Hải đoàn Tự do: Sẽ còn hy vọng cho Gaza

Ngày 2 và 3-10, một số ngư dân thành phố Gaza liều ra biển gần bờ và kéo được mấy mẻ cá lớn khiến mọi người vui mừng và trẻ con hí hửng. Đây vốn là một việc bình thường, nhưng 6 tháng nay họ bị vây đói chặt chẽ, và lực lượng chiếm đóng Israel không cho phép họ giăng câu.

Bộ binh Israel hiện chưa chiếm Gaza và thỉnh thoảng chỉ dí tăng đánh dứ nên mặt biển canh gác là do các tàu tuần duyên của hải quân và cảnh sát biển Israel. Họ thấy ngư dân là bắn nhưng mấy hôm rày họ đi đâu mất nên dân chúng mới dám làm mấy mẻ lưới. 

Họ đi đâu vậy? Toàn bộ tàu Israel đang được huy động để chặn bắt hải đoàn cứu trợ quốc tế Sumud gồm 40 tàu đang đến gần khu biển cấm do Israel ấn định là 130 km (70 hải lý) cách bờ.

Từ góc nhìn công pháp quốc tế

Theo công pháp quốc tế (UNCLOS 1982) thì lãnh hải các quốc gia là 12 hải lý cách bờ. Trước đó (1703, công thức Binkershoek), lãnh hải cách bờ có 3 hải lý vì đó là tầm của thần công, bắn được tới đâu thì của ta tới đó. 

Khu đặc quyền kinh tế biển về sau này thì có thể đến 200 hải lý và tùy thỏa ước giữa các quốc gia. Tuy lệnh cấm là 130 km nhưng Israel tấn công và bắt giam các tàu ở khu vực tầm 150 km hay 200 km tùy tiện. Khi bắt giữ tàu ở hải phận quốc tế thì đó được coi là hành động cướp biển và bắt giữ người thì công pháp coi là bắt cóc.

Israel đã cô lập Dải Gaza từ 18 năm nay, tức là từ 2007. Tất cả hàng ra hàng vào, người ra người vào phải qua kiểm soát và được sự cho phép của Israel. Chuyện này biến Gaza thành "nhà tù lớn nhất thế giới".

Tàu Gaza chỉ được đánh cá cách bờ 6 hải lý và 15 hải lý ở khu vực phía bắc. Năm 2019, có lúc cấm đánh cá hoàn toàn và khoảng cách cho phép ra khơi được Israel thay đổi tới 19 lần. 

Điều này dẫn đến các sự cố vùng dậy 2008-2009, 2012, 2014 và 2021 khiến Gaza càng thêm bị Israel cô lập và siết chặt. Vì Israel vây hai mặt đất liền và Ai Cập vây mặt thứ ba, nên tiếp tế quốc tế chỉ có thể bằng đường biển. 

Nói qua, Ai Cập là nước nhận viện trợ Mỹ nhiều nhất sau chỉ có Israel. Ai Cập là đồng minh của Hoa Kỳ và Israel cũng như UAE, Bahrain, Jordan là những nước trong khu vực công nhận Israel, có quan hệ ngoại giao và quân sự thắm thiết. Việc Israel một mình đương đầu với cả khối Ả Rập là huyền thoại cũ mèm.

Lịch sử các Hải đoàn Tự do

Phong trào giải tỏa Gaza bằng mặt biển bởi vậy bắt đầu từ 2006, trước khi Gaza bị cô lập hoàn toàn.

Năm 2008, có 2 tàu vượt được vòng vây và tiếp tế Gaza. Xô xát 2008-2009 và vây hãm sau đó khiến có hải đoàn cứu trợ quốc tế năm 2010 (Hải đoàn Tự do 1, tức Freedom Flotilla 1) xuất phát từ Thổ Nhĩ Kỳ với 6 tàu trong đó có 1 tàu chở 590 hành khách là chiếc Mavi Marmara. 

Hải kích Israel đột kích tàu này ngoài hải phận quốc tế và gặp sự kháng cự của 40 hành khách, dùng thanh sắt bẻ ở thành tàu để tự vệ và có người dùng dao ăn, dao bếp. 10 hành khách bị giết, trong đó có 1 công dân Mỹ. Hành động này bị quốc tế lên án khiến Israel phải nới bớt vây hãm với Gaza.

Thành công 2010 dựa trên sự ủng hộ của chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ là nước công nhận Israel và có quan hệ thương mãi, khiến Israel phải nhận lỗi năm 2013 và bồi thường Thổ Nhĩ Kỳ 20 triệu USD để hai bên thông thương lại như cũ. Chuyện Thổ Nhĩ Kỳ chống Israel cũng là một huyền thoại cũ mèm khác.

Hải đoàn Tự do 2 năm 2011 do 22 tổ chức phi chính phủ liên kết đã thất bại, gặp chống đối và cấm cản bởi các chính quyền Tây phương, chỉ có sự ủng hộ của Hamas. Rốt cuộc các tàu này bị Hy Lạp giữ lại, chỉ có 1 chiếc lẻn sang Ai Cập và bị hải quân Israel bắt giữ.

Hải đoàn Tự do 3 vào tháng 6-2015 dùng 4 tàu xâm nhập cũng bị chặn bắt ngoài hải phận quốc tế. Trong số các nhân vật tham gia có 1 đại biểu Quốc hội Israel, 1 đại biểu EU người Tây Ban Nha và cựu tổng thống Tunisia Moncef Marzouki.

Năm 2016 có "tàu phụ nữ vì Gaza" bị chặn bắt gần bờ, tại khu vực 20 hải lý. Năm 2018, 2 tàu khác của tổ chức "Công lý tương lai cho Palestine" cũng bị chặn lại. Các tàu bị kéo về cảng Ashdod của Israel và thủy thủ đoàn bị bắt giữ rồi trục xuất.

3 nỗ lực trong năm 2025

Tình hình tháng 6-2025 khẩn trương hơn sau 18 tháng chiến tranh và 3 tháng hoàn toàn cấm tiếp tế thực phẩm. Hải đoàn Tự do lần này chỉ có 3 tàu. Chiếc Conscience ở bến Malta bị drone đánh bom hư hại. 

Hai chiếc còn lại là Madleen, mang nhà hoạt động Greta Thunberg và đại biểu EU người Pháp Rima Hassan cùng với chiếc Handala bị chặn lại. Lần này, chính quyền Israel đối xử mạnh tay hơn trước.

Tháng 9, phong trào Hải đoàn tái tổ chức quy mô, lần này thêm sự ủng hộ của tổ chức tại Malaysia và Bắc Phi, ngoài thành phần cũ. Họ tập hợp được trên 40 tàu lớn nhỏ mang tên Hải đoàn Sumud ("Kiên định bền bỉ" tiếng Ả Rập) với 500 người tham gia từ 44 quốc gia. 

Trước đây nếu phải nhiều năm mới có vài tàu đi thử một chuyến thì Sumud lần này trước hết đã thành công về tổ chức, quy tụ được thành viên từ Đông Á đến Nam Mỹ một cách nhanh chóng, chỉ hơn 3 tháng sau lần gần nhất.

Sumud ra đi từ các hải cảng Tây Ban Nha, Tunisia và Ý, và được chiến hạm Tây Ban Nha hộ tống trên biển. Thủ tướng Giorgia Meloni của Ý là thành phần cực hữu và ủng hộ Israel, giờ cũng phải chiều dư luận và cử tri trong nước, vốn có đến 80% ủng hộ Palestine. 

Bà gửi 1 chiến hạm hộ tống hải đoàn, riêng Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ có drone đi theo các tàu đề phòng bất trắc trên biển.

Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim lên án hành động "đe dọa và cưỡng ép" của Israel đối với các tàu chở "thường dân không vũ trang và các nguồn cung cấp nhân đạo cứu trợ" cho Gaza. 

Ông viết trên X rằng Israel đã thể hiện "sự khinh miệt hoàn toàn không chỉ đối với quyền của người dân Palestine mà còn đối với lương tâm của thế giới". Ít nhất 12 công dân Malaysia đã có mặt trên các con tàu bị Israel chặn lại.

Khác với những năm trước và khác ngay với cả Hải đoàn vào tháng 6 là tại Đại hội đồng Liên hợp quốc thứ 80, các nước Canada, Anh, Pháp, Úc, Bồ Đào Nha mới công nhận Palestine. Bỉ và Ý cũng sắp sửa theo. 

Israel chỉ còn nương tựa vào Mỹ và 5-7 quốc đảo Thái Bình Dương. Các chính quyền Tây phương phải chịu áp lực từ quần chúng liên tục biểu tình lên tới số triệu tại các thủ đô Âu châu và cả ở Mỹ.

Thủ tướng Benjamin Netanyahu trao thân gửi phận cho thành phần cực đoan của phe các bộ trưởng Itamar Ben Gvir - Bezalel Smotrich. 

Đây nói theo nghĩa đen lẫn bóng, vì mất chức thì cả ông lẫn bà Netanyahu đều có khả năng cao đi tù trong nước về tội tham nhũng, ở ngoài nước ông sẽ đi tù về tội ác diệt chủng. Ngay Canada tuyên bố sẽ bắt ông nếu ông đặt chân đến nước này.

Đảng RZP-Otzma của các bộ trưởng trên với 10,8% số phiếu và 14 đại biểu/120 ở cánh cực hữu lại chi phối được chánh quyền. Thường thì thành phần ở giữa là thành phần quyết định đa số vì có thể nghiêng về bên phải hay bên trái. 

Nhưng trong 4 năm 2019-2022, Israel trải qua 5 kỳ bầu cử quốc hội mà không có đa số nào rõ rệt. Cho nên chính quyền này một liều ba bảy cũng liều.

Nhưng như vậy, chuyện Hải đoàn Tự do vẫn chưa hết. Có 9 tàu nữa thuộc Hải đoàn với 150 đoàn viên là đợt mới đang tiến về Gaza. Hẳn họ sẽ bị bắt giữ nữa thôi. 

Nhưng sau nhiều năm không hoạt động, nghĩa là từ 2018, phong trào hải đoàn vào năm 2025 ra quân như vậy là 3 lần liên tiếp. Nó không mang được gạo được sữa đến bờ, nhưng cho thấy sự ủng hộ của quần chúng đã khác so với 2 chiếc tàu lẻ loi của 7 năm về trước.■