩ đến các khối gỗ, bột nặn đất sét và các mảnh ghép Lego. Minecraft, có thể nói, chỉ là một phiên bản mới hơn của loại trò chơi này, nhưng trong không gian kỹ thuật số".

Theo nhà tâm lý học Peter Gray thuộc Trường đại học Boston (Mỹ), mọi loài động vật có vú đều thích chơi đùa từ khi còn nhỏ: động vật săn mồi thì chơi đuổi bắt nhau, còn con mồi thì tập né và chạy trốn khỏi mối nguy hiểm. Đối với con người, khả năng kiến tạo đóng vai trò lớn trong việc sinh tồn - từ xây những túp lều bằng bùn cho đến tạo ra công cụ phục vụ săn bắn và hái lượm.

"Không có gì ngạc nhiên khi quá trình chọn lọc tự nhiên đã ban tặng cho người trẻ một động lực mạnh mẽ thôi thúc họ chơi trò chơi xây dựng" - Gray nói với BBC. Trẻ em cũng học cách sử dụng ngôn ngữ và trí tưởng tượng thông qua việc chơi game cùng những đứa trẻ khác, và tất cả dường như đều là sự chuẩn bị cho tuổi trưởng thành, Gray lưu ý thêm.

BBC gợi ý các bậc cha mẹ có thể xem Minecraft là một không gian hoặc sân chơi ảo nơi trẻ em có thể tìm thấy chỗ đứng của riêng mình, vì chúng có thể lựa chọn giữa nhiều hoạt động và phong cách chơi khác nhau.

Julian Togelius, nhà khoa học máy tính tại Đại học New York, đã nghiên cứu cách hành vi của người chơi trong Minecraft có thể tiết lộ một số khía cạnh liên quan đến tính cách của họ. Anh cho rằng chính nhờ độ mở của game mà người chơi dễ dàng bày tỏ chính mình hơn so với những trò chơi có mục tiêu hoặc đích đến rõ ràng.

Trong nghiên cứu của mình, Togelius và các đồng nghiệp cho những người tham gia trả lời bảng hỏi để xác định đặc điểm tính cách, sau đó so sánh kết quả với cách mà từng người chơi trò Minecraft.

Họ nhận thấy có mối tương quan giữa hành vi trong game và nét tính cách của những người tham gia, chẳng hạn những người xem trọng giá trị gia đình thường "xây những ngôi nhà hoặc pháo đài nhỏ có tường rào bao quanh".

Dù mới chỉ thực hiện nghiên cứu trên người trưởng thành, Togelius cho biết anh sẽ không bất ngờ nếu ở trẻ em cũng có mối liên hệ tương tự giữa game và tính cách.

Sức hút của cái tên Minecraft còn thể hiện qua việc game vừa gia nhập hàng ngũ những thương hiệu bom tấn Hollywood với sự ra mắt phim A Minecraft Movie lấy cảm hứng từ trò chơi này trong tháng 4. Sau hai tuần công chiếu, tính đến 17-4, bộ phim đã đạt doanh thu toàn cầu hơn 662 triệu USD.