Nhạc mùa Giáng sinh

TTCT - Mùa Giáng sinh ngày nay đã trở thành một lễ hội truyền thống chung của nhân loại.

Đã có hàng ngàn bài ca dành cho ngày Giáng sinh được viết ra và truyền tụng. Một số lớn các bài nổi tiếng nhất đều đã được các nhạc sĩ VN soạn lời Việt.

Sau đây là các bài hát về Giáng sinh nổi tiếng của thế giới.

1. We wish you a Merry Christmas: bài lễ nhạc cổ xưa nhất, được hát nhiều nhất trên khắp thế giới trong mùa Giáng sinh.

Các nhà sưu tầm ghi nhận bài ca ngắn với nhịp điệu vui tươi, dồn dập này đã được truyền tụng từ thế kỷ thứ 16 nhưng không rõ năm nào, không biết ai đã viết ra cả điệu nhạc lẫn lời ca. Ngoài lời Anh ngữ, tại các nước Tây Âu khắp nơi đều có bài ca chúc mừng Giáng sinh với các ngôn ngữ địa phương.

Đây là bài ca bất hủ đã được hát cách đây hơn 400 năm.

2. Silent night (Đêm thánh vô cùng, 1816): bài Silent night nguyên thủy là bài thơ phổ nhạc do một nhà truyền giáo nước Áo sáng tác từ năm 1816.

Năm 1818, cây đàn của nhà thờ thánh Nicholas tại một ngôi làng nhỏ bên Áo bị hư. Cha Joseph Mohr bèn dùng cây đàn guitar để đệm cho bản Silent night cất tiếng lần đầu trên thế giới vào đêm Giáng sinh.

Từ ngày đó đến nay, Silent night trở thành bài ca huyền diệu nhất của lịch sử lễ nhạc Giáng sinh.

3. Ave Maria (1825): nhà soạn nhạc danh tiếng của châu Âu là Franz Schubert đã hoàn thành bài Ave Maria vào năm 1825. Đây là bài thơ nguyên tác Anh ngữ của Sir Walter Scott được dịch qua tiếng Đức để làm lời cho bản nhạc bất hủ Ave Maria.

Hiện nay bản này được dịch ra hàng trăm ngôn ngữ khác nhau và chúng ta thường nghe các ca sĩ hát trong nhà thờ ngay cả trong các lễ cưới cũng như các dịp họp mặt mà không chỉ dành cho Giáng sinh. Lời nhạc êm dịu thánh thót của bản Ave Maria, không phải chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà trải rộng như tình yêu giữa con người.

4. White Christmas (1942): bài ca về mùa Giáng sinh tuyết trắng được soạn giả Hoa Kỳ Irving Berlin viết năm 1942, đã được đưa lên phim ảnh với ca sĩ Bing Crosby.

Đây là bài ca lấy đề tài về tâm tư người chiến binh của Đệ nhị thế chiến giữa mùa Giáng sinh tuyết phủ xa gia đình. Bộ phim thì đã xưa cũ nhưng riêng bài ca còn truyền tụng đến ngày nay.

5. O Holy night (1847): bài ca ngợi đêm Giáng sinh có tên là Holy night được viết ra vào năm 1847 do nhà thơ người Pháp có tên là Placide Cappeau de Roquemaure và thường được gọi tắt là ông Cappeau. Bài thơ bất hủ này đã được Adolphe Charles Adams phổ nhạc.

Bài thơ phổ nhạc lừng danh châu Âu này đã qua Hoa Kỳ và được John Sullivan Dwight viết lời Anh ngữ. Lập tức Holy night chinh phục Bắc Mỹ và không một nhà thờ nào lại không trình diễn vào mùa Giáng sinh.

6. Jingle bells (1857): bản nhạc Giáng sinh gần gũi với quần chúng VN nhất lại là bản Jingle bells với cả những lời ca Việt ngữ rất bình dân do các danh hài Sài Gòn chế tác. (Jingle bells, Jingle bells, Jin cái đầu con heo...)

Đây là bản nhạc Giáng sinh do nhạc sĩ Hoa Kỳ James Pierpont viết năm 1857 cho thiếu nhi nhưng đã làm say sưa cả người lớn. Nhạc điệu vui tươi như tiếng chuông vang vang trên nóc giáo đường, qua các đô thị, các cửa hàng trên đường phố và đến các thôn xóm hẻo lánh trên thế giới.

7. Santa Claus is coming to town (1932): lại một bản nhạc vui tươi dành cho thiếu nhi Hoa Kỳ nhưng thật sự đã làm rộn ràng cả trái tim người lớn.

Đây là bản nhạc của Haven Gillespie và Fred Coots cùng soạn năm 1932, phản ánh truyền thống của Hoa Kỳ với các em nhỏ của bao thế hệ đón chào ông già Noel vào mùa lễ Giáng sinh.

8. Let it snow (1945): bài hát về tuyết rơi trong mùa Giáng sinh được Sammy Cahn viết và do Jule Styne phổ nhạc năm 1945.

Đây là một bài ca có âm điệu rất độc đáo và phổ biến rộng rãi tại Bắc Mỹ. Mới đây nó được đưa vào phim Die hard (Khó chết) với Bruce Willis đóng vai chính.

9. You're all I want for Christmas (Anh chỉ cần em là quà Giáng sinh của anh): bài ca Giáng sinh sau cùng này là bài ca về tình yêu. Từ năm 1962, nhóm trẻ da đen gồm năm thiếu niên đã từ giã vỉa hè với trái banh bóng rổ để trở thành ban hợp ca không cần các nhạc cụ phụ diễn.

Hoàn toàn với lời ca, tiếng đàn, tiếng trống bằng mồm, họ đã nổi tiếng và bài ca Em là quà Giáng sinh trở thành bản nhạc của nhóm The Persuasions: “Mùa Giáng sinh anh ôm em trong tay. Chẳng cần quà Giáng sinh dưới cây thông. Em yêu dấu, anh chỉ cần có riêng em. Là cả thế giới ở trong tay anh. Xin hãy yêu anh, xin hãy yêu anh. Như là anh đã yêu em...”.

Jingle bells

Anh James S. Pierpont, sinh trưởng tại Medford, tiểu bang Massachusetts, rất có năng khiếu về âm nhạc. Từ lúc nhỏ đã tham gia ca đoàn nhà thờ. Lớn lên anh phụ giúp cha là mục sư giáo phái Unitarian tại Medford, làm việc với ca đoàn và các ca viên, nhạc sĩ. Năm 1840, Pierpont được giao việc sáng tác một nhạc phẩm đặc biệt để hát trong dịp lễ Thanksgiving (Tạ ơn). Nhìn qua khung cửa ngôi nhà của cha anh tại số 87 đường Mystic, anh thấy mấy người thanh niên đang lái những chiếc xe trượt tuyết từ trên đồi cao đổ xuống với những tiếng chuông kêu lanh canh và tâm trí anh nảy ra một khúc nhạc.

Ngồi xuống cạnh chiếc đàn cũ kỹ, James đánh lên từng nốt nhạc của bài ca. Anh đem những nốt nhạc leng keng ghép lại với những gì anh quan sát được khi đua xe trượt tuyết và nhớ lại cả những chiếc xe trượt băng do ngựa kéo nữa. Vậy là bài hát Chiếc xe một ngựa trượt băng ra đời.

James tập bài hát đó cho ca đoàn nhà thờ Medford. Đến ngày lễ Thanksgiving thì bài nhạc có phần hòa âm được đem ra trình diễn.

Pierpont có ngờ đâu bản nhạc của mình lại có sức lan truyền đến thế, anh chỉ biết một điều là người ta thích bản nhạc của anh, nên khi di chuyển tới Savanah, tiểu bang Georgia, anh mang theo bản nhạc này. Anh tìm được người chịu xuất bản bài hát đó năm 1857, nhưng mãi đến năm 1864 khi tờ báo Salem Evening News đăng bài tường thuật câu chuyện về bản nhạc đó thì James mới biết mình đã viết được một tác phẩm đặc biệt. Vào lúc ấy bài ca đã mau chóng phổ biến thành bản nhạc phổ thông nhất vùng New England rồi lan xuống phía nam.

Trong khoảng 20 năm sau đó, Jingle bells là bản nhạc hát dạo mùa Giáng sinh được phổ biến nhất trong nước Mỹ, bài ca mừng lễ Thanksgiving này là một sự tưởng tượng rất phong phú về khung cảnh miền thôn dã có tuyết phủ mùa đông, có xe di chuyển trên tuyết và những tiếng lục lạc kêu leng keng trên cổ ngựa, hơn một thế kỷ qua đã ghi đậm ảnh hưởng vào những hình ảnh mùa Giáng sinh trên các thiệp chúc mừng, sách báo, phim ảnh và cả những nhạc bản Giáng sinh khác nữa.

Bài ca Giáng sinh có vẻ “kỳ cục” này của Pierpont đã được thu thanh cả trăm lần. Benny Goodman, Glenn Miller, Les Paul ai cũng đã leo lên đỉnh cao với Jingle bells. Nhưng người thành công nhất là Bing Crosby và các chị em Andrew Sisters. Bản nhạc leng keng vui tai này còn xuất hiện trong nhiều cuốn phim của Hollywood, trong các show trên đài truyền hình, và một phần của bản nhạc có khi lại được đưa vào trong một bài ca Giáng sinh khác. Bản nhạc rất thành công của Bobby Helm chẳng hạn có nhan đề Jingle bells rock lấy cảm hứng từ Jingle bells.

Ngày nay, hình như chỗ nào cũng thấy hát Jingle bells. Ít có người được thấy cái xe trượt băng do ngựa kéo, nhưng cả triệu người đã treo những chiếc chuông leng keng ở cửa vào dịp lễ Giáng sinh. Hình ảnh ông già Noel thường gặp nhất là cảnh ông ngồi trên chiếc xe trượt băng do những con nai cổ đeo một vòng lục lạc kéo. Rất nhiều bản nhạc mừng Giáng sinh hoặc các quảng cáo thương mại trên tivi mở đầu bằng những tiếng chuông vui. Nhờ có anh chàng James Pierpont và lời yêu cầu soạn một bản nhạc cho ngày Thanksgiving mà ta có được Jingle bells, và mỗi lần nhìn thấy hình ảnh tuyết và chiếc xe trượt băng người ta lại nghĩ ngay đến ngày Giáng sinh.

Một phần lời ca bản Jingle Bells:

Dashing through the snow
In a one-horse open sleigh
Through the fields we go
Laughing all the way
Bells on bob-tail ring
Making spirits bright
What fun it is to ride and sing
A sleighing song tonight
Jingle bells, jingle bells
Jingle all the way
Oh what fun it is to ride
In a one-horse open sleigh
Jingle bells, jingle bells
Jingle all the way
Oh what fun it is to ride
In a one-horse open sleigh.

Bài ca đã được nhạc sĩ Nguyễn Duy đặt lời Việt rất tài tình để trở thành một bài hát mùa Giáng sinh, tiếng lục lạc leng keng trên cổ ngựa đã biến thành tiếng chuông giáo đường vang vang:

Một trời sáng trong an lành, và một vùng tuyết ôm cây cành, một ngày sáng bao la tình, một nỗi sướng vui hồi sinh.

Mừng ngày Chúa sinh ra đời, người người đó đây vui cười, rộn ràng hỉ hoan chào đón Ngôi Hai Thiên Chúa giáng sinh cho đời.

Chuông mênh mông, chuông mênh mông, chuông giáo đường ấm cúng. Chuông thanh thanh, chuông thanh thanh, tiếng chuông xe chạy nhanh (ớ). Chuông vang vang, chuông vang vang, chuông báo mừng đêm thánh. Chuông ngân ngân, chuông ngân ngân, ôi tiếng chuông trong tim mình.