Theo The New York Times, sau khi ngành công nghiệp thực phẩm đóng gói của Mỹ nổi lên vào cuối thế kỷ 19, vào thời kỳ Đại suy thoái (1929 - 1933), nhiều người đã tái sử dụng những hộp chứa sản phẩm để trữ đồ ăn và tiền tiết kiệm. Trên trang tin BuzzFeed, một người kể, theo lời mẹ cô, trong Thế chiến thứ 2, mọi người được khuyến khích tái sử dụng các vật dụng. Lúc đó, bánh quy thường được bán rời trong túi giấy, còn hộp thiếc thì không phổ biến lắm.

Mãi đến năm 1966, khi thương hiệu Royal Dansk sản xuất hộp thiếc chất lượng cao để giữ cho những chiếc bánh quy bơ Đan Mạch của hãng luôn tươi ngon, người ta dần khám phá ra nhiều ưu điểm tái sử dụng của chúng.

Đâu đâu cũng vậy

Hồi tháng 8 năm nay, nhà phê bình phim người Mexico Carlos Aguilar đăng lên Twitter bức ảnh gồm hai hộp thiếc Royal Dansk màu xanh vương giả: một hộp chứa đầy bánh quy bơ phủ đường trong giấy gói màu trắng, bên cạnh một hộp giống hệt vậy nhưng chứa nào là nút với chỉ. Bức ảnh thứ nhất đề là “Kế hoạch cho mùa thu này”, còn bức thứ hai đề là “Biến chủng Delta”.

Có lẽ dự định ban đầu của Aguilar chỉ là chạy theo trào lưu ảnh chế vốn đang rất phổ biến lúc bấy giờ nhằm than vãn về ảnh hưởng của dịch COVID-19. Bất ngờ thay, mẩu tweet của anh đã thu hút đến nửa triệu lượt thích và 75.000 retweet, nhưng vì một lý do không hề liên quan. Nó tình cờ khơi dậy một kỷ niệm dường như rất phổ biến trong tuổi thơ của nhiều người: cảm giác thất vọng pha lẫn chút bất ngờ ngay giây phút mở hộp bánh quy tìm thức ăn vặt, để rồi nhận ra trong đó chỉ toàn là đồ may vá.

Là chủ nhân bài tweet, chính Aguilar cũng bất ngờ. “Điều mà tôi nghĩ là rất cá biệt và đặc trưng - chỉ có người Mỹ Latinh và người Mexico mới làm, hóa ra lại là một hiện tượng toàn cầu” - Aguilar, 32 tuổi, hiện đang sinh sống tại Los Angeles, chia sẻ với The New York Times.

Trong một bài đăng trên mạng xã hội Reddit khoảng 3 năm trước, một người dùng cũng sử dụng một ảnh chế tương tự: nửa trên là một cụ bà đang khước từ một hộp đựng đầy bánh bích quy, và bên dưới, cụ có vẻ rất vừa ý khi chiếc hộp đó chứa đầy kim chỉ. Bài đăng này nhận được bình luận hưởng ứng và vô tình trở thành một khảo sát về mức độ phổ biến của thói quen dùng hộp bánh bằng thiếc (không nhất thiết của Hãng Royal Dansk) đựng đồ kim chỉ này.

Tính tới thời điểm tác giả tổng kết lại, hầu khắp thế giới điều có thói quen này, chỉ trừ một số ngoại lệ gồm Bhutan, Liechtenstein, Vatican, Luxembourg, vài nước châu Phi, một số quốc gia vùng Carribe và phần lớn các đảo quốc vùng Thái Bình Dương.

Lựa chọn không ngẫu nhiên

Những hộp bánh Royal Dansk chính là ví dụ điển hình cho việc bao bì sản phẩm đôi khi còn có tầm ảnh hưởng hơn cả “nội dung”. Bên cạnh ứng dụng phổ biển nhất là đựng kim chỉ, những hộp bánh này còn được tái sử dụng với mục đích đa dạng đến mức người ta thậm chí quên đi công năng ban đầu của chúng. Theo website của hãng, chiếc hộp thiếc Royal Dansk có thể đóng mở thoải mái và tái sử dụng để lưu trữ đồ dùng nói chung. Thương hiệu này cho biết một số người còn dùng nó như một cái tô để đựng thức ăn. Dù vậy, đại diện hãng cho biết họ không chủ ý thiết kế hộp sản phẩm của mình cho mục đích tái sử dụng.

Đáng lưu ý, theo Colin Lu, một người dùng mạng xã hội Quora, trong số hầu hết các loại bánh quy trên thị trường, gần như chỉ có bánh quy bơ Đan Mạch được bán trong hộp thiếc. Lu cho rằng ngoài việc kích cỡ của nó vừa khéo đựng đủ một bộ dụng cụ khâu vá, chiếc nắp chặt và kín chính là yếu tố quyết định khiến hộp thiếc bánh quy Đan Mạch rất thích hợp để đựng nhiều loại đồ dùng khác nhau. “Rất ít hộp đựng sở hữu những đặc tính này. Hầu hết bao bì thực phẩm đều mỏng manh, khó đóng lại, quá nhỏ, có hình dáng kiểu cổ chai hoặc kích thước không thích hợp để chứa dụng cụ may” - Lu nhận xét.

Ngoài sự đa năng và độ bền của nó, người ta không nỡ vứt những hộp thiếc này vì còn thấy chúng quá đẹp và có giá trị. Vào thời thịnh hành, Royal Dansk được xem như một trong những thương hiệu cao cấp. Giá trị đó vẫn duy trì cho đến gần đây. “Những chiếc bánh quy này khá đắt, vì vậy chúng tôi hiếm khi mua chúng một cách tùy tiện” - Varvara Bondarenko, ở Nga, chia sẻ với trang Vice trong một bài viết năm 2017. Bondarenko cho biết gia đình cô thường mua bánh làm quà tặng trong dịp năm mới. Dù không thích bánh quy nhưng bà cô vẫn vui vẻ nhận hộp bánh vì giá trị của nó.

Hộp kim chỉ ở nhà người viết bài này. Ảnh: Phan Bảo

Ngoài hộp bánh quy Royal Dansk, số loại hộp hay bao bì đựng sản phẩm có thể tái sử dụng nhiều vô kể: túi dây rút màu tím dùng để bọc rượu whisky Crown Royal có thể đựng bộ trò chơi ghép từ Scrabble, hộp kẹo ngậm bạc hà Altoids có thể đựng mấy đồng xu lẻ, lon cà phê Folgers để đựng các loại hạt và cả ốc vít, những chiếc lọ dưa chua Vlasic có thể chứa đậu lăng...

Hộp bơ phết bằng nhựa của Hãng Country Crock cũng là lựa chọn hoàn hảo để tái sử dụng, chứa thực phẩm: chúng bền đến nỗi hình ảnh in ấn trên hộp không hề bị mờ đi sau khi bị rửa trong máy rửa chén, “nung mình” trong lò vi sóng nhiều lần, hay chuyền tay qua nhiều gia đình; ngoài ra còn có thể xếp chồng lên nhau và dễ dàng vệ sinh.

Nếu những ví dụ trên khá xa lạ thì đây, những cách làm này, chắc hẳn rất phổ biến ở Việt Nam: đựng kim chỉ trong hộp bánh Danisa, trữ thực phẩm đã sơ chế và thức ăn thừa trong hũ kem Vinamilk, hay chứa gia vị và các loại hạt trong lọ thủy tinh sữa bột Milo.

Hộp bơ Country Crock được tái sử dụng làm chậu trồng cây. Ảnh: Reddit

Đong đầy kỷ niệm

Không dừng lại ở giá trị vật chất và độ hữu dụng, những bao bì sản phẩm chắc chắn nói chung và hộp bánh Royal Dansk nói riêng còn mang lại nhiều giá trị tinh thần.

Folu Akinkuotu, 31 tuổi, hiện đang sinh sống tại Boston, nói rằng khi nhìn thấy một cái hộp thiếc Royal Dansk, điều cô nghĩ ngay đến không phải là những chiếc bánh quy mà là lúc mẹ cô dạy cô cách khâu nút áo. Còn những hộp bơ Country Crock với hình ảnh một nhà kho hoài cổ khiến cô nhớ về thuở thơ ấu lúc gia đình cô sử dụng chúng để đựng món cơm jollof rice và món hầm rượu còn thừa sau mỗi bữa ăn. Cô khẳng định: “Tôi cảm nhận được một sự gắn kết về mặt tinh thần với hộp đựng sản phẩm chứ không phải bản thân sản phẩm”.

Christina Valle, hiện sống ở Boston, cho biết khi còn nhỏ, mỗi lần uống nước chanh bằng chiếc ly tái sử dụng từ hũ thủy tinh đựng xốt mole (một loại xốt ớt Mexico) hiệu Doña Maria (mà bà cô truyền lại), cô cảm thấy mình như một người lớn. “Nó trông giống như một chiếc ly pha lê sang trọng” - cô nhớ lại. Bà của cô mất cách đây ba năm, nhưng gia đình vẫn còn giữ những chiếc hũ đó. Cô cho biết dù không thể ăn xốt mole vì bị dị ứng với các loại hạt, hũ đựng xốt này vẫn gợi lại những ký ức hạnh phúc lúc người bà còn ở bên cô.

Biết thói quen tái chế lọ xốt làm ly uống nước của người dùng, Hãng Doña Maria đã ra phiên bản đặc biệt để sưu tầm.

Đối với Eric Rivera, 39 tuổi, chủ nhà hàng Addo ở Seattle, hộp Country Crock cũng gắn liền với tuổi thơ. Rivera chia sẻ mỗi khi nhìn thấy hộp Country Crock, anh không khỏi thắc mắc liệu trong hộp có chứa món ăn bí mật gì, bởi thời thơ ấu, mẹ anh luôn dùng chúng để đựng xốt sofrito.

Từ cảm xúc cá nhân, khi mở nhà hàng năm 2018, Rivera đã lên Ebay mua nhiều hộp bánh Royal Dansk để có thể kết hợp những kỷ niệm thời thơ ấu của mình vào trải nghiệm ăn uống của thực khách. Sau các món chính, anh thường đặt một hộp Royal Dansk trước mặt mỗi vị khách. Họ mở chiếc hộp để tìm một món tráng miệng có đường như bánh quy hay kem, mà nào ngờ đâu người chủ nhà hàng thỉnh thoảng sẽ tạo cho họ bất ngờ bằng cách để dụng cụ may vá bên trong hộp.■

Điểm trừ của một số hộp đựng này là chúng không thể tái chế và được làm từ những chất dẻo tuy giúp chúng bền lâu nhưng lại gây hại cho hệ sinh thái toàn cầu. Brian Orlando, giám đốc marketing khu vực Bắc Mỹ của Upfield - Công ty sản xuất Country Crock, cho biết doanh nghiệp này đang cố gắng tạo ra bao bì giấy thân thiện với môi trường để hộp đựng sản phẩm bơ vẫn có thể tái sử dụng.

Bùi thanh thủy