Giải cứu biển truyện

TTCT - “Ngày xưa, ở vương quốc Afibay, có một thành phố u buồn, u buồn nhất trong các thành phố, một thành phố u buồn tàn tạ đến nỗi quên cả tên mình. Thành phố ấy nằm bên bờ một đại dương ảm đạm đầy rẫy sầu ngư, một loài cá u uất đến mức ai ăn vào cũng ợ lên những bi thương dù bầu trời vẫn một màu xanh ngắt”.

Những nhân vật sống khuất chìm dưới các đống đổ nát bệ rạc, ngày ngày chứng kiến những dòng khói đen u ám tỏa lên từ nhà máy đồ sộ, nơi sản xuất và đóng gói sản phẩm nỗi buồn gửi đi khắp nơi.

Phóng to

Bối cảnh bí ẩn đến ly kỳ ấy được mở ra từ đầu cuốn sách đã dẫn người đọc đi thẳng vào một không gian siêu tưởng, mang sắc màu hiện thực huyền ảo, nơi chứa đựng nhiều bất trắc lẫn những tình tiết hí lộng vô tận chờ đón.

Nguồn cơn của vấn đề là bạn đọc bị đặt vào một “thực tế” đáng báo động: Biển được tạo nên bởi vô số những dòng Truyện và Biển Truyện đang bị ô nhiễm bởi nỗi buồn. Nỗi buồn của Biển Truyện đang lây lan sang con người, những kẻ sáng tạo lẫn người làm chất liệu, kẻ hưởng thụ lẫn đối tượng bị dẫn dắt, chìm đắm trong nó.

Đến lúc, chính người kể chuyện vui nổi tiếng như Rashid Khalifa, kẻ được coi là sở hữu một Đại Dương Ý Tưởng, một hôm cũng đổ ra u sầu và đánh mất khả năng của mình sau sự cố người vợ anh - Saroya - bỏ đi (với lý do chị không thể sống nổi với một người chồng mà lúc nào trong đầu cũng rặt những chuyện hoang đường, thiếu thực tế). Đó là bối cảnh mà cậu bé hay cười Haroun xuất hiện và bước vào một cuộc phiêu lưu, dấn thân vào trận chiến đấu thần thông để tìm ra nguyên nhân và chống lại sự ô nhiễm đang từng ngày hạ độc Biển Truyện, nhất là giành lại khả năng kể chuyện vui nơi Rashid Khalifa - người cha của mình.

Bằng ngôn ngữ đầy khoái hoạt, bằng sự tinh tế và khả năng tạo ra những chi tiết bất ngờ, đây là một cuốn sách dành cho những người lớn không đánh mất sự hồn nhiên bay bổng của trẻ thơ và cho những đứa trẻ đủ khát vọng, sức mạnh để trở thành một người lớn trong tương lai. Một “siêu truyện” với giọng kể hiện đại, phóng khoáng kết tinh từ nhiều ngôn ngữ khác nhau (từ phim hoạt hình, truyện manga, phép thuật, cổ tích, thần thoại...) có sức kích hoạt trí tưởng tượng mạnh mẽ và cũng quyền năng tạo ra một Biển Nghĩa.

Chuyến phiêu lưu của Haroun là một cuộc nhào trộn tuyệt vời giữa không khí huyền thoại với màu sắc giả tưởng, giữa những xung đột hài kịch với tính thơ, giữa ngôn ngữ đầy khói sương thần bí với khả năng trào lộng giễu nhại thống khoái trong từng chi tiết, tạo ra sức cuốn hút hấp dẫn, mê đắm. Người đọc bị trí tưởng tượng và ngôn ngữ phù thủy của nhà văn kéo đi khỏi mọi toan tính hiện thực để tham gia cuộc viễn du trí tưởng, nhân danh niềm hoan hỉ và sự tự do, để giành về một Biển Truyện không bị vẩn đục, ô nhiễm bởi nỗi âm u, sầu lặng.

Có những trang văn cho người đọc cảm giác như đang ngồi trong một rạp phim 5D để thưởng thức một tuyệt phẩm điện ảnh đầy phấn khích, vui nhộn. Hình ảnh Haroun cưỡi trên Butt - chú chim Đầu Rìu cùng với anh chàng Tiểu Thủy Thần có tên Iff chiến đấu giải cứu người dân Vương quốc Gup (cách viết khác của Gossip - Buôn Chuyện) thoát khỏi tình trạng u sầu và giải phóng người dân Chupwala (Chupwala nghĩa là Anh Bạn Lặng Lẽ) thoát khỏi tình trạng “người người mặc áo chàm liền mũ, miệng câm như hến” là một biểu tượng đẹp, xứng đáng đặt cạnh Hoàng Tử Bé của Saint - Exupéry.

Nếu Hoàng Tử Bé trong cuộc chu du của mình đã đưa mắt nhìn thế giới tươi đẹp lạ lùng từ trên cao với những truy vấn đầy hồn nhiên thì Haroun lại phiêu bồng đi tìm một siêu thực tại để kiến giải và cải tạo một thực tại mà nó quan tâm - nỗi buồn, sự lặng im, những bóng đen phá phách đang tràn lan trong những truyện kể. Cậu phát hiện ra thủ phạm tạo buồn chính là tay giáo chủ Khattam-Shut (cái tên này có nghĩa là Xong Hẳn) - kẻ đi trên Con Tàu Bóng Tối, sản xuất những “Ánh Tối” tỏa xuống trần gian, thải “rác buồn” vào Biển Truyện.

Diệt Khattam-Shut cũng là đẩy xa bóng tối u ám buồn bã, đem về cho Biển Truyện sự trong trẻo, đem lại cho tâm hồn cõi mênh mông thỏa sức tưởng tượng bay bổng và ngôn ngữ tự do, sáng sủa. “Những câu chuyện tinh khôi sẽ tiếp tục phun ra từ đó, để rồi một ngày kia, đại dương sẽ trong trở lại, và mọi câu chuyện, kể cả những chuyện lâu đời nhất, sẽ lại có hương vị ngon lành như mới”. Và trên đại dương, loài cá Lắm Mồm sẽ sinh sôi, chúng lại được thực hiện khả năng đặc biệt: nuốt truyện cũ vào và phun ra những truyện mới hấp dẫn hơn!

Bên cạnh giải mã những cái tên nhân vật, địa danh được tạo nên từ trò chơi chữ, giễu nhại, đọc trại, bạn đọc sẽ còn mở được nhiều cái mã thú vị khác trong cuốn sách đầy thông minh, tinh nghịch này để tiếp cận với lớp thông điệp phía sau cuốn sách: cần xóa đi những chiếc bóng cô đơn, những đám khói âm u trên địa cầu, cần đẩy xa những ánh mắt u sầu, nỗi câm lặng hiện diện ở trên thành phố Afibay (còn gọi là thành phố Bảng Chữ Cái) mà những cô, cậu bé hồn nhiên hay cười như Haroun đang sinh sống.

Một tuyệt phẩm được sinh ra từ trí tưởng tượng siêu phàm khẳng định quyền lực và niềm tin vào trí tưởng tượng, sáng tạo, mong đem lại tinh thần tươi trẻ cho thế giới. Để mỗi chuyện kể là một niềm vui. Để thế gian là một Biển Truyện bao la nói về niềm hạnh phúc của con người.

Phóng to

Salman Rushdie sinh năm 1947 tại Bombay, Ấn Độ. Là nhà văn quốc tịch Anh gốc Ấn gây ra những trận sóng gió trên văn đàn thế giới với các cuốn sách đầy sức mạnh trí tuệ và sự tự do: Midnight’s children (giải Manbooker 1981, giải Best booker 2008 và là một trong 100 tiểu thuyết hay nhất bằng tiếng Anh kể từ năm 1923), The Satanic Verses (1988, tạo ra sự kiện chấn động văn chương nhân loại khi bị thế giới Hồi giáo phản ứng, giáo chủ Ayatollah Khomeini treo án tử hình vắng mặt với tác giả)...

Salman Rushdie còn đoạt các giải thưởng quan trọng khác: giải James Joyce của Đại học Dublin, giải của Hội Nhà văn Anh cho sách thiếu nhi, được nước Anh phong chức hiệp sĩ phụng sự văn chương 2007 và được Hội Văn bút Hoa Kỳ mời giữ chức chủ tịch 2008...