Tìm tiếng nói chung qua đối thoại

Người dân Q.Tân Bình (TP.HCM) trình bày nguyện vọng của mình trong buổi đối thoại với lãnh đạo UBND TP ngày 15-3-2017 để giải quyết khiếu nại về bồi thường giải phóng mặt bằng dự án đường nối Tân Sơn Nhất - Bình Lợi- Vành đai ngoài -Tự Trung.

Ngày 22-4, hình ảnh Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung quàng tay trên vai một người dân xã Đồng Tâm (huyện Mỹ Đức, TP Hà Nội) đi từ hội trường xã (nơi tổ chức buổi đối thoại giải quyết khiếu nại về đất đai của người dân thôn Hoành) sang nhà văn hóa để tiếp nhận những cán bộ đang bị người dân giữ làm hàng ngàn người theo dõi vụ việc trên khắp đất nước thở phào nhẹ nhõm.

Sau 7 ngày căng thẳng, vụ khiếu nại đất đai ở xã Đồng Tâm đã được “tháo ngòi” bằng hai giờ đối thoại giữa chủ tịch UBND TP và người dân. Tất nhiên, câu chuyện đất đai ở Đồng Tâm vẫn đang được giải quyết.

Chính quyền cũng có lúc sai

Tháng 2-2017, ông Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TP.HCM đã tiếp xúc, đối thoại, giải quyết hai trường hợp khiếu nại kéo dài nhiều năm.

Vụ thứ nhất: năm 2012, một người dân bị UBND Q.12 thu hồi giấy chủ quyền của căn nhà tình nghĩa được cấp năm 1998 với lý do: qua thanh tra phát hiện quyết định giao nhà đất trước đó không ghi rõ diện tích.

Người dân khiếu nại quyết định thu hồi giấy chủ quyền và bị UBND Q.12 bác đơn khi giải quyết khiếu nại lần đầu.

Qua đối thoại, Chủ tịch UBND TP nhận định UBND Q.12 đã xử lý vụ việc sai quy định, bác quyết định giải quyết khiếu nại của quận và chấp nhận đơn khiếu nại của người dân. Ông đã xin lỗi người dân vì việc khiếu nại kéo dài đã khiến họ lo lắng và mệt mỏi.

Trường hợp thứ hai là một người dân ở Q.10 khiếu nại đòi lại ba căn nhà trên đường Ngô Gia Tự do Nhà nước mượn của gia đình bà từ sau năm 1975.

Trước đó, các cơ quan chức năng giải quyết trả cho gia đình bà hơn 3 tỉ đồng tiền mua thanh lý ba căn nhà theo quy định, nhưng bà cho rằng số tiền này quá ít. Tại cuộc đối thoại, chủ tịch UBND TP cho rằng việc giải quyết nguyện vọng của người dân phải trên cơ sở pháp luật, ông sẽ cố gắng vận dụng những quy định pháp luật có lợi nhất để người dân bớt thiệt thòi.

Pháp luật hiện hành không giải quyết trả lại nhà mà Nhà nước đã quản lý, sử dụng trong quá trình thực hiện chính sách cải tạo đất đai, nhưng có thể vận dụng quy định để giải quyết khó khăn về nhà ở cho người dân.

Cuối cùng, ông kết luận: không thể trả lại nhà cho người dân, nhưng người dân có thể chọn mua căn hộ tái định cư. Riêng một số tài sản do Nhà nước trưng dụng trước kia có thể được xem xét quy ra giá vàng để thanh toán lại cho người dân nhằm giảm thiệt hại.

Cũng vẫn là những quy định pháp luật mà các cơ quan nhà nước đã dẫn ra để giải thích nhiều lần, nhưng khi chủ tịch UBND TP chủ trì đối thoại, lắng nghe và giải thích thì người dân này lại chấp nhận, chấm dứt chuỗi ngày dài khiếu nại đòi lại nhà kéo dài mấy chục năm trường.

Giữa tháng 3-2017, tại cuộc đối thoại của UBND TP.HCM giải quyết khiếu nại của người dân Q.Tân Bình về việc thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng khi làm dự án đường nối Tân Sơn Nhất - Bình Lợi - Vành đai ngoài, đại diện UBND TP đã xin lỗi người dân về việc nắn tim tuyến đường Hồng Hà làm ảnh hưởng đến nhà, đất của một số hộ dân trong dự án.

Việc điều chỉnh tim tuyến đường này là một trong những nội dung khiếu nại của 23 hộ dân ở Q.Tân Bình kéo dài nhiều năm nay.

“TP đã có văn bản nhận thiếu sót với Thủ tướng Chính phủ. Với sự nghiêm túc, tôi báo cáo với bà con là TP đã nhận thiếu sót. Chúng tôi cũng thấy có thiếu sót với dân, có lỗi và sẵn sàng xin lỗi dân” - Phó chủ tịch UBND TP Lê Văn Khoa nói trong cuộc đối thoại.

Cũng liên quan dự án này, trước đó tháng 5-2014, khi đối thoại với 47 hộ dân ở P.3, Q.Gò Vấp để giải quyết khiếu nại, đại diện UBND TP.HCM cũng thừa nhận lỗi của chính quyền trong quá trình quản lý sử dụng đất đai ở địa phương.

Người dân cho rằng nhà, đất của họ đã có quá trình sử dụng lâu dài, việc mua bán giấy tay có chính quyền xác nhận. Nhưng khi tính bồi thường, họ bị “liệt” vào diện đất lấn chiếm và chỉ “hỗ trợ” chứ không bồi thường. Người dân khiếu nại từ năm 2005 đến năm 2014 thì được lãnh đạo UBND TP đối thoại và giải quyết rốt ráo.

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong với người dân khiếu nại đòi nhà sau buổi tiếp xúc, đối thoại ngày 17-2-2017-Tự Trung

Cần lắng nghe, gần dân nhiều hơn

Tại TP.HCM, nhiều cuộc đối thoại giữa người dân và chính quyền để giải quyết khiếu nại về đất đai diễn ra trong những năm qua mang lại kết quả tốt.

Có những vụ khiếu nại kéo dài hàng chục năm hoặc mâu thuẫn giữa người dân với chính quyền trong thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng kéo dài 5-7 năm đã nhờ một cuộc đối thoại mà kết thúc ổn thỏa.

Trong các cuộc đối thoại đó, chính quyền và người dân tìm được tiếng nói chung: người dân (đi khiếu nại) được nói, được người giải quyết khiếu nại lắng nghe nên họ mở lòng, chấp nhận phần nào những quy định của pháp luật mà trước đây họ cho rằng bất công với họ.

Còn người giải quyết khiếu nại được nghe trực tiếp ý kiến của người khiếu nại, nắm bắt vấn đề rõ hơn. Trong thực tế, người giải quyết khiếu nại có thẩm quyền có thể quyết định vận dụng những quy định pháp luật có lợi cho dân để giảm thiệt hại, đáp ứng phần nào yêu cầu của người khiếu nại.

Bà Phan Thị Kim Phụng - người dân ở xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp - có hành trình 14 năm khiếu nại chính quyền tỉnh Đồng Tháp vì đã thu hồi đất ngoài ranh quy hoạch của gia đình bà.

Đến năm 2013, UBND tỉnh Đồng Tháp chấp nhận khiếu nại, cấp đất tái định cư và bồi thường những thiệt hại, oan sai của gia đình bà Phụng.

“Nếu người dân được lắng nghe, được giải quyết các quyền và lợi ích chính đáng một cách hợp lý thì họ sẽ không phải đi khiếu nại lâu ngày, dai dẳng, vượt cấp vì ai cũng muốn yên ổn làm ăn, ai cũng muốn an cư lạc nghiệp.

Nếu như ngay từ đầu những người có trách nhiệm lắng nghe dân nhiều hơn, gần dân hơn, đừng giải quyết công việc chỉ dựa trên những báo cáo của các chuyên viên thì những người dân như tôi đâu phải đi khiếu nại đòi quyền lợi của mình.

Trước khi ra một quyết định gì, nhất là những quyết định cưỡng chế thu hồi đất của dân, lãnh đạo nên dành thời gian lắng nghe người dân, đi thực tế để biết rõ hơn bản chất sự việc, cân nhắc những ảnh hưởng trước sau” - bà Phụng nói.

Ông Nguyễn Minh Nhị, nguyên chủ tịch UBND tỉnh An Giang, cho rằng nhiều trường hợp khiếu nại, khiếu kiện đất đai xuất phát từ lỗi của chính quyền chứ không phải của người dân, nhưng khi giải quyết thì người dân luôn chịu thiệt.

Theo ông Nhị: “Trong giải quyết khiếu nại, cái gì chính quyền sai thì phải nhận sai, cái gì dân sai thì chỉ cho họ biết. Nếu mình làm chính quyền mà không chịu nhận sai, cứ chỉ ra cái sai của người dân thì họ rất khó chấp nhận ý kiến của mình.

Hai bên phải hiểu và “thông” nhau từ đầu thì đâu có mâu thuẫn tích tụ, đâu có khiếu nại đông người. Người làm chính quyền phải đặt mình vào vị trí người dân khi giải quyết khiếu nại, có tình có lý thì người dân sẽ nghe ra, ủng hộ và chấm dứt khiếu nại”.

Ông cho rằng đó là lý do người giải quyết khiếu nại, nhất là khiếu nại về đất đai, phải gặp gỡ và lắng nghe người đi khiếu nại, không chỉ ở cấp tỉnh, thành phố mà cả những cấp thấp hơn. ■