Độc quyền: thêm một ví dụ

Cùng thời gian đó tôi mua cuốn Kinh tế học của hai tác giả P. Samuelson và W.Nordhalls, cũng của NXB Thống Kê, khổ sách giống nhau, số trang gần như nhau, cùng được đóng bìa cứng, nhưng giá chỉ 120.000 đồng.

Cuốn sách Kinh tế học của hai tác giả nước ngoài phải trả bản quyền mà giá chỉ bằng 2/3 cuốn Niên giám thống kê không phải trả bản quyền (theo chúng tôi biết, số liệu thống kê trong cuốn Niên giám thống kê do cán bộ của Tổng cục Thống kê biên soạn, do vậy không phải trả bản quyền cho ai cả). Tại sao? Do độc quyền?

Nhưng đó chưa là vấn đề. Năm 2006 tôi mua cuốn Niên giám thống kê 2005 của Tổng cục Thống kê, cũng do NXB Thống Kê ban hành, giá 200.000 đồng (cao hơn 20.000 đồng so với năm trước, tức 11%), hầu như số trang so với cuốn Niên giám thống kê 2004 là như nhau, nhưng cuốn năm 2005 không đóng bìa cứng mà là bìa mềm.

Tôi cho rằng có khi NXB Thống Kê “quên” đóng bìa cứng, chắc có sự lầm lẫn nào chăng. Nhưng ngày 6-8-2007 tôi ghé qua nhà sách thì thấy cuốn Niên giám thống kê 2006 được bán với giá 220.000 đồng (cao hơn năm ngoái 10%) với bìa mềm chứ không phải bìa cứng. Do vậy tôi kết luận không phải NXB Thống Kê quên đóng bìa cứng mà là cố tình đóng bìa mềm để giảm giá thành. Nhưng giảm giá thành thì phải giảm giá bán chứ, đó là theo lý thuyết kinh tế (nếu thị trường cạnh tranh, còn nếu thị trường độc quyền thì Nhà nước phải can thiệp có lợi cho người tiêu dùng. Ví dụ cho phép hưởng tỉ suất lợi nhuận bình thường, như 15% tổng chi phí, chứ không được phép định giá theo độc quyền để hưởng siêu lợi nhuận).

Cuốn Niên giám thống kê 2006 dày khoảng 800 trang, giá bán không thể quá 100.000 đồng nếu bìa mềm. Để lấy ví dụ: tôi mua cuốn Kinh tế vĩ mô của NXB Bách Khoa, Hà Nội, gần cùng khổ giấy với cuốn Niên giám 2006, dày 325 trang với giá 30.000 đồng, như vậy nếu chúng ta tính toán thì cuốn Niên giám thống kê 2006 phải bán với giá không lớn hơn 800/325*30 = 74.000 đồng.

Như vậy, siêu lợi nhuận của NXB Thống Kê là 220.000-74.000 = 146.000 đồng, gấp hai lần mức giá đã có lãi bình thường (200%). Đây chính là cái mà Các Mác gọi là “bóc lột”, là “siêu lợi nhuận”, là bất chấp mọi giá trị để đạt mục tiêu siêu lợi nhuận. Nhưng đó là chủ nghĩa tư bản cách đây gần một thế kỷ, chẳng lẽ lại tồn tại ở VN hiện nay dưới trướng một doanh nghiệp nhà nước.

Đành rằng giá bán có thể cao hơn, nhưng các vị ở NXB Thống Kê có biết cuốn niên giám được mượn và xem rất nhiều lần, nhất là ở các thư viện, nếu bìa mềm sẽ nhanh chóng bị rách và hỏng. Thư viện, nơi tôi làm việc, cuốn Niên giám thống kê 2005 (đóng bìa mềm) sau một năm đã gần như nát bét, mà ai cũng biết niên giám thống kê thì phải dùng trong thời gian dài.

Lâu nay chúng ta vẫn nói “khách hàng là thượng đế”. Đấy là chúng ta nói đến thị trường cạnh tranh, còn trong thị trường độc quyền khi Nhà nước “quên” can thiệp (ở hầu hết các nước đều có Luật chống độc quyền, VN cũng có, nhưng hình như luật sinh ra để mà có, chứ không phải để bảo vệ người tiêu dùng) thì thượng đế bị giáng xuống trần gian để trở thành hạ giới bị bóc lột không thương tiếc. Vì vậy tôi đề nghị:

* Làm rõ hơn về hoạt động của NXB Thống Kê, nhất là trong việc in ấn và định giá các cuốn niên giám thống kê.

* NXB Thống Kê cần thu lại toàn bộ Niên giám thống kê 2006, đóng lại bằng bìa cứng và bán với giá không quá 150.000 đồng.

* Bỏ độc quyền trong lĩnh vực xuất bản, không được lợi dụng độc quyền để làm lợi cho NXB, dẫn đến có hại cho đa số người tiêu dùng.