Trong tay cậu bé có ngọn roi

Minh họa: Đức Trí

Không biết cậu bé đi đâu, làm gì, cậu không đeo cặp sách sau lưng, trong tay cậu cầm một ngọn roi, hẳn là nhánh cây nhặt ở vệ đường. Cậu vừa đi vừa vụt vào đám cỏ bên đường, theo một nhịp đều đặn ăn theo bước chân và vòng tay vung rộng. Vút... Vút... Một trò chơi của cậu, mà cậu thì không hoàn toàn chú tâm. Cậu bước đi, và cậu vút... vút... Cho đỡ buồn tẻ. Hờ hững và vô tâm. Cậu đang ở lứa tuổi hoạt động, sức lực nhiều hơn nhu cầu, mà chỉ đi không thôi thì không đủ.

Ngọn roi vút trên đầu ngọn cỏ, những bông hoa dại li ti, mấy con ong mẫn cán và những hạt sương đang chầm chậm qua đời. Cậu với tay vụt lên mấy khóm tường vi nở rộ trên hàng rào nhà ai. Một con gà mái mẹ dẫn lũ con liếp nhiếp bới đất dưới lòng mương cạn, cậu huơ ngọn roi vào không trung, ngay trên đầu chúng. Đàn gà vỡ ra. Bầy con nhớn nhác. Con gà mẹ xù cánh, sợ hãi và can đảm, vừa như muốn trốn chạy vừa như muốn lao vào cậu.

Cậu đứng lại đọ mắt với mẹ gà. Với cây roi, cậu làm gãy giập những chiếc lá, bứt những bông hoa lìa khỏi cuống, xua tan một đàn bướm trắng đang rập rờn bay, phá một cái mạng nhện đầy âm mưu không biết đã mải miết đan dệt vá víu từ bao giờ. Vào lúc không ngờ nhất, cậu quất sạ cánh một con gà con! Tiếng kêu “chiếp” thét lên đau đớn của nhúm lông vàng có trái tim bé bỏng là bàn thắng tuyệt đối của cậu với con gà mái mẹ.

Cậu đã bắt đầu khoái trá với trò chơi của mình, với quyền lực có được từ cánh tay và ngọn roi.

Con người ta ai cũng như cậu bé đội mũ len đỏ kia chăng? Không biết được họ đi đâu, làm gì nhưng trong tay ai cũng cầm một ngọn roi và vút... vút... chẳng bận tâm làm như thế để làm gì, gây ra những tang thương như thế để làm gì. Ngọn roi vung lên như một quán tính.

Chỉ có rất ít người, rất ít người trong bọn họ đi mà không nhặt lấy một cành cây bên vệ đường để làm roi; càng ít hơn nữa những kẻ trong tay cầm roi mà không vung lên vụt vào đây, vào đó; vô cùng ít người thấy mình là ngọn cỏ, là bông hoa giập gãy dưới ngọn roi kia...

Cậu bé nhặt lên một nhánh cây làm roi có lẽ vì trong tay cậu không cầm theo một cái gì cả, không cầm theo một cuốn sách, một khối rubic, không cầm theo một quả bóng bay để nghển cổ nhìn theo, cũng không xách theo một làn thức ăn như cô bé quàng khăn đỏ đi đưa bánh cho bà. Những khi cánh tay nhàn rỗi như thế, mà đôi mắt và tâm hồn lại đóng kín trước những điều thơ mộng, thì dùng đến cơ bắp là điều tất yếu.

Ngày còn bé, hình như đi đâu bao giờ tôi cũng cắp theo một cuốn sách, tay bên kia cầm một quả táo, quả ổi. Vừa đi vừa đọc, vừa đi vừa gặm, có khi vấp phải đá cục, rễ cỏ ngã dúi dụi, có khi cộc đầu vào cột điện trán sưng vù. Cứ mắt đọc chân bước như thế, tôi đã bỏ lỡ biết bao nhiêu vẻ đẹp bên đường để chỉ nhìn thấy những vẻ đẹp trừu tượng được dựng lên qua ngôn ngữ.

Nhưng sau này tôi hiểu, chính những rung cảm văn chương từ buổi thơ ấu đó lại là tiền đề cho sự khai mở trong tôi về cái đẹp. Đôi khi ta phải đi qua cây cầu nghệ thuật để có thể đến với vẻ đẹp muôn hình vạn trạng và tinh vi hơn nhiều, khó nhận biết hơn nhiều của đời sống.

Nếu bẩm sinh không có sự mẫn cảm tự nhiên và những cuốn sách, ai sẽ nói cho cậu bé biết những con vật cũng có cảm giác và cảm xúc như cậu, cũng biết đau đớn, biết sợ hãi, đau buồn? Ai sẽ mở cho cậu con mắt thứ ba để nhìn thấy cái đẹp trong từng sự vật tầm thường, nhỏ nhoi nhất?

Ai sẽ khơi mở cho tâm hồn ấy trở nên rộng rãi, lớn lao hơn rồi đặt vào đấy một chàng hoàng tử bé, để cậu biết gắn tình cảm của mình vào vạn vật, vào mỗi sự sống yếu ớt xung quanh? E rằng không ai cả. Không ai trong gia đình, nhà trường, xã hội của cậu nói với cậu điều ấy cả. Người lớn bận rộn đến thế - họ có bao nhiêu là cuộc thi đua, và thi đua đến đâu, tâm hồn họ hoang hóa, chai cứng đi đến đấy.

Rồi với sự cô đơn ấy, biết bao nhiêu cậu bé, cô bé trên đời đã nhặt lấy một ngọn roi làm bạn đồng hành, vừa đi vừa quất tứ tung cho đỡ buồn tay...