Trung Quốc ảnh hưởng chính trường Mỹ: Sóng gió ở New York

Các nhóm này từng giúp hạ bệ ứng viên Hạ viện, người có quan điểm chống đối chính quyền Bắc Kinh. Họ cũng giúp loại một nghị sĩ tiểu bang vì tham dự bữa tiệc có người đứng đầu Đài Loan. Và họ tấn công chỉ trích ứng viên Tòa thị chính thành phố trên mạng xã hội vì ủng hộ phong trào dân chủ ở Hong Kong.

Vai trò của các hội đồng hương

Theo The New York Times, vài năm qua, các hội này đã âm thầm ngáng đường sự nghiệp nhiều chính trị gia chống Trung Quốc, trong khi ủng hộ những người thân cận với đại lục. Rất nhiều tổ chức như vậy đăng ký là phi lợi nhuận, không phải đóng thuế, và tạo ra ảnh hưởng chính trị đáng kể ở thành phố lớn nhất nước Mỹ.

Một số hội đồng hương của người Hoa này đã tồn tại cả trăm năm, nhưng hàng chục hội khác mới lập lên khoảng 10 năm nay. Giống nhiều hội truyền thống ở thành phố New York vốn rất đông dân nhập cư, họ chào đón người mới, tham gia diễu hành và thúc đẩy kết nối. 

Nhưng nhiều hội cũng trở thành công cụ hữu ích của lãnh sự quán Trung Quốc, theo nhiều thành viên, các chính trị gia và công tố viên Mỹ. Một số lãnh đạo hội có gia đình hoặc kinh doanh ở đại lục. Tòa lãnh sự thì dùng họ để gây sức ép lên các chính trị gia ủng hộ Đài Loan hoặc đi ngược với Bắc Kinh trong các vấn đề nhạy cảm.

Theo Audrye Wong, chuyên gia Trung Quốc ở Viện American Enterprise, Bắc Kinh rất quyết tâm loại bỏ mọi chống đối trong cộng đồng hải ngoại trước khi các vấn đề này lan về đại lục. Bà nói Trung Quốc có thể "đầu tư" một cách dài hạn: "Không bao giờ biết chính trị gia nào sẽ ra tranh cử ở Quốc hội, hay trở thành ứng viên tổng thống".

Thực tế, nhiều nước có các chiến dịch gây ảnh hưởng kiểu này trên thế giới. Ở New York, công tố viên có bằng chứng về việc quan chức Thổ Nhĩ Kỳ tặng thị trưởng Eric Adams các chuyến công du đắt tiền để đẩy nhanh việc khai trương tòa lãnh sự. 

Các nhóm thân đảng cầm quyền Ấn Độ cũng tấn công ứng viên thị trưởng Zohran Mamdani, người Hồi giáo gốc Ấn, vì cho rằng ông này chống đạo Hindu.

Hai bên đều có lợi

Nhưng bộ máy gây ảnh hưởng của Trung Quốc được đánh giá là có quy mô rộng lớn và hiệu quả bậc nhất thế giới, hoạt động ở gần như tất cả mọi nơi có Hoa kiều và đặc biệt mạnh ở New York, nơi có 600.000 người gốc Hoa.

Năm 2023, FBI đã bắt lãnh đạo nhóm America Changle Association vì chứa chấp cảnh sát đại lục ở câu lạc bộ của họ. Năm ngoái, công tố viên liên bang cũng buộc tội một cựu trợ lý của bà Kathy Hochul, thống đốc tiểu bang, vì âm mưu với lãnh đạo hai hội người Hoa. 

Theo cáo buộc, hoạt động của nhóm này được "giám sát, chỉ đạo và kiểm soát" bởi giới chức đại lục. Mùa hè năm nay, điệp vụ FBI cũng thẩm vấn lãnh đạo các hội ở Chinatown về ảnh hưởng của lãnh sự quán với họ.

NYT đã điều tra trong vài tháng và phát hiện được nhiều điều. Video trên YouTube cho thấy quan chức lãnh sự Trung Quốc chủ trì các hội đọc lời cam kết về lòng yêu nước và bảo vệ lợi ích quốc gia. Một số trường hợp, họ cam kết thúc đẩy "thống nhất với Đài Loan". 

Có hơn 50 hội có mối liên hệ với đại lục đã huy động các thành viên gây quỹ hoặc ủng hộ ứng viên chính trị trong 5 năm qua. Rất nhiều tổ chức là hội từ thiện phi lợi nhuận mà theo luật bị cấm tham gia hoạt động bầu cử.

Người phát ngôn lãnh sự quán Trung Quốc ở New York nói họ luôn tuân thủ luật quốc tế và không can thiệp vào bầu cử Mỹ. "Trung Quốc không quan tâm và không bao giờ can thiệp bằng bất cứ cách nào", người phát ngôn này nói. 

Theo ông thì các hoạt động của lãnh sự quán với phía Mỹ đều "công khai, minh bạch và chúng tôi phản đối mạnh mẽ các cáo buộc và bôi xấu ác ý".

Các cuộc bầu cử lớn trong thành phố có thể được quyết định bởi các nhóm cử tri sắc tộc, nên mối quan hệ giữa các nhóm thân đại lục và quan chức thắng cử là đôi bên cùng có lợi. 

Thị trưởng Adams - từng có trợ lý phải từ chức năm ngoái sau điều tra đại lục can thiệp vào cuộc bầu cử thị trưởng - đã giành được sự ủng hộ từ lãnh đạo của ít nhất 9 hội đồng hương Trung Quốc cho chiến dịch tái tranh cử.

NYT lùng sục trên mạng xã hội và các trang tin Trung Quốc về việc các nhóm gốc Hoa ở Mỹ ủng hộ hoặc gây quỹ cho ứng viên ở New York. Ít nhất 53 hội như vậy có quan hệ thân cận với đại lục - như công khai thúc đẩy chính sách của Bắc Kinh, gặp gỡ giới chức nhà nước và thường xuyên tương tác với lãnh sự quán.

Tổng lãnh sự đã chủ trì hàng chục buổi lễ của hội đồng hương. Đại diện lãnh sự quán thường xuất hiện ở các sự kiện, như khi chuyển giao chức chủ tịch hội. Trong chương trình sẽ có mục lãnh đạo hội cam kết duy trì các chính sách cốt yếu của đại lục, bao gồm thống nhất Đài Loan. 

Trong buổi lễ, họ cầm cờ Trung Quốc, hát bài Trái tim Trung Hoa của tôi. Giới chức Mỹ cũng thường tham gia các sự kiện này để tương tác với cử tri. Tổng cộng, NYT tìm thấy video 35 buổi lễ như vậy có sự tham gia của giới chức lãnh sự quán Trung Quốc kể từ năm 2016.

Tuy nhiên, Zhang Yun, chủ tịch Hiệp hội Liên Giang ở Mỹ, nói đó là "truyền thống" của các hội này, và việc mời các quan chức lãnh sự quán là nhằm thúc đẩy quan hệ giữa hai bên. "Các anh luôn nghĩ bất cứ gì người Trung Quốc làm đều tệ - ông nói - Đó là phân biệt đối xử".

Dẫu vậy, việc các hội này tham gia vào nền chính trị Mỹ là có thật. Dixon Mai, lãnh đạo Hiệp hội Chong Lou ở Mỹ, nói ông đang huy động 2.000 thành viên của hội nhằm ủng hộ ông Adams tái cử. 

Todd Shapiro, người phát ngôn của thị trưởng, giải thích ông tham dự sự kiện của các hội đồng hương người Hoa để lắng nghe tâm tư của cử tri, và chiến dịch tranh cử của ông cố gắng "tránh mọi ảnh hưởng không phù hợp".

Trả ơn sau thắng cử

Một số chính trị gia sau khi thắng cử đã tìm cách đền đáp cho cử tri của mình. Tháng 12-2021, Tổ chức Trao quyền cho cộng đồng người Mỹ gốc Á đã đồng tổ chức buổi gây quỹ cho Thống đốc Hochul. Sự kiện tổ chức tại nhà hàng của chủ tịch hội, ông John Chang, người thân với đại lục và từng bị buộc tội buôn lậu ma túy và đưa người Hoa trái phép vào Mỹ.

Hai tháng sau, bà Hochul công bố khoản hỗ trợ 10 triệu USD trong dịch Covid phân bổ cho các nhóm châu Á. Tổ chức của ông Chan được nhận 45.000 USD. Anthony Hogrebe, người phát ngôn của bà Hochul, nói các đóng góp cho tranh cử "không có tác động tới quyết định chính sách".

Ít nhất trong một trường hợp, điệp viên từ đại lục từng nhắm trực tiếp vào chính trị gia họ coi là mối đe dọa. Năm 2021, Yan Xiong, công dân Mỹ và là cha tuyên úy trong quân đội đã nghỉ hưu, quyết định tranh cử Quốc hội ở khu vực đông người Hoa của New York, Chinatown, Manhattan và Sunset Park, Brooklyn. 

Ông Xiong có lịch sử cá nhân phức tạp, từng là sinh viên đấu tranh năm 1989 ở Bắc Kinh, ngồi tù hai năm trước khi sang Mỹ, lên truyền hình chỉ trích chính quyền Trung Quốc và nằm trong danh sách 21 người bất đồng "cộm cán" nhất.

Khi ông tuyên bố tranh cử, một điệp viên của đại lục đã thuê một thám tử tư để tìm thông tin bẩn về ông - theo cáo trạng của công tố viên Mỹ. Không may cho điệp viên kia, thám tử tư mà anh ta thuê lại bí mật hợp tác với FBI. Nhưng ông Xiong vẫn thua ngay vòng bầu cử sơ bộ và chuyển tới Florida.

Trong một vụ khác năm 2023, khi người đứng đầu Đài Loan có buổi tiếp tân ở New York, tổng lãnh sự Trung Quốc cảnh báo thị trưởng Adams nên tránh mặt. 

Ông Adams đã không dự buổi đó. Nghị sĩ bang Iwen Chu thì vẫn dự và đã phải trả một giá đắt. Vài ngày sau sự kiện, phía Trung Quốc mời thành viên các hội đồng hương tới tòa lãnh sự. Ở đó, họ hỏi về quan điểm của bà Chu về vấn đề độc lập của Đài Loan.

Sau đó bà Chu được tòa lãnh sự liên hệ. Một nhà ngoại giao đề nghị bà gặp một phó tổng lãnh sự để "bàn về hợp tác giữa New York và Trung Quốc". 

Bà Chu gặp người này ở quán cà phê vào tháng 4-2023, nơi nhà ngoại giao này nói thẳng rằng phía Trung Quốc rất bực mình với vụ tiếp tân. Bà nghị sĩ giải thích mình chỉ tập trung về các vấn đề của New York. Nhưng đã quá muộn với bà.

Tháng 2-2024, John Chan, người sáng lập một hội đồng hương của dân Phúc Châu (Phúc Kiến), bắt đầu tìm người của phe Cộng hòa để chạy đua với bà Chu (Dân chủ). Lãnh đạo các hội từng ủng hộ bà Chu lần lượt chuyển sang đối thủ. 

Phe Cộng hòa thắng, bà Chu mất ghế, và phe Dân chủ mất luôn thế đa số tuyệt đối ở nghị viện bang. "Nếu Iwen không dự sự kiện, 100% bà ấy đã thắng", ông Zhen của Hội hữu nghị Thái Sơn nói. ■