Nhớ một ngày khai trường không có bóng bay

Nhưng những giá trị cơ bản của nền giáo dục ở một đất nước đã sản sinh truyện Những tấm lòng cao cả (*) vẫn được bảo tồn.

Phóng to

Đến bây giờ, tôi vẫn không sao quên được gương mặt đầy ngạc nhiên của bà hiệu trưởng ngôi trường tiểu học trên đường Giovan Battista Valente gần nơi tôi sống ở Ý, khi tôi rất vô tư hỏi cô rằng tại sao các cháu từ mẫu giáo lên lớp 1 mà lại không phải học hành hay chuẩn bị một chút nào về kiến thức trong suốt ba tháng hè trước năm học mới.

Đó là khi năm học mới của con bé nhà tôi sắp bắt đầu, năm đầu tiên nó cắp sách đến lớp, sau một năm rưỡi theo học mẫu giáo cũng ở ngôi trường ấy. Tôi vẫn nghĩ theo kiểu giáo dục ở Việt Nam, là trước khi trẻ vào "đại học chữ to", nó sẽ phải học trước ít nhất là vài tháng cách phân biệt chữ và số, dù là đơn giản nhất.

Bà hiệu trưởng hơi chau mày trước cách giải thích ấy và sau đó trả lời rằng ở nước Ý, người ta không dạy trẻ con phải thành thiên tài bằng cách nhồi nhét chữ nghĩa và gây sức ép tối đa lên chúng bằng những chương trình học đến nghẹt thở. Bà cũng nói ngôi trường này gặp nhiều vấn đề về giáo viên và cơ sở hạ tầng, nhưng mục tiêu của bà và ban giám hiệu là ngôi trường phải là nơi mà khi đứa trẻ đến học phải cảm thấy yêu ngôi trường, gắn bó với nó và luôn chỉ tìm thấy những niềm vui.

2. Những điều mà bà nói không hề sáo rỗng và giáo điều bởi hết sức thực tế. Mấy năm tôi ở Ý là mấy năm đưa con đi học và đón nó về, cũng là ngần ấy năm tiếp xúc, cảm nhận những gì bà hiệu trưởng đã nói và không ít dịp chia sẻ, trao đổi với các vị phụ huynh khác.

Họ cũng có không ít những nỗi lo lắng giống tôi. Một người cha có con đi học và dù là người cha đó có quốc tịch gì, xuất thân ra sao, thì trong cùng một môi trường giáo dục, những suy nghĩ đều giống nhau: đứa trẻ của mình đi học có vui không, nó học có tốt không, cô giáo nó thế nào, trưa nay nó ăn uống ra sao, trường lớp của nó có sạch không, an toàn không...

Những câu trả lời đã có: trường cũ rồi, đồ dùng học tập cũng cũ, số giáo viên trẻ không nhiều, ngân sách nhà nước cấp cho giáo dục bị cắt giảm tối đa vì khủng hoảng, thành ra có một vài học kỳ các bé thậm chí còn phải tự mang giấy vệ sinh để sử dụng cho nhu cầu cá nhân. Nhưng việc cắt giảm ấy đi kèm một hệ lụy khác mà người ta cho là nghiêm trọng hơn, dẫn đến những cuộc họp liên miên giữa các phụ huynh và nhà trường, những cuộc bãi công của chính các giáo viên, và sau đó giáo viên và các phụ huynh cùng biểu tình chống chính phủ.

Đấy là việc Bộ Giáo dục Ý quyết định không thay thế các giáo viên già đã về hưu bằng giáo viên trẻ và giảm số lượng giáo viên bộ môn xuống, buộc một giáo viên phải phụ trách nhiều đầu học sinh hơn. Các phụ huynh cho rằng chính sách ấy khiến chất lượng giáo dục giảm sút.

Trong các cuộc họp khá gay gắt với phụ huynh, ông hiệu phó, một người có nụ cười rất hiền và bộ râu quai nón, không biết bao lần phải đứng lên cam đoan rằng trường sẽ cố gắng giữ vững chất lượng.

3. Nhưng điều mà tôi cảm nhận được về ngôi trường ấy có lẽ không phải là ở chất lượng giáo dục như ông hiệu phó nói. Điều tôi ấn tượng mãi chính là cách nhân văn mà họ dạy bọn trẻ. Ngày đầu tiên con bé đi học lớp 1, vở của nó chỉ có một dòng chữ duy nhất, còn trong trang giấy ấy là nguệch ngoạc những bức tranh mặt trời và ngôi trường mà cô cho chúng tự do sáng tạo. Dòng chữ ấy ghi vẻn vẹn một câu: "Tôi hạnh phúc".

Mấy ngày sau, vẫn câu ấy, nhưng bé con phải viết thêm mấy dòng nữa trong trang vở. Cô giáo bảo: "Chúng tôi muốn đứa trẻ cảm nhận được một cách giản dị nhất ý nghĩa về cuộc sống và niềm hạnh phúc. Đấy là đến trường và có lúc trẻ cùng trang lứa chơi và học cùng". Năm học của bé con cứ thế trôi đi, và những sự phát hiện của ông bố là tôi về giáo dục lấy con người làm trung tâm của họ tiếp tục.

Sự khác biệt của mẫu giáo và lớp 1 là gì? Bé con bảo: "Chẳng có gì khác, ngoài việc lớp 1 thì không được mang đồ chơi đến lớp". Tại sao hầu như đứa trẻ nào ở trường con tôi khi đến lớp cũng vác theo một balô nặng trịch? Chẳng nhẽ trẻ con Ý cũng giống trẻ con Việt Nam khi chúng bị bắt phải mang nhiều sách vở đến lớp? Không, con bé bảo nó và các bạn thích mang sách đến trường để học, để vẽ và để chơi.

Tại sao chúng có thể sống hòa hợp với những đứa bé da đen hoặc gốc Á, trong hoàn cảnh nước Ý ngày càng trở nên khó tính và hằn học hơn với người nhập cư? Vì cô giáo ở trường đã dạy bọn trẻ lớp 1 về một thế giới toàn cầu.

Những buổi họp phụ huynh học sinh trở thành những cuộc nói chuyện thoải mái nhất giữa cha mẹ học sinh và giáo viên. Một bà mẹ kể rằng cô giáo có gặp bà và hỏi về chuyện gia đình bà có vấn đề gì không. Người mẹ ngạc nhiên nói rằng vợ chồng chị đúng là đang lục đục.

Cô giáo bảo: "Tôi nhìn thấy điều đó trong các tranh mà con chị vẽ. Nó vẽ rất u ám và không có cha mẹ trong bức tranh ấy, điều chưa từng xảy ra trước kia. Đừng để chuyện của vợ chồng anh chị ảnh hưởng đến bé". Hóa ra, các cháu ở lớp ngày nào cũng được cho vẽ tranh. Cô giáo theo dõi sự phát triển về tâm hồn của từng trẻ một thông qua những bức tranh và sẽ can thiệp kịp thời nếu phát hiện những bất thường trong quá trình vận động tâm lý của chúng.

4. Sự kiên nhẫn và nhạy cảm sư phạm của họ thật tuyệt vời. Đến bây giờ, con bé nhà tôi cũng vẫn chưa quên được những "ngày hội bán cây" của chúng mỗi học kỳ. Mỗi đứa trẻ phải trồng một cây nhỏ trong vườn trường, chăm sóc chúng và trong thời gian cây lớn, chúng được giảng những bài học cơ bản về sinh học và bảo vệ môi trường. Cuối kỳ, khi cây lớn, lớp tổ chức bán cây, phụ huynh sẽ bỏ ra 2 euro để mua cây do chính con mình trồng. Tiền sẽ được góp vào quỹ phúc lợi của trường, chậu cây thì trẻ mang về và chăm tiếp.

Những quan tâm hết sức chi tiết khác: nhà trường đăng một apphich rất to cảnh báo cha mẹ về việc trẻ con có thể có chấy và một lần khi phát hiện trong hành lang nhà trường có phân chuột, người ta đã đóng cửa trường ba ngày để gọi cả một đội chống chuột và mèo đến để tìm cho ra chuột thì thôi!

Mấy năm đã qua kể từ ngày con tôi vào lớp 1 ở Ý, trong một ngôi trường không thật sự khang trang và hiện đại nhưng lại không thiếu tình người và tính nhân văn trong giáo dục, nhân văn từ những chi tiết nhỏ nhất. Con bé sẽ không bao giờ quên ngày khai giảng đầy ý nghĩa của nó. Không ai đọc diễn văn, không ai hứa hẹn, không có những màn ca nhạc ầm ĩ và thả bóng bay.

Chỉ có cảnh cha mẹ các bé ngồi trong một sân khấu ở giữa sân trường có mái che, xúc động lắng nghe cô hiệu trưởng đọc tên từng bé một để cô giáo mẫu giáo cầm tay bé ấy trao cho cô chủ nhiệm lớp 1. Cô giáo mới sẽ dẫn từng bé vào lớp như thế trong tiếng vỗ tay của các vị phụ huynh và trong tiếng cười bẽn lẽn của lũ trẻ...

ANH NGỌC

___________

(*) Những tấm lòng cao cả hay Tâm hồn cao thượng (tiếng Ý: Cuore) là cuốn tiểu thuyết trẻ em của nhà văn người Ý Edmondo De Amicis, xuất bản đầu tiên năm 1886. Tác phẩm được viết theo hình thức nhật ký của Enrico Bottini (là An Di trong bản dịch của Hà Mai Anh), một cậu học trò 10 tuổi học tiểu học ở Ý.