Trung Quốc, Nhật Bản và trò thách đố về Đài Loan

Chuyện bà Takaichi Sanae, tân Thủ tướng Nhật Bản, chọc giận Trung Quốc là điều đã được dự báo trước. Bà là một người dân tộc chủ nghĩa lớn tiếng, với thái độ dứt khoát về Trung Quốc. 

Ngày 7-11, tại Quốc hội Nhật Bản, bà được hỏi điều gì có thể khiến Tokyo kích hoạt quyền "phòng vệ tập thể" - thuật ngữ chỉ quyền đã được tuyên bố của Nhật Bản sử dụng vũ lực để bảo vệ một đồng minh, chẳng hạn như Mỹ, khi điều đó được coi là lợi ích sống còn của chính Nhật Bản. Câu trả lời của bà: nếu có lực lượng được sử dụng chống lại Đài Loan.

Lời qua tiếng lại

Dễ hiểu là Trung Quốc đã phản ứng với giận dữ tột độ. "Nếu có người thò cái cổ bẩn thỉu đó vào nơi không thuộc về họ thì đừng trách là cái cổ đó sẽ bị chặt đứt" - Xue Jian, tổng lãnh sự Trung Quốc tại Osaka, viết trên X. 

Dù bài đăng nhanh chóng bị xóa, Bộ Ngoại giao Nhật Bản đã triệu tập cấp trên của ông, đại sứ Trung Quốc tại Nhật Bản, để khiếu nại. Tại Bắc Kinh, đại sứ Nhật Bản cũng bị Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi lên.

Nhân Dân Nhật báo đăng bài nói nhận xét của bà Takaichi đặt ra "thách thức nghiêm trọng" với trật tự sau năm 1945 và tiết lộ "ý đồ nguy hiểm của các lực lượng cánh hữu Nhật Bản nhằm thoát khỏi sự ràng buộc của hiến pháp hòa bình và tìm kiếm vị thế cường quốc quân sự". 

Trung Quốc còn phản ứng bằng cách khuyên công dân tránh du lịch đến Nhật Bản, với lý do lo ngại về an toàn. Năm nay, khoảng 1/5 khách du lịch nước ngoài ở Nhật Bản là người Trung Quốc. Báo cáo của Kiuchi Takahide (Viện Nghiên cứu Nomura) cho biết những cảnh báo như vậy có thể khiến Nhật Bản mất 2.200 tỉ yen (14,2 tỉ đô la).

Dù Trung Quốc phẫn nộ, có lẽ họ không quá ngạc nhiên về những gì bà Takaichi đã nói. Truyền thông nhà nước Trung Quốc nói bà là thủ tướng Nhật Bản đầu tiên công khai đưa ra vấn đề mối liên hệ trực tiếp giữa an ninh của Nhật Bản và Đài Loan. 

Nhưng vào năm 2021, ông Aso Taro, khi đó là phó thủ tướng, đã nói: "Nếu một vấn đề lớn xảy ra ở Đài Loan, không quá lời khi nói rằng nó có thể liên quan đến tình huống đe dọa sự sống còn [đối với Nhật Bản]". 

Vài ngày sau, một sách trắng quốc phòng của Nhật Bản cho biết "ổn định tình hình xung quanh Đài Loan" là "quan trọng đối với an ninh của Nhật Bản và sự ổn định của cộng đồng quốc tế". Khi đó, Trung Quốc cũng đã phản ứng mạnh.

Lời nói và hành động

Bà Takaichi đến nay không thể hiện ý định rút lại lời mình, và trong nghị trình sắp tới của Chính phủ Nhật Bản, chắc chắn sẽ có vấn đề ngân sách quốc phòng lớn hơn, cơ quan tình báo tốt hơn và ngành công nghiệp vũ khí mạnh hơn. 

Mới vài tuần trước, khu trục hạm tiên tiến của Nhật Bản JS Chokai đã đến California trong một nhiệm vụ đặc biệt: trang bị tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ, là chiếc đầu tiên được trang bị trong số hàng trăm tên lửa loại này mà Nhật Bản dự định mua. 

Việc triển khai các vũ khí tầm xa như vậy, với khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Trung Quốc đại lục, đánh dấu cột mốc quan trọng trong sự chuyển đổi của Nhật Bản từ quốc gia hiến định theo chủ nghĩa hòa bình thành cường quốc quân sự hiện đại.

Quốc phòng Nhật Bản đã được tăng cường đầu tư từ thời cố thủ tướng Abe Shinzo (nhậm chức lần đầu năm 2012), khi nước này tăng chi tiêu quân sự và nới lỏng các luật hạn chế sử dụng vũ lực của Lực lượng Phòng vệ (SDF). 

Quyết định của Nhật Bản gây tranh cãi, nhưng không có gì khó hiểu. Trung Quốc củng cố lực lượng vũ trang và tăng cường áp lực quanh Đài Loan cũng như quần đảo tranh chấp Senkaku (Trung Quốc gọi là Điếu Ngư). 

Triều Tiên khôi phục liên minh quân sự với Nga và mở rộng kho tên lửa và hạt nhân. Đồng minh chính Mỹ, dưới thời Donald Trump, thì liên tục thúc ép Nhật Bản chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng.

Ba năm trước, Nhật Bản thông báo sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP vào đầu năm 2028, phá vỡ một quy tắc lâu đời không vượt quá 1% GDP. Ngoài Tomahawk, 

Nhật Bản sẽ triển khai tên lửa tầm xa tự sản xuất trên Kyushu, hòn đảo cực nam trong bốn đảo chính của đất nước, vào mùa xuân tới. Tháng 8, Nhật Bản đã đưa vào sử dụng chiếc F-35B đầu tiên, phiên bản cất cánh ngắn của dòng máy bay chiến đấu hàng đầu của Mỹ.

Bà Takaichi cũng muốn tăng cường năng lực quản trị, với một cơ quan tình báo quốc gia độc lập. Đầu năm nay, Quốc hội Nhật Bản đã thông qua luật cho phép chính phủ thực hiện các biện pháp chủ động để vô hiệu hóa các mối đe dọa mạng. Ngoài ra, Nhật Bản đang cùng phát triển máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo với Anh và Ý.■