Hai vấn đề chính của cuộc đọ sức Biden - Trump là COVID-19 và chủng tộc. Ảnh: Bloomberg

Nếu nhìn từ bên ngoài thì có thể kết luận mà không băn khoăn gì nhiều: Chính phủ đương nhiệm dưới sự điều hành của Tổng thống Donald Trump đã thất bại trong kiểm soát đại dịch, khiến nước này có số ca mắc và tử vong do COVID nhiều nhất thế giới. Hàng chục triệu người Mỹ thất nghiệp, GDP quý 2 giảm đến 32,9%, các địa phương vẫn đang còn loay hoay giữa đóng cửa hay mở cửa, khởi động lại nền kinh tế.

Thế nhưng nhìn từ bên trong, qua góc nhìn của một số nhà báo Mỹ, sự việc hóa ra phức tạp hơn nhiều. Trên tờ The New York Times, cây bút bình luận Bret Stephens kể lại lần ứng cử viên Joe Biden của Đảng Dân chủ trả lời phỏng vấn báo chí đã khẳng định nếu các nhà khoa học khuyên ông lại đóng cửa đất nước để ngăn ngừa dịch bùng phát trở lại vào mùa đông thì ông sẽ làm theo.

“Tôi sẽ lắng nghe các nhà khoa học”, ông nói. Đây chính là câu nói mà nhà báo Stephens trích ra để bảo, ông Biden mà cứ phát biểu một cách dễ dãi như thế sẽ có thể bị nhấn chìm vào tháng 11. Lý do là bởi khắp nước Mỹ, theo tường thuật của báo chí, đang có sự bồn chồn, bực dọc và phẫn nộ khi người dân cảm thấy bế tắc, dù đã tuân thủ chỉ dẫn của nhà nước, số ca lây nhiễm vẫn tăng mà khó khăn kinh tế ngày càng đè nặng.

Cho đến nay sức chịu đựng của nhiều người đã cạn kiệt. Bret Stephens viết: “Trong thứ tự sợ cái gì hơn, COVID-19 là gì với một chủ tiệm ăn 35 tuổi, mạnh khỏe đang đối diện viễn cảnh mất trắng, trừ một tấm ngân phiếu ít ỏi của chính phủ?”. Nỗi bất mãn càng cao hơn khi họ bị các “chuyên gia” cứ tuôn đủ lời khuyên hỗn loạn.

Trong khi đó, lợi thế của ông Trump là có trong tay bộ máy hành chính dù sao cũng đang tìm hết cách để chống dịch và giảm nhẹ thiệt hại. Trung tâm Kiểm soát phòng ngừa bệnh tật (CDC) vừa thông báo cho cả 50 tiểu bang chuẩn bị kế hoạch phân phối vaccine cho nhân viên y tế và các nhóm có nguy cơ cao vào ngày 1-11, hai ngày trước bầu cử.

Báo chí Mỹ lập tức chạy bài phân tích có khả năng hối thúc phê duyệt vaccine trước ngày bầu cử dưới áp lực chính trị để có lợi cho ông Trump. Dù sao nếu Mỹ làm được việc này chắc chắn nó sẽ tác động lên tâm lý cử tri ngay trước thềm bầu cử.

Khó khăn kinh tế của nước Mỹ phần nào được giảm nhẹ nhờ các gói giải cứu khổng lồ từ chính phủ, kể cả các khoản tiền trợ cấp trực tiếp cho người dân, lên đến 2.400 đôla/người/tháng. Ở hướng ngược lại, cây bút Andrew Sullivan cũng khẳng định trên tờ New York Magazine rằng virus corona sẽ là yếu tố thúc đẩy cử tri đang do dự chưa quyết bầu cho ai nghiêng hẳn về một bên.

Trong chuyện chủng tộc cũng vậy, cần một cái nhìn thấu đáo hơn, không chỉ đơn giản hóa vấn đề thành phe Dân chủ ủng hộ người biểu tình, ủng hộ chống phân biệt màu da; còn phe Cộng hòa có thành phần cực đoan theo thuyết da trắng thượng đẳng, xách súng đe dọa người biểu tình để bảo vệ tài sản…

Tin tức trên báo chí Mỹ thì ngày càng một chiều theo hướng ủng hộ người da màu bất chấp thực tế. Nhiều nhà phân tích cho rằng đây là một cái bẫy có thể làm ứng cử viên Đảng Dân chủ sa lầy. Người dân Mỹ dù có ủng hộ chống phân biệt chủng tộc đến đâu cũng không chịu nổi cảnh bạo loạn đốt phá kéo dài.

Với họ, cướp phá và tình trạng vô chính phủ là khó lòng chấp nhận. Đây là thế khó với ông Biden: làm sao vừa lên tiếng đồng tình với các cuộc biểu tình ôn hòa, nhưng vẫn phải lên án dứt khoát các hành vi bạo lực và phá hoại.

Nhiều nhà bình luận cho rằng ông Biden muốn thắng thì phải vừa lên án bạo lực, vừa có kế hoạch khả thi để cải tổ ngành cảnh sát, chứ không thể ủng hộ Black Lives Matter chung chung được. Bằng không dân Mỹ sẽ chọn bình yên hơn là sự bất ổn khi phe Cộng hòa tô đậm chuyện phe Dân chủ kích động bạo lực để nhấn mạnh cuộc bầu cử sẽ là lựa chọn giữa “luật pháp và trật tự” hay “hỗn loạn và bất an”. ■