Khi tài trợ quốc tế rút đi

Điều trị nghiện ma túy bằng việc uống methadone tại chỗ - Ảnh: Thanh Đạm

Theo ông Bùi Đức Dương, không chỉ VN mà ở nhiều nước trên thế giới, tài trợ cho phòng chống HIV/AIDS cũng có xu hướng sụt giảm. Nhiều tổ chức như Quỹ PEPFAR (*) của Mỹ, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Thế giới (WB), Chính phủ Anh... đã nhiều năm dành các khoản tài trợ cho hoạt động phòng chống HIV/AIDS cho VN.

Những khoản tài trợ này đã giúp VN mở rộng diện bao phủ thuốc kháng virút cho người bệnh, khống chế số ca mắc mới, giúp dịch có xu hướng giảm (từ năm 2008 đến nay số mắc mới năm sau luôn thấp hơn năm trước). 

Tuy nhiên, tổ chức tài trợ cho VN phòng chống HIV/AIDS nhiều nhất là PEPFAR đã chính thức có thư thông báo giảm dần hỗ trợ từ năm 2013 về thuốc kháng virút, sinh phẩm chẩn đoán, chuyển dần sang chỉ hỗ trợ kỹ thuật. 

Hỗ trợ của WB lẽ ra đã kết thúc từ năm 2012 nhưng cuối cùng được gia hạn thêm một năm và sẽ kết thúc vào năm 2013. Hai dự án còn kéo dài đến năm 2015 là của Quỹ Toàn cầu và PEPFAR chưa có biểu hiện mở thêm các vòng mới.

* Với một hệ thống phòng chống HIV hầu như dựa vào tài trợ nước ngoài, việc tài trợ liên tục bị cắt giảm và sau năm 2015 gần như là hết, hoạt động phòng chống HIV sẽ được tiếp tục như thế nào, thưa ông?

- VN đã hình thành các chương trình phòng chống HIV độc lập, với kinh phí từ chương trình mục tiêu quốc gia, ngân sách trung ương và địa phương, tài trợ quốc tế... Từ nay đến năm 2015, tổng kinh phí được duyệt từ các nguồn là 3.700 tỉ đồng. 

Tuy nhiên khoản kinh phí này chỉ đáp ứng một nửa nhu cầu do chi phí cho phòng chống HIV/AIDS rất cao, ngoài các hoạt động truyền thông, cộng đồng, giảm lây nhiễm, các nguồn vốn để cung cấp dịch vụ như thuốc kháng virút, dùng thuốc methadone thay thế và các biện pháp giảm hại... cần có sự hỗ trợ của Nhà nước và các tổ chức quốc tế. 

Để duy trì những thành quả đã đạt được, Cục Phòng chống HIV/AIDS đang xây dựng các dự án để tăng nguồn vốn hỗ trợ cho giai đoạn sau năm 2015. Giai đoạn trước mắt tìm mọi nguồn lực để đầu tư giữ số người hiện đang được uống thuốc ARV, mở rộng diện tiếp cận thuốc cho người có nhu cầu, cung cấp sinh phẩm chẩn đoán và theo dõi quá trình điều trị.

* Với kinh phí chỉ đáp ứng 1/2 so với nhu cầu, làm sao để đạt được nhiều mục tiêu như thế, thưa ông? Đến nay khi tài trợ quốc tế bắt đầu bước vào giai đoạn giảm và kết thúc, VN mới bắt đầu xây dựng dự án để huy động vốn cho giai đoạn tiếp theo có phải là quá muộn?

- Với nguồn tài chính hạn chế hơn, hoạt động thiết thực nhất là rà soát các hoạt động, làm sao để giảm chi tiêu ở nhóm người cung cấp dịch vụ, đồng thời lồng ghép hoạt động phòng chống HIV/AIDS với hệ thống y tế hiện hành. Do cùng lúc có nhiều dự án, mỗi dự án lại có tiêu chí riêng, mục tiêu là tăng số người được tiếp cận với thuốc điều trị nên tổ chức hệ thống cung cấp dịch vụ nhiều nơi chưa ổn. 

Vừa qua, Cục Phòng chống HIV/AIDS đã phối hợp với các địa phương rà soát việc cung cấp dịch vụ cho hợp lý, mục tiêu là hiệu quả, dễ tiếp cận, công bằng giữa các đối tượng, lồng ghép với hệ thống y tế từ trung ương tới cơ sở, chuyển dịch vụ về cộng đồng để người nhiễm tiếp cận được liên tục, lâu dài, giảm chi phí đầu tư. Khi giảm được chi phí gián tiếp, đầu tư cho các ưu tiên như thuốc cho người nhiễm sẽ tăng lên, bên cạnh hỗ trợ từ hệ thống bảo hiểm y tế, chính sách khuyến khích sản xuất thuốc trong nước để giảm giá thành... 

Về câu hỏi bây giờ mới xây dựng dự án cho giai đoạn tới có muộn không thì như trên tôi đã nói, hiện nay dự án xây dựng cho giai đoạn sau năm 2015, tôi cho rằng thời gian ba năm là có thể kịp.

Chúng tôi đang rất lo về nhân sự do cùng lúc nhiều dự án sẽ rút đi, ngừng trả lương cho những người trực tiếp tham gia cung cấp dịch vụ như truyền thông, thuốc, trong khi họ đều đã được đào tạo, có kỹ năng làm việc. 

Mặc dù trung tâm tư vấn cộng đồng đã thuộc trung tâm y tế nhưng kết nối chưa chặt chẽ, nhân sự do các dự án trả lương, khi các dự án cắt giảm, nhân sự phục vụ phòng chống HIV/AIDS sẽ hạn chế hơn, trong khi những công việc họ đang đảm nhiệm có thể không có người thay thế kịp.

Bệnh nhân đến Trung tâm Y tế dự phòng Q.Bình Thạnh, TP.HCM để được tư vấn, khám và điều trị nghiện ma túy bằng việc uống methadone - Ảnh: Thanh Đạm

* Với tình hình hiện tại, các ông có phương án nào để giữ được những thành quả đã có trong phòng chống HIV/AIDS?

- Chúng tôi cho là phải lồng ghép hoạt động phòng chống HIV với hệ thống y tế hiện có. Phải làm sao để việc điều trị cho bệnh nhân HIV tương tự cho bệnh nhân mắc bệnh mãn tính như tiểu đường, tim mạch... Khi đó vai trò của các UBND phải cao hơn, vì lúc đó phòng chống HIV/AIDS là việc làm cho dân của địa phương mình chứ không phải vì có dự án, có tiền nên làm. 

Tại các tỉnh thành hiện nay quả thật hoạt động phòng chống HIV chưa kết nối với hệ thống y tế, mới chỉ như kiểu người đi mua dịch vụ, còn tổ chức, báo cáo vẫn là riêng, cán bộ y tế tham gia dự án phòng chống HIV như là làm thêm, được trả lương thêm ngoài lương nhà nước. Nhưng nay phải lồng ghép lại, coi đó là một phần trách nhiệm của hệ thống y tế.

____________

(*): PEPFAR: tên gọi tắt của Kế hoạch cứu trợ khẩn cấp của tổng thống (President’s Emergency Plan For AIDS Relief) do Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush khởi xướng năm 2003, dành viện trợ cho 15 quốc gia, trong đó có VN, để phòng chống HIV/AIDS.