Lời đe dọa của người Nhật

Theo truyền thông Nhật Bản, đây chưa phải một quyết định chính thức, nhưng là "cảnh báo nghiêm túc" gửi tới AFC.

Vì sao người Nhật nổi giận?

Nhiều tờ báo như Nikkan Sports, Sponichi và Yahoo Japan dẫn nguồn nội bộ từ JFA cho biết các quan chức Nhật cảm thấy "không còn kiên nhẫn" với cách điều hành của AFC, đặc biệt sau vụ việc CLB Vissel Kobe chịu thiệt vì quyết định hủy kết quả trận đấu do Shandong Taishan rút lui giữa mùa giải. 

Không chỉ vậy, JFA còn được cho là đã thảo luận kín với một số liên đoàn Đông Á khác về khả năng cùng rời AFC để thành lập một "liên đoàn Đông Á" độc lập nếu tình hình không được cải thiện.

Đây là động thái chưa từng có tiền lệ, phản ánh mức độ bất mãn ngày càng lớn từ phía Nhật Bản. Nhiều cây bút thể thao tại Tokyo nhận định nếu Nhật Bản thực sự rời AFC, cục diện bóng đá châu Á sẽ thay đổi sâu sắc vì nước này hiện là một trong những nền bóng đá mạnh và có hệ thống chuyên nghiệp hàng đầu khu vực.

Một trong những nguyên nhân lớn khiến Nhật Bản chán nản với AFC là sự thiên vị của trọng tài ở các giải đấu châu lục. Nhiều năm qua, các đội bóng Đông Á, trong đó có Nhật Bản, Hàn Quốc, thậm chí cả Việt Nam, thường xuyên rơi vào cảnh chịu bất lợi khi đối đầu với các đội vùng Vịnh (hay rộng hơn là vùng Tây Á hoặc Trung Đông).

Truyền thông Nhật từng thống kê hàng loạt trận đấu mà trọng tài đưa ra các quyết định gây tranh cãi nghiêng hẳn về phía đối thủ Ả Rập, đặc biệt ở AFC Champions League, Asian Cup hay vòng loại World Cup. 

Một ví dụ điển hình là các trận của Kobe tại Champions League 2022, khi đội bóng này chịu ít nhất ba quả phạt đền gây tranh cãi trước các đối thủ từ vùng Vịnh.

Trước đó, tại Asian Cup 2019, các đội Đông Á liên tục phàn nàn về những quyết định VAR bị trì hoãn hoặc xử lý thiếu minh bạch. 

Các HLV và cựu tuyển thủ Nhật cho rằng tình trạng này kéo dài là vì AFC không có cơ chế trọng tài độc lập và đang để một nhóm quốc gia nắm phần lớn quyền điều phối. Bản thân các quan chức Nhật cũng đã nhiều lần gửi văn bản kiến nghị nhưng không nhận được phản hồi thỏa đáng.

Ngoài vấn đề trọng tài, một nguyên nhân khác khiến Nhật Bản bức xúc là chính sách ưu ái của AFC trong việc phân bổ địa điểm tổ chức và lịch thi đấu. Suốt giai đoạn 2020 - 2023, khi bóng đá châu Á phải tổ chức tập trung do dịch bệnh, các quốc gia vùng Vịnh gần như chiếm trọn quyền đăng cai nhiều giải đấu cấp CLB và đội tuyển.

Qatar, Saudi Arabia và UAE trở thành những địa điểm quen thuộc cho các trận then chốt. Trong khi đó, những quốc gia ở Đông Á như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc gần như không có cơ hội đăng cai, bất chấp cơ sở vật chất vượt trội. 

Hệ quả là các CLB Nhật Bản thường xuyên phải di chuyển đường dài, thi đấu trên sân khách, bất lợi cả về mặt địa lý và thời tiết, dẫn đến bất lợi về thể lực.

Nhiều HLV Nhật Bản cho rằng lịch thi đấu của AFC được thiết kế để "thuận lợi tối đa" cho các đội vùng Vịnh, còn các đội khác buộc phải thích nghi. Trong một giải đấu vốn mang tính toàn châu lục, sự mất cân bằng về địa điểm này đã trở thành một trong những điểm gây tranh cãi dữ dội nhất.

Ngày càng gây tranh cãi

Màn ưu ái lộ liễu nhất gần đây là quyết định chọn Qatar và Saudi Arabia làm chủ nhà cho giai đoạn 4 vòng loại World Cup 2026 khu vực châu Á. Đây là vòng đấu quan trọng, hòng tìm ra chủ nhân 2 tấm vé dự World Cup chính thức cuối cùng của châu lục (AFC được FIFA cho 8 vé, trong đó 6 vé đã có chủ từ giai đoạn 3).

Ở giai đoạn 4, 6 đội chia làm 2 bảng đấu, và 2 đại diện vùng Vịnh giàu có là Qatar và Saudi mặc nhiên được chọn làm chủ nhà, đồng thời có lịch thi đấu vô cùng thuận lợi. 

Mỗi bảng đấu có 3 đội, tức mỗi đội đá 2 trận, tổng cộng có 3 trận, và Qatar cùng Saudi được ưu ái đá trận 1 và 3 của từng bảng. Điều đó giúp họ có nhiều ngày nghỉ ngơi hơn các đối thủ. Dễ hiểu là sau cùng, cả Qatar lẫn Saudi Arabia đều giành vé đi World Cup trong sự phẫn nộ của các đội bóng khác.

Một nguyên nhân nữa không thể bỏ qua là cơ cấu nhân sự của AFC. Nhiều năm qua, các vị trí quyền lực ở AFC hầu hết thuộc về các quan chức đến từ khu vực vùng Vịnh hoặc Trung Đông. Chủ tịch hiện tại, ông Salman bin Ibrahim Al Khalifa, là người Bahrain.

Trước đó, nhiều nhân vật chủ chốt trong các ủy ban điều hành, tổ trọng tài, ban tổ chức giải đấu cũng xuất thân từ các quốc gia tương tự. 

Cơ cấu nhân sự này khiến nhiều nước Đông Á có cảm giác bị gạt ra khỏi các quyết định quan trọng. Một số chuyên gia bóng đá Nhật cho rằng dù nước này đóng góp lớn về tài chính, chuyên môn và truyền hình, họ lại không có tiếng nói tương xứng.

Trong các cuộc bỏ phiếu, khối các nước vùng Vịnh thường đoàn kết, tạo thành "liên minh ngầm" chi phối kết quả. Sự bất cân xứng quyền lực góp phần hình thành cảm giác bất công mà JFA và các liên đoàn khác phải chịu đựng suốt nhiều năm.

Nhật Bản thật ra không muốn rời AFC một cách vội vã, bởi điều đó sẽ gây hệ lụy lớn cho chính họ. Việc rút khỏi AFC đồng nghĩa đội tuyển Nhật Bản và các CLB nước này sẽ không còn tham dự các giải đấu cấp châu lục, ảnh hưởng tới thứ hạng FIFA, quyền lợi thương mại và cơ hội cọ xát quốc tế.

Nhưng mặt khác, Nhật Bản cũng hoàn toàn đủ sức để đưa ra quyết định. Họ không nhất thiết phải lập sân chơi riêng, mà chỉ cần xin gia nhập một liên đoàn lục địa khác - cụ thể là châu Âu. 

Nhiều năm qua, bóng đá Nhật Bản đã chứng minh cho người hâm mộ toàn cầu thấy được đẳng cấp. Họ luôn giữ vững 1 chân trong top 20 đội tuyển theo bảng xếp hạng FIFA, luôn sẵn sàng đánh bại các đội bóng hàng đầu của phương Tây, cũng như sản sinh ra những ngôi sao đủ sức khuấy đảo trời Âu.

Lời đe dọa của JFA gửi đến AFC là đủ sức nặng, để cơ quan đầu não bóng đá châu lục phải nhìn nhận lại quá nhiều những điều thiếu minh bạch của tổ chức này.■