Ukraine: Khi đồng minh tháo chạy?

"Hôm nay chúng tôi đã có một cuộc họp rất có ý nghĩa tại Nhà Trắng... Thật đáng kinh ngạc..., tôi đã xác định được rằng Tổng thống (Volodymyr) Zelensky chưa sẵn sàng cho hòa bình... Tôi muốn HÒA BÌNH... Ông ta đã không tôn trọng Hoa Kỳ trong phòng Bầu dục được đất nước này trân trọng. Ông ta có thể quay lại khi sẵn sàng cho hòa bình". 

Tuyên bố trên được công bố trên tài khoản X chính thức của ông chủ Nhà Trắng sau cuộc họp với ông Zelensky, đề ngày 1-3.

Từ cuộc gặp ở Nhà Trắng

Lẽ ra, nghị trình cuộc họp nay đã nổi tiếng sẽ yên ổn tiến hành, song bỗng dưng ông chủ Nhà Trắng nổi đóa, trách ông Zelensky "không tôn trọng Hoa Kỳ"! Chuyện chẳng lành xảy ra ngay từ những dấu hiệu đầu tiên. 

Ông Zelensky, trong mắt Tổng thống chủ nhà Donald Trump, đã gây khó chịu khi tới cuộc gặp trịnh trọng trong bộ cánh nhà binh cố hữu, bất chấp những can ngăn, cảnh báo trước đó từ các chính khách hàng đầu chính trường Mỹ.

"Sáng nay, tôi đã bảo ông ấy: Đừng mắc bẫy. Đừng để các phương tiện truyền thông hoặc bất kỳ ai khác lôi kéo ông vào một cuộc tranh cãi với Tổng thống Trump. Những gì ông ấy sẽ phải làm hôm nay là thiết lập lại mối quan hệ", Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, một người trong nhóm thượng nghị sĩ Cộng hòa và Dân chủ đã gặp Zelensky trước khi ông đến Nhà Trắng, thuật lại với CNN.

Chuyện ông Trump có vài đặc điểm cố hữu trong tiếp xúc với khách ngoại quốc là chuyện cả thế giới đã biết từ nhiệm kỳ đầu của ông, trong đó có thói quen bắt tay thiệt mạnh (bóp tay) như để "dằn mặt" hay thử sức đối tác. 

Được chiếu trên tivi khắp thế giới vào lúc đó là cái bắt tay giữa Trump và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron diễn ra hôm 26-5-2017 tại Brussels. "Hàm nghiến chặt, khuôn mặt xen kẽ giữa nụ cười và nhăn nhó, họ bắt tay nhau đến khi các đốt ngón tay của ông Trump trở nên tái nhợt. 

Ông cố gắng rụt tay lại, nhưng ông Macron nắm chặt tay ông hơn và tiếp tục siết chặt. Cuối cùng, lần thứ hai, Donald Trump rụt tay lại và Emmanuel Macron thả ông ra", tờ The New York Times tả thực. Mở ngoặc đơn, lần đó ông Macron đã được cảnh báo trước nên đã vận công bàn tay phải chuẩn bị cuộc thử sức này.

Dông dài như trên để cùng hình dung một Donald Trump vẫn hiếu thắng như nhiệm kỳ đầu, song "bắt bẻ" hơn ở nhiệm kỳ 2 này, vì vị thế của ông nay đã khác. 

Được biết, tại thượng đỉnh Paris, các lãnh đạo châu Âu, trong đó có ông Macron, đã dặn dò ông Zelensky kỹ lưỡng cách tiếp xúc và cả nội dung trao đổi với ông Trump. Song, không hiểu tại sao ông Zelensky lại phớt lờ các cảnh báo, khuyên nhủ đó để rồi ngay từ giây phút đầu, vừa bước xuống chiếc SUV bước về phía phòng Bầu dục đã thất thố ngay với ông Trump.

Thậm chí ngay trước cuộc gặp, ông Zelensky đã được phóng viên từ một kênh truyền thông cánh hữu - do Nhà Trắng đích thân lựa chọn để có mặt trong phòng suốt cuộc đàm phán - vừa hỏi vừa chỉnh: "Tại sao ông không mặc vest trong văn phòng cao nhất của Hoa Kỳ?". 

Ông Zelensky trả lời trực tiếp bằng tiếng Anh không qua phiên dịch có thể không trúng ý, phần nào biểu hiện cá tánh và tâm thế sẽ thể hiện sau đó trước ông Trump: "Tôi sẽ mặc vest sau khi cuộc chiến này kết thúc. Có thể là một bộ giống của anh, có thể một bộ tốt hơn. Có thể là thứ gì đó rẻ hơn. Cảm ơn anh".

Có điều tính toán đó của ông Zelensky lại không khớp với cá tánh và tâm thế ông Trump, mà có thể nay do những chọn lựa mới trong tình hình mới, đã khác so với người tiền nhiệm Joe Biden. 

Có lẽ ông Zelensky vẫn còn nhớ như in cảnh ông phát biểu trước Quốc hội Mỹ trên đồi Capitol hôm 21-12-2022, sau đó được chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi trao tặng lá cờ hoa còn trong hộp gỗ.

Đến quyết định tạm ngừng viện trợ

Ba năm qua, vật đổi sao dời, mà quan trọng nhất chính là trên chiến trường, tình hình đang cơ bản có lợi cho Nga. Có lẽ cả trong ý thức lẫn ước ao, ông Zelensky vẫn mong đợi một sự hậu thuẫn không suy suyển của đồng minh Hoa Kỳ - anh cả của khối NATO nay một mình một chợ sau khi khối Varsaw tan rã.

Thế nhưng ông Zelensky đã lầm. Quan hệ giữa Ukraine và Mỹ từ sau ngày 20-1 hoàn toàn khác trước. Những người nâng đỡ ông Zelensky, ông Biden và bà Pelosi, suốt 3 năm qua giờ đã là dĩ vãng không được nhắc tới. Chủ tịch Hạ viện Mỹ giờ là ông Mike Johnson cùng đảng và cùng cánh với ông Trump.

Đã không có cờ hoa và phát biểu gì cả. Ông Zelensky bị mời ra khỏi Nhà Trắng, kèm theo lời đưa tiễn của ông Johnson: 

"Nhờ có Tổng thống Trump - những ngày nước Mỹ bị lợi dụng và coi thường đã KẾT THÚC... Chỉ có Tổng thống Hoa Kỳ của chúng ta mới có thể đưa hai quốc gia này vào con đường hướng tới hòa bình lâu dài... Tổng thống Zelensky cần phải thừa nhận điều đó, và chấp nhận đề xuất hợp tác về quyền khoáng sản ngoạn mục mà Tổng thống Trump đưa ra".

Chưa hết, có thể vì chuyện khoáng sản, có thể ông Trump nóng mặt vì bị ông Zelensky "coi thường", có thể vì ông thương người dân Ukraine vô tội chết bởi chiến tranh, hay có thể vì lý do nào khác nữa, ngày 4-3, ông đã ra một quyết định mà đài CNN gọi là "chơi hết bài" để ép Kiev thỏa thuận hòa bình với Nga, khi đình chỉ viện trợ quân sự cho Ukraine, có hiệu lực ngay lập tức. 

Quyết định này là cú sốc lớn với phương Tây, nhất là bởi ông Trump không giải thích gì hết ngoài nói ông tin ông Zelensky "không muốn hòa bình". Rốt cuộc vẫn ở thế yếu hơn, ngay sau đó, ông Zelensky đã phải xuống nước và nói cuộc gặp ở phòng Bầu dục là "đáng tiếc", trong khi ông sẽ theo đuổi hòa bình.

Ông Oleksiy Melnyk, chuyên gia an ninh quốc tế và cựu quan chức Bộ Quốc phòng Ukraine, nói với CNN về quyết định của ông Trump: "Hầu hết người Ukraine đơn giản coi Hoa Kỳ là nơi tỏa ánh hào quang và họ rất thành thật khi nói: Cầu Chúa phù hộ cho nước Mỹ. Đây là gáo nước lạnh dành cho họ và có lẽ là một trong những cú sốc lớn nhất của cuộc chiến". ■