Xổ số ở TP.HCM: Một lịch sử sơ lược

Vé số XSKT TP.HCM năm 1987: "Trúng giải đặc biệt được mua hàng ngoại nhập". Ảnh: QUANG ĐỊNH

Từ mua vé số đến chơi vé số

Sau 3 năm giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, TP.HCM cùng cả nước bước vào giai đoạn phát triển kinh tế, tái thiết đất nước, đều cần sự huy động nguồn lực lớn từ dân chúng, mà xổ số kiến thiết (XSKT) là một giải pháp.

Tháng 10-1978, TP.HCM chính thức thành lập Ban XSKT TP.HCM trực thuộc Sở Tài chính. Ban hoạt động theo chế độ hạch toán độc lập, có nhiệm vụ tổ chức, phát hành vé số, mở thưởng, trả thưởng theo quyết định của UBND TP.HCM.

Sau TP.HCM, một số tỉnh khu vực miền Nam cũng bắt đầu có hoạt động xổ số. Đến năm 1979 đã có 6 tỉnh thành tham gia, và đến cuối năm 1981 là 17 tỉnh, thành phố.

Bước ngoặt phát triển của xổ số TP.HCM là năm 1989, khi Ban XSKT chính thức đổi tên thành Công ty XSKT TP.HCM, với nhiều điều kiện hoạt động hơn.

 Trong hơn 42 năm hoạt động, từ nguồn thu xổ số, hàng trăm công trình y tế, giáo dục, phúc lợi công cộng đã được xây dựng, góp phần an sinh xã hội, phát triển kinh tế của TP.HCM. 

Xổ số cũng là sự huy động nguồn lực đóng góp vào nhiều công trình lớn có ý nghĩa lâu dài, khó huy động nguồn lực tư nhân như thủy điện Trị An, tuyến đường Cần Giờ...

Chia sẻ với TTCT, bà Phan Thị Sang, phó tổng giám đốc Công ty TNHH MTV XSKT TP.HCM, cho biết quá trình phát triển của hoạt động phát hành xổ số đã trải qua nhiều bước ngoặt chính sách và cả nhận thức của người dân.

Những năm đầu phát hành, vé số được tiêu thụ rất chậm, một phần người dân vừa bước ra từ chiến tranh, vật lộn với cuộc sống cơm áo, không dư dả nghĩ đến việc mua vé số. 

“Bước ngoặt lớn có thể nói là vào năm 1982, khi trưởng ban đầu tiên của Ban XSKT là cô Phạm Thị Hường đề xuất ở TP.HCM, người trúng vé số sẽ nhận được xe gắn máy, tivi, tủ lạnh. Cách đổi hình thức lĩnh thưởng này nhanh chóng thu hút người dân". 

"Dần dần việc mua vé số trở thành thói quen, thú vui của nhiều người về sau khi nhận thức về tấm vé số thay đổi. Chúng tôi cố gắng thông tin rộng rãi những công trình được xây dựng từ nguồn thu xổ số. Bây giờ, mỗi năm có từ 60-70 công trình được xây dựng từ nguồn thu này”, bà Sang chia sẻ.

Vé số không biết từ bao giờ trở thành một phần cuộc sống của người Sài Gòn. Với nhiều người, họ không nói “mua vé số”, mà là “chơi vé số”. Theo bà Sang, người Sài Gòn xem mua vé số cũng giống như cầu may và có cả yếu tố giải trí. Họ mua mỗi ngày vài tờ và thích cảm giác chờ dò mỗi chiều như một thú vui.

Vé số cũng là chiếc phao bám víu của những người nghèo. Có những trường hợp đến công ty lĩnh giải khiến không ít nhân viên cảm động, rơi nước mắt. 

Đó là những lao động nghèo lên nhận giải mà không đủ tiền mua đôi dép, bàn chân chai sạn, những tấm vé số nhàu nát vì mồ hôi, bụi bẩn. “Nhiều người cuộc đời trước đó chưa từng cầm 5 triệu trên tay giờ trúng cả 2 tỉ, họ bối rối, lúng túng không biết làm gì, chúng tôi đều tư vấn, dặn kỹ”, bà Sang chia sẻ.

Áp lực đổi mới

Hết năm 2019, Công ty XSKT TP.HCM công bố tổng doanh thu đạt hơn 9.700 tỉ đồng, lợi nhuận trước thuế hơn 1.300 tỉ đồng và nộp ngân sách nhà nước hơn 3.200 tỉ đồng, tăng 13,72% so với năm trước. 

Trong cơ cấu doanh thu, kinh doanh vé số truyền thống vẫn chiếm tỉ lệ áp đảo, 8.900 tỉ đồng, tương đương gần 92% tổng doanh thu. Ông Đỗ Quang Vinh, tổng giám đốc công ty, cho biết cũng như nhiều ngành nghề khác, xổ số đứng trước áp lực phải đổi mới, nghiên cứu phát triển thêm các loại hình mới phù hợp với xu hướng phát triển của xã hội và thế giới, đáp ứng nhu cầu thay đổi liên tục của người chơi.

Từ sau dịch COVID-19 bùng phát đến nay, ngành xổ số có lẽ là một trong những ngành phục hồi nhanh nhất, sức mua thị trường nhanh chóng quay về bằng mức trước dịch. 

Các đại lý bán vé số cấp 1 cũng được hướng dẫn triển khai cho đội ngũ bán vé số dạo kiến thức về phòng chống dịch theo quy định chung. Do ảnh hưởng chung của dịch, các công ty xổ số hiện không thể đặt áp lực doanh số lên đại lý, mà tâm lý chung là cùng chia sẻ khó khăn.

Hiện hệ thống phát hành vé số của TP.HCM có khoảng 105 đại lý cấp 1, tức những nơi làm việc trực tiếp với lực lượng bán vé số dạo. Theo thống kê, TP.HCM có gần 18.000 người bán vé số dạo trước khi dịch xảy ra, và tổng số lao động trong lĩnh vực này ở TP.HCM có thể lên tới 30.000 người. 

“Trong thời gian tạm dừng nghỉ phát hành xổ số theo quy định chống dịch vừa qua, Công ty XSKT TP.HCM thống kê ghi nhận khoảng 18.000 người bán vé số dạo có hộ khẩu thường trú ở TP.HCM để kịp thời có những hỗ trợ khác nhau cho họ”, ông Vinh cho biết.

Hệ thống đại lý là mạch máu của ngành xổ số, nhưng hình thức phân phối dựa trên lực lượng bán dạo đông đảo cũng khiến cho đây là lĩnh vực rất đặc thù. 

Chỉ cần lễ tết hay thay đổi thời tiết, những người đem từng tấm vé số đi từng đường phố, con hẻm, hàng quán này đều sẽ bị ảnh hưởng, có thể nghỉ bán, tác động lên khâu phân phối.

“Dịch bệnh đang khiến người bán vé số dạo về quê khá nhiều, chúng tôi sẽ căn cứ khả năng nguồn lực và dự đoán tình hình thị trường để cân đối chỉ tiêu kinh doanh”, ông Đỗ Quang Vinh nói.■