"Con người hiện đại thích tán dóc hơn trò chuyện"

TTCT - Trích trả lời phỏng vấn của đạo diễn Alexander Sokurov cho báo Tin Tức (Nga) về bộ phim Faust vừa đoạt giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venice (Ý).

Phóng to

Mephistopheles (trái) và Faust, hai nhân vật chính trong phim đoạt giải của đạo diễn Sokurov - Ảnh: KP

* Chúc mừng ông với giải thưởng, Alexander Nikolayevich. Ông có chờ kết quả này?

- Không bao giờ và không ở liên hoan phim nào nhóm chúng tôi tính tới việc mình chiến thắng. Nhưng chúng tôi cố giới thiệu phim ở các liên hoan vì nó tạo điều kiện cho phim đến với công chúng và các nhà chiếu phim phương Tây.

Khán giả của tôi tiếc là ở phương Tây, chứ không ở Nga, nơi không chiếu phim của tôi. Đặc biệt, tôi cảm ơn người Ý vì các rạp chiếu phim và truyền hình của họ đều giới thiệu phim của tôi. Mới đây họ đã chiếu trọn bộ biên niên sử Leningrad thời Xô viết. Các buổi chiếu Faust ở các rạp luôn chật khách. Tôi cảm ơn người Ý vì điều đó.

* Ông đưa Faust vào bộ ba phim về quyền lực của mình: Moloch, Sao Kim ngưu và Mặt trời. Với ông, đó là câu chuyện về sự thống trị của quỷ dữ đối với con người? Hay đó là ảo tưởng của con người dường như đã nắm được quyền lực không giới hạn?

- Khó trả lời câu hỏi này. Tôi hiểu và cảm nhận được mối liên hệ của loài người với Thượng đế. Nhưng còn mối liên hệ đó với quỷ dữ, khó mà tưởng tượng được. Con người thực hiện những hành động không hợp lẽ trời khi họ trở nên yếu đuối và thiếu lý trí. Không ai thúc đẩy họ làm vậy.

Sự yếu ớt và thiếu lý trí là lý do chính. Không có ranh giới nào thấp hơn mà con người không thể rơi vào. Suốt những thời kỳ khác nhau của lịch sử liên quan tới những biến cố khác nhau, người ta thường ngạc nhiên tự hỏi: chẳng lẽ con người có thể làm như thế? Vậy mà họ có thể đó!

* Khi đó lại xuất hiện một nghịch lý hình thức: sự yếu ớt và thiếu lý trí của con người có thể đưa ông ta tới đỉnh cao quyền lực thế giới - như điều đã xảy ra với các nhân vật trong bộ ba phim của ông.

- Sự yếu ớt và thiếu lý trí không phải của một người mà nhiều người. Cũng như tôi không thể một mình làm bộ phim này. Quyền lực cũng vậy, không có một thủ lĩnh đơn độc. Luôn luôn phía sau ông ta là đám đông bị lừa dối và sẵn lòng để bị dối lừa. Và bằng bốn bộ phim này, tôi muốn nói không có trách nhiệm cá nhân của một người. Đó là trách nhiệm của cả xã hội. Người Đức không thể trốn sau lưng Hitler...

Chúng ta hiểu những tội ác này được thực hiện với đồng phạm của nhiều người. Cũng như hiện nay, khi ta không đồng ý với điều gì mà lại im lặng. Không có trách nhiệm tổng thể của một cá nhân.

* Sau chiến thắng, Thủ tướng Nga Vladimir Putin đã gọi cho ông. Ông ấy nói gì?

- Thủ tướng Vladimir Vladimirovich Putin đã gọi ngay vào những giờ đầu tiên sau khi giải thưởng công bố, khi tôi vẫn còn ở khán phòng. Chúng tôi đã bàn bạc nghiêm túc về nhiều vấn đề, những điều tôi quan tâm và cho rằng cần phải thảo luận với thủ tướng. Sau một tuần tôi sẽ có cuộc gặp với Thủ tướng Vladimir Vladimirovich để nói về số phận của “Lenfilm” (hồi tháng 8, đạo diễn Sokurov và Aleksei German đã viết thư cho Thủ tướng V. Putin, phản đối việc Hãng Lenfilm có thể bị bán - Tin Tức).

* Các ông có thảo luận về triển vọng chiếu Faust ở Nga không?

- Không, nhưng chúng tôi sẽ nói điều này trong cuộc gặp sắp tới. Nhìn chung, Vladimir Vladimirovich nắm bắt mọi việc đang diễn ra với bộ phim của chúng tôi và nếu không có sự ủng hộ của ông ấy, bộ phim đã không thể được thực hiện vì Faust có được tài trợ là nhờ chỉ thị của thủ tướng.

* Trong Faust có nhiều lời thoại lạ. Nhiều khán giả than phiền không thể đọc được phụ đề...

- Nói chung người ta bảo các đạo diễn rất sợ lời thoại, những đoạn trò chuyện. Đó là sự thật. Nguyên nhân đơn giản thôi: con người hiện đại thích tán dóc hơn là trò chuyện. Ngôn từ con người hiện nay không hàm súc. Hãy nhớ lại các phim Jane Eyre, Dickens, các bộ phim cổ điển Anh...

Hãy xem điều kỳ diệu khi người đàn ông và người đàn bà đơn giản chỉ là ngồi trò chuyện thì thầm... mà ngôn từ họ phức tạp làm sao, đầy ẩn ý. Vậy nhưng không sao kéo khán giả ra khỏi cuộc trò chuyện đó được!