Trung Quốc chống nạn đạo văn

TTCT - Nạn đạo văn ở Trung Quốc trở thành tâm điểm bàn luận mấy tuần qua, khi chỉ vài ngày sau khi được bầu (ngày 21-6) làm thị trưởng thành phố Nghi Thành (Hồ Bắc), cư dân mạng phát hiện vị thị trưởng 29 tuổi Chu Sâm Phong từng đạo văn.

Phóng to

Các thư viện Trung Quốc luôn kín sinh viên mùa làm luận văn - Ảnh: Baidu

Quảng Châu Nhật Báo dẫn lời cư dân mạng cho biết luận văn thạc sĩ của vị thị trưởng này làm ở Đại học Thanh Hoa sử dụng đến... 50% luận văn người khác mà không hề chú dẫn. Để bảo vệ thanh danh, Đại học Thanh Hoa đã tuyên bố vào cuộc làm rõ vụ việc dù ông thị trưởng 8X vẫn im hơi lặng tiếng.

Vụ ông thị trưởng “quên” dẫn nguồn trong luận văn thật ra không phải chuyện mới. Nạn đạo văn ở Trung Quốc (TQ) đã trầm trọng tới nỗi các phương tiện truyền thông nhiều lần lên tiếng. Thậm chí trang QQ.com còn tổng kết nhiều chuyện cười ra nước mắt, đăng tải trong chuyên mục Vấn đề hôm nay: Một thủ thư ở Trường ĐH Thành Đô đã công khai những dòng chữ được viết trên trang 248 tập luận văn Kinh tế TQ và WTO: “Bài luận này tôi đã sao chép nhiều đoạn, để tránh tình trạng “sinh đôi” xin các bạn đừng trích dẫn, sử dụng, nếu không sẽ bị thiệt thòi”! Hay chuyện một sinh viên khi bảo vệ luận văn đã được một thầy giáo trong hội đồng hỏi: “Đây là bài của em viết à?”. Khi sinh viên nọ trả lời đúng là của mình, người thầy mới lật tẩy: “Luận văn của tôi biến thành của em từ lúc nào vậy?”.

Nhân chuyện sao chép, người ta còn đặt vấn đề sinh viên “dám làm” nhưng “không dám chịu”. Nhưng cũng có những người “dám làm dám chịu” như giáo sư Kim của một trường ĐH ở Quảng Châu bị cách chức vì sao chép luận văn vào những năm 1990. Biết lỗi của mình, ông xin nghỉ việc, không theo nghề dạy học nữa.

Từ thề không đạo văn...

Phần mềm chống đạo văn do phó giáo sư Thẩm Dương (Đại học Vũ Hán) nghiên cứu phát minh, tiến hành kiểm tra hơn 783 luận văn (trong đó có bốn luận văn tiến sĩ), phát hiện có 161 bài sao chép toàn bộ (20,4%), đặc biệt có bài chỉ thêm một chữ ở đề tài, sao chép từng đoạn là 256 bài (33,2%).

Phần mềm có cơ sở dữ liệu rất lớn, gồm cả các bài viết trên tạp chí chuyên ngành, luận văn tiến sĩ, thạc sĩ. Chỉ cần nhập một số từ khóa, phần mềm sẽ tự động tìm kiếm những bài viết tương tự. Khi có nghi vấn, trường sẽ chuyển các giáo sư xem xét lại. Hiện nhiều trường đại học ở TQ đều bắt đầu thử nghiệm sử dụng phần mềm trên.

Tháng 5 vừa qua cư dân mạng Tiểu Tiêu đã phát hiện một luận văn thạc sĩ sao chép đến gần 100% từ bố cục đến câu chữ, kết luận, chỉ khác mỗi địa danh. Bài viết có tên Nghiên cứu độ hài hòa FEEEP tỉnh Sơn Đông của tác giả Viên, bảo vệ năm 2007 giống hệt một bài khác có tên Nghiên cứu độ hài hòa FEEEP tỉnh Giang Tô của giáo sư Hồ bảo vệ năm 2006.

Vì quá bất bình, lại không biết nên tố cáo tội đạo văn ở đâu nên anh đã tung lên mạng, chỉ trong thời gian ngắn có hàng chục ngàn người xem. Nực cười là sau đó Tiểu Tiêu bị trách răng hành động của anh sẽ khiến việc... duyệt luận văn trở nên khó khăn hơn!

Một số trường đại học TQ đã có các biện pháp chống đạo văn như Đại học Sư phạm Tứ Xuyên yêu cầu sinh viên ký tên vào bảng tuyên thệ không đạo văn trước khi bảo vệ luận văn tốt nghiệp.

Đây là thủ tục chưa từng có ở sinh viên TQ, với lời tuyên thệ: “Bài luận văn tôi làm và bảo vệ hôm nay là kết quả do tôi tự nghiên cứu hoàn thành, không có hành vi sao chép luận văn người khác; những trích dẫn, tài liệu tham khảo trong bài đều ghi rõ xuất xứ. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước sự giám sát của trường và xã hội”.

Hiệu trưởng Trường đại học Sư phạm Tứ Xuyên Lý Thành cho biết: “Chúng tôi yêu cầu sinh viên tuyên thệ để họ biết giữ uy tín”. Sinh viên phải ghi lời thề của mình vào trong luận văn, nếu có phát hiện sao chép, luận văn sẽ bị cho điểm 0, điều đó có nghĩa sinh viên sẽ không lấy được bằng đại học.

...Đến phần mềm chống đạo văn

Nhiều trường đại học ở Vũ Hán như Khoa học kỹ thuật Hoa Trung, Sư phạm Hoa Trung, Công nghệ Vũ Hán chính thức sử dụng phần mềm chống đạo văn, kiểm tra luận văn của sinh viên từ tháng 4 năm nay.

“Đạo văn không phải là điều đáng sợ nhất, cái đáng sợ nhất là hành vi đạo văn đã được con người tha thứ, chấp nhận”

Giáo sư Đại học Phúc Đán Cát Kiếm Hùng cho rằng phần mềm chống đạo văn có tác dụng răn đe nhất định nhưng sinh viên ngày nay rất giỏi đối phó, khó có thể mang lại hiệu quả. Điều quan trọng vẫn là tăng cường giáo dục, có thể thay đổi hình thức kiểm tra trình độ để sinh viên tốt nghiệp. Ngô Quảng Minh, trợ lý hiệu trưởng Trường đại học Đồng Tế, cho rằng phần mềm là biện pháp phòng chống đạo văn hữu hiệu nhưng không phải là biện pháp bài trừ tận gốc.

Phó giáo sư Đại học Thương mại quốc tế Vân Nam Lý Xuân Yến cho biết giáo viên hướng dẫn luận văn chủ yếu làm công việc xem sinh viên có đạo văn hay không, sinh viên càng nhiều, công tác chống đạo văn ngày càng khó. Trường bà đã quyết định không cho bảo vệ những bài luận văn trích dẫn hơn 50% trên mạng. Thầy Âu Dương Vy ở một trường luật TQ cũng thừa nhận không có luận văn nào không sao chép của người khác.

Năm 2009, Đại học Thương mại quốc tế Vân Nam có 10% sinh viên không được thông qua sau hai lần bảo vệ. Sau đó các sinh viên trên đã kiện đến thị trưởng cho rằng nhà trường “quá khắt khe” với sinh viên. Cuối cùng do áp lực của thị trưởng cũng như báo chí, nhà trường đành tổ chức thêm một lần bảo vệ (trong khi theo quy định bảo vệ hai lần không được là phải đợi năm sau). Bà Lý Xuân Yến tâm sự: “Hiện tượng sinh viên sao chép luận văn khá phổ biến, giáo viên cứ mắt nhắm mắt mở cho qua, còn sinh viên thì cười vào mặt giáo viên và cho rằng cứ chép đi giáo viên làm gì mà biết”.

Lửa và khói

Chỉ mất một tuần cho luận văn

Chất lượng luận văn đang trở thành vấn đề bàn cãi ở TQ. Như sinh viên Vương Chánh Khoa cho biết trừ một bạn được tuyển thẳng cao học đã mất gần hai tháng để làm luận văn, còn các sinh viên khác chỉ tốn khoảng 20 ngày cho một bài luận văn, thậm chí có người chỉ mất một tuần. Một sinh viên giấu tên ở Đại học Sư phạm Tứ Xuyên cho biết anh chỉ dành 15 ngày viết luận văn, đó cũng là xu hướng chung của sinh viên TQ hiện nay.

Một cư dân mạng cho rằng lý do sinh viên không chú trọng vào luận văn là do tỉ lệ chiêu sinh quá nhiều, trong đó tuyển dụng cả những người không có ý định học đại học, áp lực việc làm của sinh viên ngày càng lớn. Nhà trường cũng không thể vì một bài luận văn mà không cho sinh viên tốt nghiệp vì sẽ ảnh hưởng đến danh dự cũng như việc tuyển sinh của trường. Sinh viên quá nhiều, đội ngũ giáo viên không hướng dẫn nổi, thử hỏi một giáo viên hướng dẫn đến 20 sinh viên thì làm sao có luận văn tốt được.

Hiện thù lao của một giáo viên hướng dẫn luận văn sinh viên đại học là 300 NDT (khoảng 780.000 đồng), trong khi phải duyệt 3-6 lần bản thảo luận văn. Trong hệ thống giáo dục đại học hiện nay ở TQ, viết luận văn chỉ là một phần của quy định tốt nghiệp đại học.

Ngành giáo dục chỉ quan tâm sinh viên đã viết luận văn chưa, còn chất lượng nghiên cứu, có sáng tạo hay không hầu như không quan tâm. Chỉ cần đừng quá lộ liễu trong đạo văn, hầu như sinh viên không thể không tốt nghiệp dù chất lượng luận văn kém.

Trang QQ.com kết luận: đạo văn không phải là điều đáng sợ nhất, cái đáng sợ nhất là hành vi đạo văn đã được con người tha thứ, chấp nhận. Chỉ nhờ vào hành động tuyên thệ giám sát cũng khó mà ngăn ngừa tình trạng sao chép luận văn. Nếu không thay đổi thể chế giáo dục, uy tín của xã hội không được giải quyết, có sử dụng công cụ giám sát tối tân đến mấy đạo văn cũng khó mà tránh khỏi.