Cô gái Harvard tại Trung Quốc

Phóng to

Bìa sách Cô gái Harvard

Sự phổ biến của loại sách “học làm sinh viên thành đạt” này cho thấy mối ám ảnh đang gia tăng của các bậc cha mẹ tại TQ: ngày càng có nhiều bậc cha mẹ trung lưu cho con cái theo học tại các trường đại học nổi tiếng của Mỹ.

Vì chính sách dân số của TQ chỉ cho phép mỗi gia đình có một con nên nhiều bậc cha mẹ tại đất nước phát triển nhanh này bị áp lực rất lớn trong việc biến con cái họ, dù trai hay gái, thành những người thành công mà mục tiêu chính là để cuộc sống khi về hưu của họ được thoải mái hơn. Hiện tượng và xu hướng “Harvard girl” giải thích cho sự xuất hiện nhan nhản trên các kệ sách những tên sách dạy nuôi con như Stanford's Silver Bullet, Yale girl, Creed of Harvard, trong đó chứa đựng những chỉ dẫn cách làm thế nào “sản xuất” và “nhào nặn” được những đứa trẻ “chất lượng cao”, đáp ứng yêu cầu của xã hội TQ đương đại.

Harvard girl kể về một trong những sinh viên TQ đầu tiên được học bổng toàn phần vào học tại một đại học uy tín ở Mỹ. Cuốn sách kể lại quá trình đi đến thành công trên đường học vấn của nhân vật chính là Liu Yiting. Nó được nhiều hộ gia đình dùng như “Thánh kinh” hay kim chỉ nam nuôi dạy con, làm quà tặng gia đình, bạn bè, người thân có con đi học. “Vào được Đại học Harvard cũng đồng nghĩa với việc nuôi con thành công” - Yang Kui, nhà xuất bản Harvard girl, nói.

Bìa sách là ảnh Liu khoe lá đơn xin vào học tại Harvard, còn nội dung sách là những kỹ thuật nuôi con kiểu mới của cha mẹ Liu, như bắt con gái cầm nước đá càng lâu trong tay càng tốt để trau dồi sức chịu đựng và bắt con nhảy dây ngày một lâu cho đến khi nào cô thắng một cuộc thi tuyển. Ngay lúc Liu còn bé, những món đồ chơi được đặt ở xa để buộc cô bé phải nỗ lực hơn nếu muốn có chúng. Khi Liu vào tiểu học, thời gian biểu học tập của cô được chi li đến từng phút và cô bé phải làm bài tại nơi ồn nhất của ngôi nhà để mài sắc khả năng tập trung.

Các biện pháp khổ luyện trên có thể khiến nhiều người phương Tây nhíu mày, nhưng tại TQ thì không. “Đây là phương pháp giáo dục rất TQ mà người Mỹ khó hiểu được” - Zhongrui Yin, sinh viên năm đầu tại Harvard có mẹ là Sharon Yin, tác giả cuốn sách From Andover to Harvard sắp xuất bản, nói. Khi phóng viên tờ Boston Globe đến thăm căn hộ của Sharon Yin ở Bắc Kinh, vật trước tiên đập vào mắt là cuốn Harvard girl đọc đến “tả tơi” để trên bàn. Bà đã mua cuốn sách ngay sau khi xem mẹ của Liu Yiting trả lời phỏng vấn trên truyền hình TQ.

Phóng to

Mơ trở thành “cô gái Harvard”...

Sharon Yin giống như cha mẹ của Liu - những người dám mơ cho con vào Harvard miễn phí, trong khi nhiều bậc cha mẹ mơ cho con vào đại học trong nước đã là khó. Bà Sharon hi vọng sẽ tạo nguồn cảm hứng cho nhiều bậc cha mẹ TQ chọn con đường giáo dục thứ 2: cho con vào học tại các trường nổi tiếng của Mỹ.

Ý thức về áp lực ngày càng tăng trong việc giáo dục con cái của các bậc cha mẹ TQ, Sharon giới thiệu mô hình nhân bản hơn trong nghệ thuật làm cha mẹ. “Khi sự thịnh vượng đến quá nhanh đối với một số người, họ muốn thấy con cái mình vượt qua bạn bè và kèm theo đó là những đòi hỏi quá đáng ở trẻ. Hệ quả là học sinh hiện nay mang gánh nặng của các kỳ vọng lớn - bà nói và so sánh việc nuôi dạy con cái với những chiếc bánh nhân táo - Bạn chỉ có một cơ hội. Nếu để lửa quá già, chiếc bánh sẽ cháy và hỏng”.

Hiện ở TQ việc bắt con cái đi học thêm sau giờ học ở trường đã trở thành bình thường ngay khi học sinh còn ngồi lớp 1, với hi vọng trẻ sẽ vượt qua chúng bạn trong các kỳ thi cuối khóa hay thi tuyển vào đại học. “Đáng ra, họ phải khuyến khích con tăng cường các môn thể thao, nghệ thuật và tham gia thêm các hoạt động ngoại khóa, những loại hình giáo dục được khuyến khích tại các nước tiên tiến như các đại học hàng đầu ở Mỹ”.

Bà Sharon bắt đầu ghi lại quá trình nuôi dạy con từ ngày đọc cuốn Harvard girl và so sánh Zhongrui với Liu Yiting để quyết định không rèn luyện con theo kiểu “trại lính”, đồng thời tăng cường hai môn tiếng Anh và toán chuẩn bị cho tương lai. “Cuốn sách của mẹ đã cho tôi thêm tự tin” - Zhongrui Yin viết trong nhật ký của mình từ khi còn học cấp 2. “Nếu Liu Yiting có thể vào Harvard, tại sao tôi lại không thể?” - cô tự hỏi.

Các học sinh khắp TQ cũng bắt đầu ấp ủ giấc mơ thành đạt vào thời điểm giống như Liu. Năm 1999, khi Liu Yiting vào Harvard, chỉ có 44 học sinh trung học TQ xin vào đại học này, và hai người được chọn (mà Liu là một). Năm ngoái, 484 học sinh dự tuyển và có năm được nhận. “Đứa trẻ vàng” TQ đầu tiên lấy được bằng toán ứng dụng và kinh tế tại Harvard năm 2003 hiện đang làm việc tại công ty đầu tư ở New York.

Từng thu hút một đám đông đến xin chữ ký trong ngày phát hành cuốn Harvard girl, Liu Yiting không trả lời phỏng vấn của tờ Boston Globe nhưng qua e-mail, cô viết: “Động lực mang lại thành công cho cuốn sách của cha mẹ tôi là lý thuyết giáo dục họ áp dụng trong tình hình nhiều người TQ đang tìm kiếm mô hình giáo dục gia đình thích hợp”.

Dù các bậc cha mẹ TQ biết ơn cha mẹ Liu về cuốn sách nhưng cũng có một số người xem đây là sự thổi phồng và là “sản phẩm” của Internet. Đó là điều mà Zhongrui Yin muốn tránh khỏi. Sinh viên khoa sử 20 tuổi này nói mình không muốn mẹ xuất bản From Andover to Harvard. “Tôi không muốn tạo nên hiện tượng Liu Yiting. Chỉ cần vào được Harvard, cô đã trở thành siêu sao quốc gia. Tôi không muốn cuộc sống của mình bị đẩy lên cực điểm chỉ với việc được nhận vào Harvard”.