Harris "Energizer" và sự lúng túng của phe Trump

Mới chừng một tháng trước, phe Dân chủ dường như tuyệt vọng với cuộc đua Nhà Trắng, nhưng ở mốc 100 ngày trước ngày bầu cử, họ đã chuyển sang trạng thái rất khác: lạc quan vô cùng. 

Sự kiện thay đổi ứng viên cách đây hơn 10 ngày, ông Joe Biden rút lui và bà Kamala Harris thay thế (đang chờ đại hội đảng chốt) đã tạo bước ngoặt cho cuộc đua.

Đây là pha chuyền bóng đầy kịch tính cho phe Dân chủ - nhiều người đã lo lắng, thậm chí tuyệt vọng, suốt nhiều tháng, với ứng viên Biden. Màn tranh luận thảm họa dẫn tới trạng thái suy sụp gần như hoàn toàn của phe Dân chủ và tranh cãi nội bộ bùng lên. 

Hàng chục nghị sĩ Dân chủ yêu cầu ông Biden rút lui. Họ lo ông ra tranh cử không chỉ dẫn tới mất Nhà Trắng, mà còn mất cả lưỡng viện quốc hội và chính quyền ở các bang.

Luồng năng lượng mới

"Một luồng năng lượng mới - Thống đốc Tim Walz của Minnesota, nói với CNN về sự thay đổi - Tôi có mặt ở cuộc vận động hôm qua và chưa thấy cảnh tượng như vậy đã 15 năm".

Theo Politico, dù viễn cảnh đã sáng sủa hơn cho phe Dân chủ, bà Harris chưa phải là ứng viên mạnh hơn lúc này. 

Phe Cộng hòa vẫn đoàn kết quanh ông Donald Trump và hầu hết thăm dò, dù đã thu hẹp, vẫn cho thấy ông Trump nhỉnh hơn trên toàn quốc và ở các bang chiến trường. 

Ông Trump cũng đã xóa được khoảng cách về tiền vận động tranh cử với phe Dân chủ ngay trước khi ông Biden rút lui. Nhưng phe Dân chủ giờ có niềm tin hơn. 

Thăm dò của Wall Street Journal 26-7 cho thấy 81% cử tri của bà Harris nói họ hào hứng ủng hộ bà, so với chỉ 37% của ông Biden hồi đầu tháng. 

Một loạt thăm dò cho thấy bà đã rút ngắn hoặc cân bằng trong đối đầu với ông Trump (ông Trump trước đó hơn ông Biden khoảng 6 điểm phần trăm).

Sự hào hứng này cũng đã chuyển thành tiền. Chiến dịch của bà Harris trong một tuần đã gây quỹ được 200 triệu USD. 2/3 số tiền này là những người lần đầu đóng góp. Ngoài tiền, họ cũng có con số kỷ lục 170.000 người đăng ký tình nguyện cho chiến dịch. 

Một loạt ứng viên phó tổng thống tiềm năng đã lên tiếng ca ngợi sự thay đổi. "Đây là làn sóng năng lượng tôi chưa thấy trong thời gian rất dài", Bộ trưởng Giao thông Pete Buttigieg nói với Fox News Sunday. 

"Ứng viên của chúng tôi giống như pin Energizer con thỏ - Thống đốc Illinois, JB Pritzker, nói trên ABC - Bà ấy hiện diện khắp nơi và chúng tôi rất vui mừng thấy bà ở các bang chiến trường và khắp cả nước".

Phe Dân chủ ở các bang chiến trường đang cố tận dụng làn sóng. Lãnh đạo Đảng Dân chủ hôm đầu tuần đã gửi văn bản nhấn mạnh làn sóng khí thế hiện giờ với bà Harris tới sáu bang chiến trường chính: Arizona, Georgia, Michigan, North Carolina, Pennsylvania và Wisconsin.

Phe Cộng hòa lúng túng

Theo WSJ, điều ngạc nhiên là "phe Cộng hòa dường như bất ngờ và bị động, như thể họ không nghĩ điều này có thể xảy ra".

Bà Harris hiện đang khôn khéo thúc đẩy thông điệp đây là cuộc chạy đua giữa tương lai đối lập với quá khứ, giữa thế hệ mới với cũ, giữa tuổi 59 của bà và 78 của ông Trump. 

Trong quá khứ thì chiến thuật này thường hiệu quả với phe Dân chủ như với John F. Kennedy, Bill Clinton và Barack Obama. Nikki Haley là người đã cảnh báo phe Cộng hòa từ sớm rằng đảng nào lựa chọn ứng viên từ thế hệ mới sẽ có lợi thế chính trị trong năm nay.

Làn sóng hào hứng của phe Dân chủ đã khiến chuyên gia thăm dò của ông Trump, Tony Fabrizio, tuần trước phải ra văn bản cảnh báo về "tuần trăng mật Harris". Ông trấn an phe Cộng hòa rằng điều này là đương nhiên nên không cần phải lo lắng. 

"Nhưng sự thừa nhận như vậy là rất không bình thường cho một chiến dịch mà từ đầu tới giờ chưa bao giờ có một thăm dò nào ở chiếu dưới cả. Điều đó cho thấy chiến dịch của ông Trump biết rằng làn sóng hào hứng từng là lợi thế cho phe Cộng hòa giờ đã biến mất", theo WSJ.

Điều ngạc nhiên lúc này là phe Cộng hòa và ông Trump lúng túng không biết nên tấn công bà Harris thế nào. 

Các chiêu thức trước đó của họ không hiệu quả hoặc phản tác dụng. Ví dụ như chỉ trích bà Harris là "ứng viên DEI" (đa dạng chủng tộc, giới tính) đã phản tác dụng vì gây khó chịu với cử tri nữ và thiểu số mà phe Cộng hòa đang muốn thu hút. 

Việc bêu riếu bà Harris vì không có con (nhưng chồng bà có hai con riêng) cũng sai lầm khi nhắm vào đời sống cá nhân và cho thấy phe Cộng hòa thiếu nhạy cảm, gây tác dụng ngược với rất nhiều cử tri.

Những lúng túng của phe Cộng hòa cho thấy họ không thật sự tin phe Dân chủ có thể thay đổi ứng viên vào phút chót - thực tế thì chính phe Cộng hòa đã thúc đẩy điều đó: tuyệt vọng vì khó có cơ hội chiến thắng với ông Biden, phe Dân chủ đã buộc phải thay ứng viên.

Đây là cuộc bầu cử Mỹ đầu tiên từ năm 1976 mà không có một ai nhà Bush, Clinton hay Biden tham gia tranh cử - và Trump đột nhiên trở thành ứng viên lớn tuổi nhất lịch sử Mỹ. 

Việc ông quyết định chọn người chạy đua cùng là ứng viên da trắng và có quan điểm cực đoan về các vấn đề như phá thai, vốn hoàn toàn đi ngược quan điểm của cử tri trẻ, ngày càng tỏ ra là sai lầm. Điều đó khiến lựa chọn của bà Harris cho vị trí phó sẽ càng quan trọng.

Bà Harris, ứng viên nữ da đen đầu tiên, nhiều khả năng sẽ chọn ứng viên liên danh là nam da trắng. Phe Dân chủ cần một người thu hút được cử tri độc lập và ở các bang thiên Cộng hòa. 

Thống đốc Josh Shapiro có thể khuấy động bang chiến trường Pennsylvania hay thượng nghị sĩ Mark Kelly có thể giúp lấy bang Arizona. Ngoài ra còn có Thống đốc Andy Beshear của Kentucky, ứng viên Dân chủ nhưng lại có tỉ lệ ủng hộ 64% ở một bang truyền thống Cộng hòa.

Lợi thế bà Harris với gen Z

Bà Harris có lợi thế lớn khi được cử tri trẻ ủng hộ nhiệt liệt - bà trở thành "nữ hoàng meme" trên TikTok và mạng xã hội. 

Gần như sau một đêm, sự bùng nổ năng lượng tích cực đã đem lại sức sống mới cho cuộc đua ban đầu tưởng là nhàm chán giữa hai ông già da trắng. Bà Harris là ứng viên nữ da đen gen X nhưng đang nhanh chóng có được sự ủng hộ của nhóm cử tri gen Z.

"Ngoài vấn đề chính sách và mọi thứ, bà ấy chắc chắn mang lại nguồn năng lượng mới" - Jessica Castillo, cử tri từng bỏ phiếu cho Trump năm 2016 và 2020, nói với Politico. "Tôi nghĩ bà ấy sẽ là thách thức lớn hơn". 

Ông Trump tuần trước đã rất tức giận khi nghe tin phe Dân chủ tập hợp rất nhanh quanh bà Harris. Ông càm ràm rằng đám đông người ủng hộ ông vẫn lớn hơn tại các sự kiện. 

"Ba, bốn tuần trước, đó là chính trị gia tệ nhất nước Mỹ - ông Trump nói - Giờ thì họ lại nói: Tuyệt vời không? Nhìn bà ta kìa. Thật đẹp. Thật tuyệt vời".

Ông Trump giờ tập trung tấn công vào quá khứ của bà Harris khi bà còn là công tố viên và thượng nghị sĩ. Ông nói bà còn "tả hơn cả Bernie Sanders", là người "hủy diệt San Francisco bằng các chính sách", và sẽ "hủy diệt đất nước nếu được bầu lên". 

Ở một số cuộc vận động của phe Cộng hòa, có thể thấy rõ thông điệp mới về bà Harris được phát cho người phát biểu ngay trước khi lên sân khấu. Michael Whatley, chủ tịch ủy ban quốc gia Đảng Cộng hòa, nói họ hiện vẫn tập trung vào 10 bang chiến trường. 

"Cho tới giờ, chúng tôi vẫn đang chơi tấn công. Còn phe Dân chủ thậm chí chưa chơi phòng thủ. Họ vẫn đang chạy vòng quanh để xác định làm sao đưa được một ứng viên chưa từng thắng bang nào trong bầu sơ bộ trở thành ứng viên chính thức", ông nói.

Trump và đội ngũ đã chuẩn bị gần hai năm trời lên kế hoạch cho chiến dịch đánh bại ông Biden, vị tổng thống cao tuổi ngày càng mong manh và gây chán nản nơi cử tri. 

Giờ thì họ đột ngột phải đối mặt một đối thủ hoàn toàn khác: một phụ nữ da màu và trẻ hơn ông Trump gần 20 tuổi.

Bà Harris được dự báo sẽ chạy đua với thông điệp "công tố viên đối đầu tội phạm" nhằm nhấn vào kinh nghiệm công tố viên của bà, đối lập với chuyện ông Trump bị truy tố và kết tội với một loạt tội danh. 

Thông điệp này có thể thu hút được những cử tri còn phân vân, những người đã chán cả hai lựa chọn Trump hay Biden. Nó cũng có tác dụng khiêu khích ông Trump, người thường phản ứng giận dữ với chỉ trích, khiến ông quay lại với những ngôn ngữ công kích cá nhân.

"Ở cương vị công tố viên, tôi đã đối phó với đủ loại tội phạm: bọn xâm hại phụ nữ, những kẻ lừa lấy tiền, những người gian dối lách luật để trục lợi. Nên hãy nhớ lời tôi, tôi biết Donald Trump là loại nào", bà Harris nói.

Về phần mình, ông Trump đã xuống giọng với những tuyên bố kiểu sẽ trả thù đối thủ. 

Nhưng những năm qua, ông đã khiến nhiều cử tri có bằng đại học và phụ nữ trung lưu chán ngán vì những tuyên bố về giới và sắc tộc, bà Harris xuất hiện làm tăng thêm nguy cơ ông sẽ càng sa lầy vào những luận điểm đó. 

Ông Trump từ lâu có truyền thống tấn công đối thủ nhắm vào cá nhân, nhất là với phụ nữ, như nói họ thần kinh không ổn định hay những từ ngữ còn nặng nề hơn. Ông từng gọi cựu thủ tướng Đức Angela Merkel là "con mụ đó" trước các quan chức khi đang làm tổng thống.

Với bà Harris, sự coi thường được ông thể hiện cả công khai lẫn trong chỗ riêng tư. Ông nói bà "ăn nói vần vè" - ý mỉa mai âm điệu của bà. 

Ông cũng chê bà là "xấu xa", "điên khùng" và "hỗn hào", chế giễu tiếng cười của bà, thường xuyên gọi sai tên bà và rêu rao (sai sự thật) là theo hiến pháp, bà không đủ tư cách để làm phó tổng thống.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump chỉ trích truyền thông vì tìm cách biến "Kamala Harris, loại phỗng đá, một phó tổng thống thất bại, tầm thường, trở thành tổng thống vĩ đại trong tương lai". 

Bà Harris giờ được truyền thông chú ý hơn hẳn, đẩy bạt thông tin về ông Trump - điều mà chiến dịch của ông cũng không quen. Những người gần gũi ông lo ngại trong tình huống này, ông Trump có thể tìm cách lôi kéo truyền thông bằng những thông điệp có hại cho ông về lâu dài.

Theo các chiến lược gia Cộng hòa, một loạt yếu tố năm nay vẫn có lợi cho ông Trump, như sự hào hứng của cử tri Cộng hòa, cử tri nói chung bất mãn với thành tích của ông Biden. Với độ lùi thời gian, cử tri có vẻ nhớ về ưu điểm nhiệm kỳ Trump nhiều hơn. 

Các cố vấn của ông Trump vẫn cho rằng bà Harris khó lòng duy trì được sự ủng hộ dài hơi ở bình diện quốc gia.

Karoline Leavitt, người phát ngôn của ông Trump, nói bà Harris "kém cỏi như Biden và còn tả khuynh hơn. Kamala không những phải bảo vệ những thất bại của Biden bốn năm vừa rồi, mà còn phải trả lời cho thất bại của chính bà khi đối phó với tội phạm thời ở California". ■