Dinh dưỡng và vận động sau đặt stent mạch vành

Xơ vữa động mạch là bệnh lý xuất phát từ tình trạng lắng đọng của mỡ và cholesterol trên thành mạch dẫn đến hẹp lòng mạch, ảnh hưởng lên động mạch toàn thân, trong đó có động mạch vành.

Phóng to

Ngoài những biểu hiện như đau ngực, khó thở, người bệnh có thể bị nhồi máu cơ tim trong trường hợp có cục máu đông trong lòng mạch vành. Khi phát hiện vị trí tắc nghẽn mạch vành, bác sĩ sẽ luồn ống thông (catheter) và áp dụng kỹ thuật giúp máu lưu thông trở lại, hoặc đặt stent - một dạng khung lưới kim loại hình ống - sẽ lưu lại vĩnh viễn trong thành mạch và có tác dụng giữ cho lòng mạch luôn được thông.

Sau khi được đặt stent, người bệnh phải dùng một loại thuốc đặc biệt chống tạo cục máu đông tại vị trí stent và kết hợp với các thuốc hạ áp, hạ cholesterol máu, thuốc điều trị đái tháo đường... Hầu hết các thuốc này phải được dùng suốt đời. Một số thuốc có thể gây tác dụng phụ nhưng thường luôn có thuốc tương đương để thay thế, do đó người bệnh đừng ngại cho bác sĩ biết nếu gặp vấn đề khi dùng thuốc.

Chú trọng chế độ dinh dưỡng...

Có ba mục tiêu quan trọng trong chế độ thuốc của bệnh nhân mang stent: kiểm soát tốt huyết áp, nồng độ cholesterol và đường huyết (nếu có đái tháo đường). Nhưng đặt stent chỉ giúp giải quyết vị trí tắc nghẽn của dòng máu mạch vành mà không giúp điều trị bệnh nền tảng là xơ vữa động mạch đã có từ rất lâu trước đó.

Nhiều bệnh nhân cho rằng đặt xong stent là chấm dứt được bệnh mạch vành. Đây là sự nhầm lẫn vô cùng tai hại vì sự tắc nghẽn có thể tiếp tục xảy ra ở những vị trí khác của hệ thống mạch vành. Do vậy, nên xem việc đặt stent là một cột mốc quan trọng củng cố quyết tâm của bệnh nhân theo đuổi chế độ dinh dưỡng và thay đổi lối sống để hỗ trợ cho điều trị xơ vữa động mạch, trong đó bao gồm:

• Duy trì một thể trọng càng gần với trị số lý tưởng càng tốt.

• Ngưng hút thuốc do nicotine làm co mạch máu và làm tim hoạt động vất vả hơn. Nếu là người hút thuốc, bỏ thuốc là cách tốt nhất để làm giảm nguy cơ biến cố bệnh mạch vành.

• Dinh dưỡng lành mạnh dựa trên trái cây, rau quả và ngũ cốc thô hay còn gọi là hạt toàn phần (whole grains) là những loại hạt còn nguyên mài và lớp vỏ lụa bên ngoài. Giảm ăn mỡ bão hòa, cholesterol và muối, điều này có thể giúp kiểm soát thể trọng, huyết áp và cholesterol. Giảm ăn mỡ và cholesterol làm giảm nguy cơ xuất hiện thêm tắc nghẽn mạch vành. Ăn cá một đến hai lần trong tuần (ít nhất một lần cá có mỡ) có thể giúp bảo vệ tim.

• Nếu có đái tháo đường đi kèm, người bệnh nên tuân thủ chế độ ăn để kiểm soát tốt đường huyết.

• Kiểm soát căng thẳng: giảm căng thẳng càng nhiều càng tốt. Bệnh nhân có thể thực hành những kỹ thuật để kiểm soát căng thẳng như thư giãn cơ và thở sâu.

...Và vận động thể lực

Đây là yếu tố cốt lõi của thay đổi lối sống để điều trị xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, cần phải tiến hành từng bước. Trong tuần đầu tiên sau đặt stent, không nên lái xe, du lịch xa, đi xe đạp, khuân vác hoặc các hoạt động thể lực nặng, tham gia bất kỳ môn thể thao nào, ngoại trừ đi bộ trên mặt phẳng.

Bệnh nhân có thể rời khỏi giường như bình thường nhưng cố gắng nghỉ ngơi tối đa trong hai ngày đầu (sau đó tăng dần mức thể lực), đi bộ không quá 10 phút với lực bước tăng dần, nấu ăn nhưng không nên đứng lâu quá 20 phút. Sang tuần thứ hai có thể tăng dần mức thể lực trong sự thoải mái cho phép, đi bộ xa hơn một chút nhưng không nên chạy bộ.

Ở một số nơi, người bệnh có thể tham gia chương trình giáo dục phục hồi vận động cho bệnh nhân sau đặt stent.

Về lâu dài, bạn có thể tham gia các hoạt động thể lực bình thường và các môn thể thao trong sự cho phép của bác sĩ tim mạch. Môn được khuyến cáo là đi bộ ít nhất 30 phút, năm lần mỗi tuần. Nếu thấy đau ngực xuất hiện hoặc khó thở quá mức, nên ngừng vận động ngay và nhanh chóng liên lạc với bác sĩ.

Người bệnh có thể trở lại làm việc sau 1-2 tuần, nhưng nên giảm giờ làm trong tuần đầu tiên để tránh mệt mỏi quá mức hay đi làm vào giờ cao điểm. Nếu công việc liên quan đến khuân vác nặng, nên chuyển sang khuân vác nhẹ trong thời gian đầu. Nhiều bệnh nhân lo lắng về việc hoạt động tình dục trở lại.

Thông thường nếu người bệnh đã có thể đi được bậc thang của hai tầng lầu (khoảng 30 bậc) thì có thể “lâm trận” được. Không nên bắt buộc mình “thể hiện” quá, nên giữ phòng ấm áp và thoải mái. Hãy thư giãn và giao vai trò chủ động cho đối tác trong những “lần trở lại” đầu tiên.

Chú ý tránh dùng Viagra hoặc những thuốc tương tự nếu như đang dùng nitrat (là một loại thuốc giãn mạch vành) do sự phối hợp của hai thuốc này có thể gây tụt huyết áp.