Hiểm họa của việc hẹn hò cấp trên

Câu hỏi chính xác là: có thật là hẹn hò với cấp trên sẽ mang tới "lợi tức tình yêu"?

"30 năm dữ liệu từ Phần Lan hé lộ những hiểm họa của việc hẹn hò với sếp". Là kinh tế gia, nhưng Emily E. Nix (Đại học Nam California) rất biết cách "giật tít" khi viết cho Fortune ngày 9-11, chia sẻ kết quả nghiên cứu của mình.

Nix và đồng nghiệp David Macdonald và Jerry Montonen đã phân tích dữ liệu hành chính bao quát toàn bộ dân số Phần Lan trong suốt 30 năm để vén màn bí mật về mối quan hệ giữa quyền lực tình yêu và tiền lương. 

Kết quả: hẹn hò với sếp thực sự là một "đường tắt" để thăng tiến, ít nhất là trong giai đoạn tình cảm mặn nồng. Khi nhân viên bắt đầu mối quan hệ với quản lý trực tiếp, thu nhập của họ tăng trung bình 6%, thậm chí nhiều trường hợp vọt lên 10%, so với những người cũng hẹn hò với cấp quản lý nhưng không cùng công ty.

Đáng chú ý, đàn ông hẹn hò với sếp nữ được hưởng mức tăng lương gần gấp đôi so với phụ nữ hẹn hò với sếp nam. Con số này không đến ngay lập tức như lãnh tiền trúng số độc đắc, mà ngấm ngầm đi lên trên bảng lương trong hai năm đầu tiên. 

Đó có thể là khoản thưởng hậu hĩnh hơn, dự án "ngon ăn" được dúi vào tay, hay sự ưu ái trong các kỳ đánh giá KPI. Tình yêu bỗng chốc hóa đòn bẩy tài chính hiệu quả, yêu thì tăng lương, chịu thì chịu.

Nhiều người sẽ băn khoăn liệu tăng lương có phải là kết quả của sự thiên vị tình cảm, hay cấp trên thật sự đã cố vấn để cấp dưới phát triển nghề nghiệp tương xứng. Nghiên cứu nói luôn cho vuông là nếu cấp dưới chuyển sang công ty mới, mức lương có thể giảm đi một nửa. Còn nếu người sếp rời đi, người tình ở lại gần như sẽ "biến mất" hoàn toàn trong cấu trúc công ty, vì người bảo trợ duy nhất đã không còn.

Tiến sĩ Nix và các đồng nghiệp còn chỉ ra thực tế phũ phàng. Nếu giai đoạn yêu đương là một thị trường xanh mơ ước trên bảng điện thì giai đoạn chia tay chính là cú sập sàn thảm khốc. Khi cuộc tình tan vỡ, nhân viên cấp dưới đối mặt với cú rơi tự do. 

Thu nhập không chỉ quay về vạch xuất phát mà còn sụt giảm tới 18% ngay sau khi đường ai nấy đi, và đà giảm này còn dai dẳng trong suốt 4 năm tiếp theo. Nguy cơ phải nghỉ việc cao hơn 13% trong năm đầu sau chia tay, chưa kể khả năng tìm được vị trí tương xứng ở các công ty khác cũng khó hơn nhiều.

Nghiên cứu của Nix, "Tác động của các mối quan hệ lãng mạn với sếp", được công bố dưới dạng bản thô chưa bình duyệt thông qua Cục Nghiên cứu kinh tế quốc gia Mỹ (NBER). Trong bài viết cho Fortune, nữ kinh tế gia thông tin thêm: công sở hiện là nơi phổ biến thứ tư để các cặp đôi gặp gỡ. Có tới 1/4 người lao động Mỹ từng trải qua chuyện tình công sở, và 18% trong số đó đã hẹn hò với chính cấp trên của mình.

Theo một thăm dò của YouGov và The Economist, 71% người được hỏi nhận thấy những ai có quan hệ tình cảm với sếp đều được ưu ái. Khi sự bất công lên ngôi, phản ứng của những người làm việc chân chính là rời bỏ tổ chức. 

Tại những nơi "cặp đôi quyền lực" tung hoành, tỉ lệ nhân viên nghỉ việc cao hơn 14% so với các công ty thông thường. Tỉ lệ này càng trầm trọng ở các công ty quy mô nhỏ hoặc khi mức tăng lương của "kẻ được ưu ái" quá lộ liễu. Sự thiên vị đã xói mòn lòng tin, để lại cho công ty một khoảng trống nhân sự và một nền văn hóa độc hại.

Kết bài, Nix nhấn mạnh bài học rút ra từ kết quả nghiên cứu không phải là tình yêu không có chỗ đứng trong công việc, mà quyền lực không thể hòa hợp với nó. 

Các công ty không thể (và không nên) ban hành luật cấm đồng nghiệp yêu nhau, nhưng họ có thể tạo ra các biện pháp bảo vệ để hạn chế thiệt hại khi nó xảy ra. 

Chẳng hạn như cách McDonald's và nhiều tập đoàn lớn ra quy định không quan hệ tình cảm giữa cấp trên và cấp dưới nếu họ có liên hệ báo cáo công việc, dù trực tiếp hay gián tiếp.

Tình yêu công sở thường kéo dài hơn các mối quan hệ tương tự khác, có thể do sở thích chung và thời gian dành cho nhau nhiều hơn. Trong canh bạc ái tình này, người nhiều quyền hành hơn khả năng thắng thế cao. 

Còn cấp dưới rất có thể sẽ rời cuộc chơi với một trái tim tan vỡ, một mức lương thụt lùi, nguy cơ mất việc và vị thế nghề nghiệp mong manh. Nếu vậy, trước khi lựa chọn bắt đầu có lẽ nên cân nhắc kỹ.