Chấn thương thể thao không còn là chuyện may rủi

TTCT - Anh M.Long, 27 tuổi, bị chấn thương cột sống cổ do té cắm đầu xuống đất khi tập Aikido, được chẩn đoán gãy trật đốt sống C4/C5, hiện đang được kéo giãn cột sống chờ phẫu thuật tại một bệnh viện chuyên khoa ở TP.HCM. Đó là một trong số rất nhiều trường hợp chấn thương nặng trong thể thao mà không phải là hiếm gặp.

VĐV nữ có nguy cơ bị chấn thương đứt dây chăng chéo cao hơn nam - Ảnh: Google.com

Tại khoa y học thể thao Bệnh viện Nhân dân 115, trung bình mỗi năm có hơn 3.000 người bị chấn thương thể thao đến khám và điều trị, trong đó có gần 1/10 (300 trường hợp) phải phẫu thuật.

Chơi thể thao nghiệp dư cũng phải phòng tránh

Đứt dây chằng chéo là chấn thương loại nặng, ảnh hưởng rất lớn đến khả năng ra sân của cầu thủ. Tỉ lệ tổn thương đứt dây chằng chéo chung: 63 tổn thương trên 1.000 giờ thi đấu, trong đó tần suất ở nữ cao hơn nam rất nhiều: 100/1.000 giờ so với 57/1.000 giờ ở nam. Trong một báo cáo tại khoa y học thể thao Bệnh viện Nhân dân 115 (tác giả Đỗ Tiến Dũng), từ tháng 1-2007 đến tháng 7-2008, tổng kết trên 67 trường hợp phẫu thuật nội soi tái tạo đứt dây chằng chéo thì bóng đá chiếm tới 52,23% (35 trường hợp), còn lại là do tai nạn giao thông, võ thuật... Khác với điền kinh, vận động của cầu thủ bóng đá liên quan tới sự thay đổi liên tục tư thế của cơ thể để đón bóng, xử lý bóng, quan sát đối phương... cần sự thăng bằng và mức phản xạ rất cao và hoàn hảo, có nghĩa là khả năng bị chấn thương cũng tăng lên.

Một điều đáng lưu ý là mặc dù cường độ và mức độ căng thẳng ít hơn nhưng tỉ lệ chấn thương ở người chơi thể thao nghiệp dư luôn cao hơn giới chuyên nghiệp. Các thống kê cho thấy tổn thương đứt dây chằng chéo ở các cầu thủ là sinh viên đại học cao gấp 100 lần so với cầu thủ trong các câu lạc bộ. Điều đó đặt ra vấn đề ích lợi của giáo dục cộng đồng để nâng cao tầm hiểu biết, cách phòng ngừa chấn thương và tinh thần fair-play của những người chơi thể thao nghiệp dư để phòng tránh chấn thương.

Nữ chơi thể thao thận trọng với “tam chứng”

Vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay ở nữ vận động viên là tình trạng rối loạn ăn uống, rối loạn kinh nguyệt và gãy xương do mệt, chúng có liên quan với nhau và được gọi là “tam chứng”.

Nữ vận động viên gặp vấn đề về ăn uống (thường là chán ăn) gấp 15-62 lần so với phụ nữ bình thường. Tình trạng ăn uống dinh dưỡng kém cộng với cường độ hoạt động thể lực và mức độ căng thẳng tâm lý quá mức dẫn đến rối loạn kinh nguyệt. Khi tình trạng vô kinh hoặc thiểu kinh xảy ra, lượng estrogen không còn đủ để tạo xương, làm xương giòn, mỏng và yếu đi. Đây là nguyên nhân xương dễ bị “gãy do mệt” khi vận động. Tam chứng này không những làm giảm thành tích thi đấu mà đôi khi có thể gây tử vong (đột quỵ, gãy cột sống...).

Về chấn thương đứt dây chằng chéo, nhiều báo cáo cho thấy tỉ lệ vận động viên nữ bị chấn thương đứt dây chằng chéo cao hơn 4-7 lần so với nam giới trong cùng mức độ chơi thể thao. Nhiều yếu tố giải thích cho điều này gồm khác biệt về giải phẫu học, các chu kỳ thay đổi nội tiết tố ở nữ và vấn đề tập luyện. Tuy nhiên, một nghiên cứu trên các đối tượng là nữ vận động viên cho thấy luyện phản xạ tự thân giúp giảm tới 40% tổn thương đứt dây chằng chéo ở nữ giới.

Như vậy, phụ nữ khi tham gia thể thao cần hiểu rõ nguy cơ và hậu quả của nó. Chìa khóa để điều trị là phòng ngừa và can thiệp sớm.

Tóm lại, chấn thương trong thể thao không còn là vấn đề may rủi mà xảy ra như một biến cố với tần suất ước đoán được sau một thời gian “vận hành” nhất định. Điều quan trọng là thay vì lảng tránh, cần nhìn rõ sự việc để có kế hoạch, đầu tư và trách nhiệm cụ thể đối với vấn đề chấn thương thể thao, điều mà hình như chúng ta chưa làm được hoặc có làm nhưng không tương xứng với tầm mức và quy mô của nền thể thao nước nhà.

BS TRƯƠNG CÔNG DŨNG
(Bệnh viện Nhân Dân 115)