Trung Quốc 2024: Buồn vui lẫn lộn

Theo truyền thông Trung Quốc, việc lựa chọn 10 từ vựng mới hàng đầu trong năm qua dựa trên cơ sở dữ liệu ngôn ngữ của hơn 1 tỉ ký tự tiếng Trung trong khoảng thời gian từ ngày 1-1 đến 30-11 trên 15 tờ báo lớn, 12 đài truyền hình, 7 đài phát thanh và 2 cổng thông tin trực tuyến hàng đầu đất nước.

Từ ngữ phản ánh xã hội

Mặc dù có một số sai khác, các danh sách tựu trung gồm các từ như "trí tuệ nhân tạo", "Origin Ngộ Không" (máy tính lượng tử siêu dẫn thế hệ thứ ba được phát triển độc lập của Trung Quốc), "kinh tế tầm thấp", "các ngành công nghiệp tương lai", "nghề nghiệp mới", "trái phiếu kho bạc siêu dài hạn" (thời gian đáo hạn ít nhất 10 năm), "mùi vị công sở", và "lực lượng tóc bạc" (chỉ nền kinh tế dành cho người cao tuổi).

Xu thế kinh tế, văn hóa, xã hội Trung Quốc trong năm 2024 cũng được thể hiện phần nào qua những từ ngữ thông dụng này. Trả lời phỏng vấn tờ China Daily, ông Hoàng An Tịnh, tổng biên tập Giảo văn tước tự, bình luận:

"Ngôn ngữ phản ánh xã hội. Năm nay, những từ phổ biến phản ánh khá rõ nét đặc điểm điển hình của thời đại chúng ta - thực tế là thời đại thông minh đã đến và thế hệ trẻ, đặc biệt là thế hệ Z, những người đang bước vào ánh đèn sân khấu xã hội; đồng thời, thế hệ già đang trở thành động lực phát triển xã hội".

Đời thực quả đã được phản ánh khá sát sao qua những từ ngữ đó ở Trung Quốc, từ những niềm tự hào công nghệ đến các vấn đề kinh tế - xã hội của quốc gia tỉ dân này. 

Năm 2024, Trung Quốc chứng kiến những đột phá và chuyển đổi về khoa học công nghệ, đặc biệt trong công nghệ thông tin lượng tử vốn được ứng dụng rộng rãi trong quốc phòng, giáo dục và y khoa. 

Màn ra mắt của "Origin Ngộ Không", máy tính lượng tử siêu dẫn thế hệ thứ ba được phát triển độc lập của Trung Quốc, vào tháng 1-2024, đánh dấu cột mốc quan trọng trong công nghệ này. Thành tựu đó càng ấn tượng khi Mỹ liên tục hạn chế quyền tiếp cận công nghệ của Trung Quốc bằng các công cụ thương mại.

Thành tựu

Được đặt tên theo một nhân vật hư cấu thần thông quảng đại, Origin Ngộ Không hoạt động dựa trên nguyên lý của vật lý lượng tử, có thể thực hiện các phép tính phức tạp với tốc độ cực nhanh. 

"Chip Ngộ Không" có tổng cộng 198 qubit, bao gồm 72 qubit hoạt động và 126 qubit ghép nối. Đến đầu tháng 12-2024, Trung Quốc ra mắt máy tính lượng tử siêu dẫn "Tianyan-504" (Thiên Diễn, có nghĩa là "mở rộng bầu trời") được trang bị chip "Xiaohong" (Tiểu Hồng) 504 qubit, đánh dấu một cột mốc quan trọng nữa trong lĩnh vực tính toán lượng tử của nước này trong cuộc chạy đua công nghệ với Mỹ.

Năm nay cũng lần đầu tiên thuật ngữ "nền kinh tế tầm thấp" được đưa vào báo cáo công tác của Chính phủ Trung Quốc ở kỳ họp lưỡng hội vào tháng 3. Kinh tế tầm thấp đề cập hoạt động kinh tế và các ngành sử dụng phương tiện bay có và không có người lái hoạt động ở độ cao 1.000m trở xuống so với mặt đất. 

Theo nghị quyết được thông qua tại Hội nghị trung ương 3 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc khóa XX tháng 7-2024, Trung Quốc sẽ tập trung phát triển nền kinh tế tầm thấp. Được bật đèn xanh, Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến, Tô Châu và hàng chục thành phố khác đã công bố chính sách hỗ trợ để phát triển nền kinh tế tầm thấp.

Bối cảnh ứng dụng của kinh tế tầm thấp vượt ra ngoài việc vận chuyển, giao nhận và hậu cần đô thị. Ở các vùng nông thôn Trung Quốc, nông dân đang giảm bớt gánh nặng với những loại công việc từng đòi hỏi nhiều lao động khi sử dụng rộng rãi máy bay không người lái để bón phân, phun thuốc trừ sâu và gieo hạt. 

Dữ liệu từ Trung tâm Dịch vụ và khuyến nông Trung Quốc cho thấy hiện nước này có hơn 250.000 máy bay không người lái phục vụ nông nghiệp. Một thập kỷ trước, con số đó mới là 695.

Cùng các thực tế đó, thuật ngữ "các ngành công nghiệp tương lai" hay "lực lượng sản xuất chất lượng mới" đã trở thành các khái niệm quan trọng trong chiến lược kinh tế của Trung Quốc, xuất hiện trong các tuyên bố chính thức và văn bản chính sách kể từ cuối năm 2023. 

Năm 2024, các khái niệm đó trở thành ưu tiên cốt lõi cho phát triển kinh tế khi chính quyền tập trung vào nuôi dưỡng công nghệ tiên tiến và đột phá khoa học để thúc đẩy tăng trưởng mới và nâng cao khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Đầu tháng 11-2024, báo cáo của Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA) cho thấy Trung Quốc sẽ tiếp tục thống trị thị trường năng lượng sạch toàn cầu về xuất khẩu tấm pin mặt trời, tuốc bin gió, pin và xe điện. 

IEA cũng cho biết xuất khẩu công nghệ sạch của nước này sẽ tăng hơn gấp ba vào thập kỷ tới, dự kiến vượt 340 tỉ USD vào năm 2035, từ mức gần 100 tỉ USD năm 2023. Trong đó, hơn 200 tỉ USD sẽ là từ xe điện.

Thách thức

Tuy nhiên, Trung Quốc năm vừa qua cũng nhiều nỗi lo, nhất là với lĩnh vực bất động sản, mà rốt cuộc nhà nước đã phải ra tay cứu vãn. Nhưng đó là chuyện nói dễ hơn làm khi thị trường bất động sản từng chiếm hơn 1/4 GDP nước này. 

Thị trường bất động sản gặp khó khăn cũng ảnh hưởng nghiêm trọng lên tài sản hộ gia đình, vốn coi bất động sản là kênh đầu tư chủ lực, và gây thâm thụt ngân sách chính quyền địa phương.

Nợ địa phương trở nên cấp thiết khiến chính quyền trung ương phải áp dụng nhiều biện pháp khẩn cấp. "Trái phiếu kho bạc đặc biệt siêu dài hạn" thời hạn 20 - 50 năm là một giải pháp như vậy. 

Trái phiếu này đã được Bộ Tài chính Trung Quốc phát hành, trở thành một từ mới thông dụng trong năm qua. Ông Ôn Bân, kinh tế trưởng của Ngân hàng Dân sinh Trung Quốc, nói với Global Times rằng trái phiếu kho bạc siêu dài sẽ giúp giảm bớt áp lực nợ của chính quyền địa phương và hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Năm 2024, số tiền dự kiến huy động được thông qua loại trái phiếu này là 1.000 tỉ nhân dân tệ (139 tỉ USD) chủ yếu sẽ được phân bổ để hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng ở địa phương. 

Theo Ủy ban Cải cách và phát triển quốc gia Trung Quốc (NDRC), một số dự án được hỗ trợ bao gồm xây dựng đường sắt, đường cao tốc và sân bay dọc sông Dương Tử, và xây dựng các khu nông nghiệp tiêu chuẩn cao ở đông bắc Trung Quốc.

Ngoài ra, Bắc Kinh cũng tăng hạn mức nợ đặc biệt và hoán đổi nợ cho các chính quyền địa phương. Hội nghị công tác kinh tế trung ương tổ chức tại Bắc Kinh vào ngày 11 và 12-12 nhấn mạnh sự cần thiết của "các công cụ tài chính chủ động" và chuyển sang chính sách tiền tệ "nới lỏng vừa phải" để kích thích nhu cầu trong nước. 

Chính sách tiền tệ nới lỏng để hỗ trợ kinh tế tăng trưởng bao gồm giảm tỉ lệ dự trữ bắt buộc ở ngân hàng, giảm lãi suất chính sách, lãi suất cơ bản và lãi suất với các khoản thế chấp hiện hữu. 

Dù số lượng nhà mới xây được dự báo tiếp tục giảm, đầu tư vào hạ tầng và sản xuất đang tăng trưởng ổn định nhờ tăng cường đầu tư công khi chính quyền địa phương giờ dễ thở hơn với các khoản nợ.

Hiệu quả của các biện pháp này sẽ đóng vai trò then chốt trong việc định hình quỹ đạo kinh tế Trung Quốc trong năm 2025, khi áp lực bên ngoài, như căng thẳng thương mại với Mỹ, ngày càng lớn. 

Chính quyền Bắc Kinh cần nền kinh tế mạnh mẽ trước khi đương đầu với "cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung 2.0". Nếu chính quyền Trump áp mức thuế 60% lên hàng hóa Trung Quốc như đe dọa, một số nhà kinh tế tính toán thuế nhập khẩu vào Mỹ có thể làm giảm một nửa tốc độ tăng trưởng kinh tế của Bắc Kinh, vốn được dự báo vào khoảng 4,5% trong năm 2025.

Trung Quốc, với 1,4 tỉ dân, vẫn có một thị trường tiêu dùng nội địa khổng lồ, nhưng vấn đề là chính quyền phải vực dậy được niềm tin, khi tỉ lệ thanh niên thất nghiệp cao và tương lai có vẻ vẫn rất bất trắc với họ. 

Thế hệ Z Trung Quốc luôn than thở về "mùi vị công sở", chỉ tâm trạng mệt mỏi và đầy cạnh tranh ở nơi làm việc. Ngoài ra, Trung Quốc cũng còn gặp thách thức về nhân khẩu học khi dân số đang già đi. Trong năm 2024, "lực lượng tóc bạc" ở độ tuổi 50-60 chiếm khoảng 300 triệu người. Đây cũng là nhóm tuổi đông nhất và họ sắp rời thị trường lao động. ■