Video an toàn hàng không: Nên nghiêm túc hay hề hước?

Trước thực tế phũ phàng rằng không mấy hành khách để ý tới video hướng dẫn an toàn bay - vì chúng chán ngắt hoặc họ đã bay nhiều tới mức nghĩ mình thuộc nằm lòng những nội dung đó - các hãng hàng không đã đổ tiền để chúng hấp dẫn, thu hút sự chú ý hơn. Nhưng "giải trí hóa" quá mức có thể khiến loại hình này mất đi mục đích thực sự của chúng.

Theo trang The Hustle, đang có một cuộc "chạy đua vũ trang" giữa các hãng hàng không, với các khoản đầu tư hàng triệu USD nhằm làm cho video hướng dẫn an toàn bay trở nên giải trí hơn, tốn kém hơn và lố bịch hơn.

Video an toàn bay triệu view

"Không thể tin là tôi đã ngồi xem một video hướng dẫn an toàn bay dài hơn 5 phút dù đang không hề trên chuyến bay nào". Đây là bình luận dưới video "May We Haveth One's Attention" trên kênh YouTube của British Airways tháng 7-2024. 

"May We Haveth One's Attention" do Sharon Maguire (đạo diễn Nhật ký tiểu thư Jones) chỉ đạo và trang phục do nhà thiết kế 3 lần giành giải Oscar Jenny Beavan đảm nhận. Trong đoạn phim dài 5 phút rưỡi, nhân viên hướng dẫn quy định an toàn bay cho một loạt nhân vật trong văn học cổ điển Anh. 

"Hãy tưởng tượng một câu chuyện kiểu Bridgerton, Kiêu hãnh và định kiến và Outlander, nhưng bối cảnh lại là ghế máy bay, tiếp viên hàng không và mặt nạ dưỡng khí" - hãng hàng không quốc gia Vương quốc Anh dí dỏm giới thiệu.

 Theo The Guardian, video này đã đạt hơn nửa triệu lượt xem trong ít ngày đăng tải (hiện đã đạt 1,8 triệu), và được nhiều người khen ngợi là "video an toàn bay ấn tượng nhất từng thấy".

Tháng 12-2024, Qatar Airways phát hành "A safety video coming from the Hart" - một trong những video an toàn bay dài nhất trong lịch sử, lên tới 7 phút 25 giây. 

Với sự góp mặt của diễn viên hài người Mỹ Kevin Hart, người mẫu Anh Rosie Huntington-Whiteley và các ngôi sao mạng xã hội nổi tiếng như Khaby Lame, video thu hút hơn 7,5 triệu lượt xem trên YouTube chỉ trong 48 giờ sau khi phát hành. 

Air New Zealand cũng thu về hơn 25 triệu lượt xem trên tất cả các nền tảng mạng xã hội với video "It's Kiwi Safety" (2018).

Đối với các hãng hàng không, sự đầu tư này là cần thiết để thu hút và giữ sự chú ý của khách hàng. "Khi công nghệ ngày càng tiến bộ, nhiều hành khách không còn chú ý đến video an toàn trên chuyến bay, thay vào đó chọn nội dung giải trí trên các thiết bị khác của họ" - giám đốc điều hành Qatar Airways Group, Badr Mohammed Al-Meer, chia sẻ.

Lợi ích kép

Nhà báo Shikhar Sachdev của The Hustle đã dành thời gian phân tích hàng trăm video an toàn phát hành trong ba thập kỷ và nhận thấy kể từ năm 2011, ngày càng nhiều video lấy bối cảnh bên ngoài máy bay (khu nghỉ dưỡng bãi biển, sân bóng rổ, đảo nhiệt đới, phòng hòa nhạc sang trọng). 

Video an toàn bay giờ đóng vai trò như quảng cáo du lịch, đơn giản vì khi hãng hàng không bán được điểm đến, họ cũng sẽ bán được vé máy bay.

Yếu tố khác trong công thức thành công: người nổi tiếng và sự kiện đình đám. Kể từ năm 2011, số lượng người nổi tiếng xuất hiện trong các video an toàn bay đã tăng lên đáng kể, kết hợp với các sự kiện lớn đang diễn ra để tạo tiếng vang hơn nữa, ví dụ hợp tác của United Airlines với Spider-Man hay Qatar Airways với Neymar cho FIFA World Cup 2022, giữa British Airways với đầu bếp nổi tiếng Gordon Ramsay.

Chuyên gia tư vấn cấp cao tại P&C Global, Gary Porter, đánh giá các video mục tiêu kép này còn tạo ra hàng triệu USD giá trị thương hiệu cho các hãng hàng không vì khiến mọi người phấn khích và xây dựng lòng trung thành với thương hiệu, dẫn đến sự gia tăng mạnh mẽ trong điểm số Net Promoter Score (NPS - chỉ số đo lường sự hài lòng, mức độ khách hàng sẵn sàng tiếp tục sử dụng sản phẩm, dịch vụ và giới thiệu cho người khác). Khi giá vé trên thị trường gần như ngang nhau thì hành khách sẽ chọn hãng bay mà họ yêu thích nhất.

Đồng tình với ý kiến này, Shashank Nigam, người sáng lập công ty tư vấn hàng không Simpliflying, nhận định các video gây tiếng vang sẽ "tiếp thị hiệu quả hơn về mặt chi phí so với các hình thức quảng cáo truyền thống". 

Nếu so sánh với việc thuê biển quảng cáo lớn và khó lòng theo dõi các chỉ số hiệu quả thu được thì tiếp thị trên mạng xã hội cho phép các hãng đạt được "phạm vi tiếp cận rộng hơn" với chi phí ít hơn.

Dĩ nhiên quá trình sản xuất một video như vậy đòi hỏi nỗ lực khổng lồ. United Airlines cho biết video "Safety in Motion" của họ ra mắt năm ngoái, mất hơn 10 tháng sản xuất, với hơn 160 người tham gia trên phim trường và sử dụng hơn 1.000 quân domino thật. Kết quả thu về khoảng 100 triệu lượt xem mỗi năm, ngang ngửa với một quảng cáo Super Bowl.

Vui thôi đừng vui quá

Những con số "triệu view" chỉ cho thấy video an toàn bay mang tính du lịch, giải trí mới thành công ở phương diện thu hút sự chú ý. Còn chuyện ghi nhớ, nắm vững kiến thức về an toàn bay thì sao? The Guardian chỉ ra mặt trái của vấn đề: một hành khách xem video "Hobbit" của Air New Zealand và thú nhận rằng "video vui đến nỗi tôi quên mất các hướng dẫn an toàn".

Giáo sư Brett Molesworth của Đại học New South Wales, đồng thời là một phi công, đã dành một thập kỷ nghiên cứu về an toàn hàng không. Trong một bài nghiên cứu năm 2015, ông cho biết phong cách của video hướng dẫn có ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ các thông điệp an toàn chính; video càng giải trí, hành khách càng ít nhớ thông tin an toàn. 

Cụ thể, những người tham gia xem video nghiêm túc nhớ được 53% thông tin, nhóm xem video theo chủ đề phim nhớ được 47%, còn nhóm xem video hài hước chỉ nhớ được 35%. Nhóm nghiên cứu kết luận có sự đánh đổi giữa giải trí và truyền đạt thông tin. Não người chỉ có thể tiếp nhận một lượng thông tin nhất định tại một thời điểm cụ thể. 

Nếu kết hợp sự hài hước và hình ảnh thú vị với thông tin quan trọng thì hầu hết chúng ta sẽ bỏ qua thông tin quan trọng.

Mới đây, trong một nghiên cứu công bố trên Journal of Travel Research (tạp chí Nghiên cứu Du lịch) giữa tháng 6-2025, Đại học Pennsylvania cho biết mặc dù các phần hướng dẫn an toàn bay là một trong những yếu tố quyết định đến sự sống sót của hành khách khi có sự cố, ít ai nhớ chính xác thông tin an toàn, bất kể họ xem loại video hướng dẫn nào (nghiêm túc, hài hước hay mô phỏng phim).

Người tham gia được xem video an toàn bay, sau đó làm trắc nghiệm các kiến thức liên quan. Trung bình người tham gia nghiên cứu chỉ trả lời đúng 2/5 câu hỏi đúng - sai cơ bản về an toàn. 

Chẳng hạn như đeo mặt nạ dưỡng khí cho con trước hay ba mẹ trước, hành lý nên bỏ lại trên máy bay khi có tình huống khẩn cấp đúng hay sai. Đáng chú ý, video có lồng ghép hình ảnh về điểm đến để quảng bá du lịch sẽ đạt hiệu quả thông tin thấp nhất: những người tham gia được xem video có nội dung du lịch địa phương ít có khả năng trả lời đúng các câu hỏi an toàn hơn 11%.

Làm sao cân bằng giữa giải trí và an toàn?

Một số hãng hàng không, như Emirates, đã chọn cách tiếp cận "không lòng vòng". Trong video an toàn mới nhất của mình hồi tháng 7-2024, Emirates tuyên bố rõ ràng "nếu bạn mong đợi sẽ thấy các vũ công, ngôi sao điện ảnh và ca sĩ, chúng tôi đã dành điều đó cho hệ thống giải trí trên chuyến bay của mình. Chúng tôi xem trọng sự an toàn của bạn. Vì vậy, đây là video an toàn không rườm rà, được làm mới cho chuyến bay Emirates tiếp theo của bạn". 

Emirates nhận được nhiều bình luận tích cực, nhưng nếu "so view" thì thua xa các đối thủ (mà news.com.au cho là bị cà khịa) vì video của họ chỉ có 865.000 lượt xem, dù đã đăng được 1 năm.

Thực tế cho thấy các hãng hàng không vẫn đang theo đuổi cuộc đua giải trí hóa các video an toàn bay. Theo The Hustle, chừng nào các video này còn đạt được hàng triệu lượt xem, những lời khen ngợi cùng với lợi ích tiếp thị và nâng cao NPS, động lực thay đổi dường như không có. Tờ The Telegraph cũng ghi nhận thể loại video an toàn hài hước đang thống trị, dù nghi vấn về hiệu quả truyền đạt thông tin vẫn còn đó.

Giáo sư Molesworth cho rằng không nên bác bỏ việc sử dụng các yếu tố giải trí. Ông gợi ý video an toàn bay nên "chêm sự hài hước hoặc người nổi tiếng để thu hút sự chú ý nhưng phải đảm bảo hành khách có thể nuốt trôi các thông tin cần thiết về an toàn", chẳng hạn bằng cách tách biệt sự hài hước khỏi thông điệp an toàn chính.

Chưa rõ các hãng hàng không có gia giảm yếu tố hài hước và thông tin nghiêm túc trong các video hướng dẫn an toàn bay sắp tới không, song hành khách cũng nên tự bảo vệ mình trước. 

Theo các nhà nghiên cứu Đại học Pennsylvania, người đi máy bay cần thực sự chú ý đến các buổi hướng dẫn an toàn, bất kể chúng có hấp dẫn hay không. Hầu hết hành khách đều ỷ y mình đã biết hết các thông tin an toàn, nhưng dữ liệu cho thấy điều ngược lại. 

Vì vậy, dành ít phút chăm chú vào hướng dẫn an toàn bay không thừa đâu, nó có thể cứu mạng người.

Video an toàn bay năm 2007, dưới dạng hoạt hình vui nhộn của Virgin America (Mỹ) được cho là khởi đầu cho xu hướng giải trí hóa video an toàn bay. Sau đó, lần lượt Air New Zealand tham gia cuộc chơi với video chủ đề Hobbit năm 2014, "vũ điệu an toàn" của Alaska Airlines năm 2021, hay sự hợp tác của Turkish Airlines với "The Lego Movie" vào năm 2018 và 2019.