Công nhân trong cơn bão "cắt giảm"

Nhiều nhà máy da giày đang cho công nhân làm việc cầm chừng do đơn hàng khan hiếm. Ảnh: TIẾN THẮNG

Cắt giảm lao động

Ông Kiều Văn Đồng, chủ tịch công đoàn Công ty TNHH gỗ Lee Fu (KCN Tam Phước, TP Biên Hòa, Đồng Nai), cho biết doanh nghiệp có khoảng 1.700 lao động. Do việc kinh doanh khó khăn, không có đơn hàng nên gần đây công ty buộc phải cắt giảm lao động. 

Năm ngoái công ty chỉ giảm khoảng 100 người nhưng đến nay con số này là hơn 1.000, hiện còn khoảng 650 người. Dù đã cắt giảm gần 60% lao động, doanh nghiệp vẫn gặp rất nhiều khó khăn. "Công ty không đủ đơn hàng cho công nhân làm, phải hoạt động cầm chừng, thứ bảy hằng tuần công nhân nghỉ, đời sống rất khó khăn", ông Đồng chia sẻ.

Công ty TNHH Timber (KCN Tam Phước, Đồng Nai) cho biết do đơn hàng gỗ của công ty bị giảm nhiều nên đang tạm hoãn hợp đồng với 853 trong số 3.466 lao động. Sau khi có một số đơn hàng, công ty đã gọi 135 người quay lại làm việc, dự kiến đầu năm 2023 sẽ quay lại hết.

Bà Nguyễn Thị Thanh Tin, phó tổng giám đốc Công ty TNHH sản xuất đồ mộc Chien (Đồng Nai), nói tình hình năm nay còn tệ hơn năm 2021. Đại dịch COVID-19 khiến doanh nghiệp này thiếu lao động nhưng không thiếu đơn hàng, công nhân vẫn tăng ca, có tiền thưởng để đón Tết. 

Năm nay công ty này mất hơn phân nửa đơn hàng. "Từ đây tới Tết công ty cố gắng duy trì hoạt động nhưng dự kiến thời gian nghỉ Tết kéo dài hơn năm ngoái. Năm trước nghỉ 12 ngày, năm nay nghỉ Tết khoảng 1 tháng", bà Tin thông tin.

Ngành da giày cũng đang gặp không ít khó khăn và "khát" đơn hàng trong các tháng cuối năm. Các doanh nghiệp phải giảm giờ làm, cho lao động nghỉ việc luân phiên 2-3 ngày trong tháng. 

Chị Hỏa Thị Phương Nhi, chủ tịch công đoàn Công ty TNHH Longwell (huyện Thống Nhất, Đồng Nai), chuyên sản xuất giày, cho biết từ tháng 8-2022 doanh nghiệp này bị cắt giảm đơn hàng khá nhiều, họ cho người lao động (NLĐ) nghỉ phép 5 ngày/tháng nhưng vẫn trả 100% lương theo hợp đồng lao động. 

"Công đoàn đang thương lượng với lãnh đạo công ty, làm sao có lương, thưởng Tết hợp lý, hỗ trợ NLĐ có điều kiện đón Tết và có chi phí về quê sum họp gia đình", chị Nhi cho hay.

Ông Nguyễn Tấn Hưng, chủ tịch công đoàn Công ty TNHH Cibao (sản xuất giày, TP Long Khánh, Đồng Nai), cho biết đơn hàng của công ty liên tục giảm trong những tháng qua, quý 4-2022 rất khó khăn và chưa có tín hiệu khả quan trong năm 2023. Công ty có phương án cho NLĐ nghỉ 4 ngày thứ bảy trong tháng 11 và 10 ngày trong tháng 12 tới.

Ít tuyển dụng mới

Đại diện Ban quản lý các khu công nghiệp (KCN) Hà Nội cho biết một số doanh nghiệp tại các KCN đã có kế hoạch từ đầu năm, chủ động nhập nguyên liệu, linh kiện… nên vẫn duy trì sản xuất, tuyển dụng lao động, nhất là doanh nghiệp FDI. 

"Hiện các KCN có hơn 700 doanh nghiệp và khoảng 166.000 lao động. Số lao động này đảm bảo sản xuất nên doanh nghiệp chỉ tuyển rải rác", vị này thông tin.

Chị Nguyễn Thị Chiển, chủ tịch công đoàn Công ty may Maxcore (Hà Nội), cho biết công ty đang tuyển 200 công nhân may do đã có đủ đơn hàng năm 2023, mức thu nhập từ 7-20 triệu đồng/tháng. 

"Dù công ty nhận đào tạo nghề nhưng đa số NLĐ không thích học may mà muốn làm việc ngay như công nhân lắp ráp điện tử. Công ty đang khuyến khích, thưởng cho cán bộ, công nhân viên tìm được công nhân mới", chị Chiển nói.

Theo ông Nguyễn Văn Chí, chủ tịch công đoàn Công ty Crystal Martin (Bắc Giang), hiện công ty vẫn có nguồn cung nguyên liệu tốt, đơn hàng đều do thương hiệu của công ty mẹ ở nước ngoài lớn và đảm bảo việc tăng ca cho công nhân nên thu nhập trung bình đạt khoảng 9 triệu đồng/người/tháng. Số lao động của công ty ổn định với hơn 8.000 người. 

Ông Nguyễn Văn Cảnh, chủ tịch Công đoàn tỉnh Bắc Giang, cho biết đã có một số doanh nghiệp nhỏ ngừng hoạt động nhưng đa số vẫn duy trì hoạt động. Tỉnh có 90.000 công nhân dệt may, chủ yếu gia công xuất khẩu đi Mỹ, Hàn Quốc và một số nước châu Âu.

Bắc Ninh được xem là "thủ phủ" sản xuất đồ điện tử của miền Bắc nhưng theo ông Nguyễn Văn Phúc, trưởng Ban quản lý các KCN Bắc Ninh, so với cùng kỳ 2021, nhu cầu tuyển dụng năm nay giảm vài chục nghìn người do đơn hàng không còn ồ ạt dồn về Bắc Ninh như trước. 

Các doanh nghiệp điện tử lớn đang tìm đơn hàng mới nên bố trí giãn ca, giảm giờ làm. Một số đơn vị khác còn hàng tồn kho nên sản xuất cầm chừng, chờ đơn hàng mới. "Năm 2023, các nhà máy đang xây dựng sẽ tuyển thêm 10.000 - 15.000 lao động. 

Với các công ty lớn, sử dụng khoảng 30.000 - 40.000 công nhân khi có đơn hàng có khả năng thiếu lao động", ông Phúc nói. Ông cho biết xuất khẩu điện thoại chiếm khoảng 50% trong số các mặt hàng điện tử của Samsung nên biến động việc làm phụ thuộc vào công ty mẹ. 

Giải pháp là kết nối các doanh nghiệp với nhau, thuyết phục các công ty chi trả lương, bảo hiểm để giữ chân công nhân, giới thiệu NLĐ đến làm việc tại doanh nghiệp khác cùng ngành trong vài tháng…

Bữa ăn của một gia đình công nhân ở trọ tại TP Biên Hòa, Đồng Nai. Ảnh: An Bình

Ông Nguyễn Xuân Ngọc, phó trưởng Ban quản lý các KCN Bắc Giang, cho biết tỉnh đã thành lập các tổ hỗ trợ doanh nghiệp về vận chuyển, nhập khẩu nguyên vật liệu hoặc tuyển dụng lao động. Nếu thiếu nguyên vật liệu đầu vào, tổ này sẽ làm việc với các địa phương, bộ ngành trung ương như Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Công Thương tháo gỡ khó khăn. 

"Cùng kỳ năm 2021 có khoảng 192.000 lao động làm việc tại gần 400 doanh nghiệp nhưng nay chỉ khoảng 188.000 lao động", ông Ngọc nói.

Tìm cách giữ chân công nhân

Trao đổi với Tuổi Trẻ Cuối Tuần, một lãnh đạo công đoàn Khu kinh tế Hải Phòng cho biết qua khảo sát 97 công đoàn cơ sở, hơn 50% đơn vị cho biết việc xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ… của công ty đang gặp khó khăn do thiếu đơn hàng. 

Doanh nghiệp đang cố gắng giữ chân NLĐ nên tình trạng sa thải, chấm dứt hợp đồng lao động chưa phổ biến nhưng cũng "chưa biết duy trì được bao lâu".

Tháng 8-2022, hơn 600 công nhân của xí nghiệp giày Hải Thất thuộc Công ty CP Da giày và phát triển Hải Phòng (Cụm công nghiệp Vĩnh Niệm, quận Lê Chân) bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động do xí nghiệp này giải thể. 

Công đoàn ngành công thương Hải Phòng đã yêu cầu công đoàn công ty phối hợp giải quyết các chế độ, quyền lợi của NLĐ theo quy định pháp luật.

Ông Cao Duy Thái, phó trưởng phòng phụ trách phòng chính sách - lao động, Sở LĐ-TB&XH tỉnh Đồng Nai, nêu nghịch lý: năm 2021 doanh nghiệp không có lao động sản xuất vì các phương án chống dịch, năm nay lao động rất nhiều lại không có đơn hàng. 

Theo ông Thái, hiện doanh nghiệp khó xác định trả lương ngừng việc theo quy định nào. Năm 2021 do dịch bệnh nên áp dụng ngừng việc vì lý do khách quan nhưng năm nay không áp dụng được, bởi cuộc xung đột Nga - Ukraine chỉ ảnh hưởng một số ngành, có ngành vẫn hoạt động tốt. 

Do vậy, khi tính phương án cho NLĐ tạm hoãn hay nghỉ Tết kéo dài, doanh nghiệp và công đoàn cần thỏa thuận với NLĐ tùy tình hình doanh nghiệp, không thể áp dụng Luật lao động mà vận động NLĐ chia sẻ với doanh nghiệp những khó khăn trước mắt. Nếu doanh nghiệp "chết" thì NLĐ cũng mất việc. 

"Cắt giảm đối tượng nào, có thực sự vì lý do khó khăn hay mượn lý do khó khăn tạm thời để thay NLĐ. Vai trò của công đoàn rất quan trọng, phải xác định tình hình thực tế xây dựng phương án, giám sát, xin ý kiến chế độ…", ông Thái nhấn mạnh.

Ông Hồ Thanh Hồng, phó chủ tịch Liên đoàn Lao động tỉnh Đồng Nai, nhận định đa số các doanh nghiệp hoạt động ổn định là nhờ NLĐ có tay nghề, sản xuất được mặt hàng khó nên còn đơn hàng. ■