Hiểu "một nửa bị che giấu"

Phóng to

Cuốn sách đã giúp độc giả vượt qua những bối rối ban đầu và có được câu trả lời chính xác cho riêng mình. Những phân tích rõ ràng của tác giả cho thấy có rất nhiều lý giải kinh tế mang tính ngụy biện nhằm biện minh cho những chính sách mang lại lợi ích của một nhóm đặc quyền đặc lợi nào đó, những chính sách chỉ mang đến cho dân chúng “một nửa ổ bánh mì” và giấu nhẹm “một nửa ổ bánh mì” còn lại.

Trong cuốn sách, tác giả đã chỉ ra rằng “những chính sách hỗ trợ hay khuyến khích kinh tế ở dạng các khoản tín dụng trực tiếp của chính phủ hoặc bảo lãnh của chính phủ cho các khoản vay tư nhân đôi khi cũng đáng sợ như sự cản trở của chính phủ”.

Một “nửa sự thật” mà những người ủng hộ “chương trình phục hồi kinh tế và cải cách xã hội do Roosevelt khởi xướng” đưa ra là đã “cứu nhiều doanh nghiệp” khỏi chỗ lụn bại bằng cách cung cấp các khoản tín dụng cho những công ty đang làm ăn thất bát.

Một “nửa sự thật” còn lại đã bị che giấu là “chính phủ sẽ không có tiền để hỗ trợ các doanh nghiệp nếu trước hết họ không thu tiền từ các doanh nghiệp. Tất cả vốn của chính phủ đều đến từ thuế. Khi chính phủ hỗ trợ hoặc cho các doanh nghiệp vay tiền, điều họ làm trên thực tế là thu thuế của các doanh nghiệp tư nhân thành công để hỗ trợ các doanh nghiệp tư nhân thua lỗ”.

Nói cách khác, chính phủ chỉ chuyển những khoản tiền từ các công ty A (đang làm ăn thành công) để cứu các công ty B (đang làm ăn thua lỗ), xét về mặt lâu dài, điều đó không có lợi cho sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế. Thực tiễn kinh tế của Mỹ cũng như của các quốc gia trên thế giới và dĩ nhiên không loại trừ VN đã chứng minh điều đó.

Chính sách “ưu đãi tín dụng” sẽ dẫn đến rất nhiều vấn đề. Bởi vì nó là nguồn gốc của tham nhũng và quan liêu như tác giả phân tích: “Nó sẽ dẫn đến sự thiên vị (cho bạn bè hoặc người quen vay vốn; hoặc cho vay vốn để đổi lại các khoản đút lót). Nó sẽ gây ra nhiều tai tiếng và những phàn nàn tố cáo mỗi khi tiền của người nộp thuế được trao cho các doanh nghiệp thua lỗ”.

F. A. Hayek, kinh tế gia nổi tiếng từng đoạt giải Nobel, đã viết: “Một tác phẩm xuất sắc. Nó nói lên chính xác những điều cần được nói với sự can đảm và chính trực hiếm thấy. Tôi không biết có cuốn sách nào của thời nay mà một người bình thường có thể học được từ đó nhiều chân lý căn bản về kinh tế như thế, trong một thời gian ngắn đến thế”.

Một bài học được tác giả đúc kết thành một câu rất ngắn gọn nhưng cũng chính là điểm quan trọng nhất để phân biệt được một phân tích kinh tế tốt và một phân tích kinh tế tồi: “Kinh tế học bao gồm việc xem xét không chỉ những tác động ngắn hạn mà cả những tác động dài hạn của bất kỳ chính sách hay biện pháp kinh tế nào; nó bao gồm việc dõi theo những tác động của chính sách đó không chỉ đối với một nhóm lợi ích nhất định mà với tất cả các nhóm trong xã hội”.

Bài học trên đã nêu ra hai vấn đề cốt lõi của kinh tế học:

Một là, phải xem xét tác động của chính sách kinh tế cả trong ngắn hạn và dài hạn. Việc chỉ chăm chăm vào những tác động trước mắt mà thiếu sự nhìn xa trông rộng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng trong dài hạn.

Vấn đề quan tâm đến dài hạn luôn có giá trị, nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi các nhà hoạch định chính sách chỉ nhìn thấy lợi ích giúp tăng trưởng kinh tế trước mắt của việc khai thác tối đa lượng tài nguyên thiên nhiên luôn khan hiếm của đất nước mà không nhìn thấy được những tổn hại lâu dài của việc khai thác kiểu hủy diệt môi trường đó.

Hai là, phải xem xét tác động của chính sách kinh tế lên tất cả các nhóm trong xã hội. Trên thế giới và cả ở VN có rất nhiều chính sách ra đời chỉ nhằm bảo vệ quyền lợi cho một nhóm lợi ích nào đó mà bỏ qua một thực tế rằng nó gây thiệt hại cho những người còn lại.

Thông điệp chính của cuốn sách là nhấn mạnh các nguyên lý cơ bản của nền kinh tế thị trường và hậu quả của việc không tuân theo các nguyên lý này. Với các thí dụ minh họa được lấy từ nền kinh tế Mỹ, tác giả cho người đọc thấy được việc can thiệp trực tiếp của chính phủ vào thị trường gây ra những tổn hại kinh tế, nhất là khi nó vi phạm các nguyên lý kinh tế tự do của thị trường.

Bằng nhiều ví dụ minh họa sống động, dễ hiểu liên quan trực tiếp đến các vấn đề kinh tế đã được tranh luận trong quá khứ như các công trình công cộng gây ra gánh nặng thuế khóa, tín dụng làm chệch hướng sản xuất..., Henry Hazlitt khiến người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác khi nhận ra rằng những điều lâu nay tưởng chừng như đúng đắn hóa ra là những lời ngụy biện của những nhà kinh tế tồi.

Hiểu kinh tế qua một bài học là một cuốn sách hữu ích cho tất cả những ai quan tâm nhưng lại thường xuyên bị lạc lối trong mê hồn trận những thông tin kinh tế. Cuốn sách sẽ giúp họ tỉnh táo nhìn thấy được phương hướng cần thiết để vững tin vào những nguyên lý vững chắc của kinh tế thị trường. Nó cũng là một cuốn sách hữu ích cho các nhà báo trong lĩnh vực kinh tế, giúp họ nhận ra được đâu là một chính sách kinh tế tốt và đâu là một chính sách kinh tế tồi, từ đó tăng cường khả năng phản biện các chính sách kinh tế vĩ mô của Chính phủ.

(Hiểu kinh tế qua một bài học do Phạm Việt Anh dịch, Nhà xuất bản Tri Thức xuất bản)