Dạy và học ngoại ngữ tại Thụy Điển

Phóng to

Ở Thụy Điển, bên cạnh ngôn ngữ học tập chính thức trong nhà trường là tiếng Thụy Điển, tiếng Anh là một trong hai ngoại ngữ mà học sinh bắt buộc phải học từ lớp 4 đến lớp 12, ở trường phổ thông cũng như trường học nghề. Ngoại ngữ thứ hai là tiếng Tây Ban Nha, Pháp, Đức, Nga, Ý, Ả Rập, Nhật, Trung Quốc, Đan Mạch, Phần Lan...

Hiện nay có hơn 50 ngoại ngữ được giảng dạy tại các cơ sở đại học của Thụy Điển. Song yếu tố quan trọng là hệ thống các ý tưởng chiến lược được hoạch định trong văn bản nhà nước “Kế hoạch hành động cho chính sách đa ngôn ngữ” cùng hàng loạt những biện pháp và cơ chế, tổ chức tương ứng. Đây chính là nhân tố quyết định thành quả giáo dục ngôn ngữ tại Thụy Điển. Bản kế hoạch này gồm ba chủ trương hành động: Học ngôn ngữ suốt đời, Giảng dạy ngôn ngữ tốt hơn và Xây dựng môi trường thân thiện ngôn ngữ.

Học ngôn ngữ suốt đời

Chủ trương này nhấn mạnh việc tạo điều kiện cho quá trình học tiếng mẹ đẻ (do hiện tượng nhập cư, hiện nay có hơn 150 ngôn ngữ được sử dụng tại Thụy Điển) cùng hai ngôn ngữ khác được bắt đầu từ sớm, khi trẻ học mẫu giáo và tiểu học.

Ở hai cấp học này, những thái độ cơ bản đối với các ngôn ngữ và nền văn hóa khác được hình thành. Nói khác đi, muốn học được ngoại ngữ phải giỏi tiếng mẹ đẻ và tiếng Thụy Điển.

Chính phủ Thụy Điển đã hiện thực hóa quan niệm trên bằng cách đòi hỏi trường mẫu giáo và tiểu học, qua chương trình giáo dục, phải thể hiện tinh thần ủng hộ đường hướng giáo dục đa ngôn ngữ và cung cấp cơ sở vật chất, nguồn lực để giúp trẻ có thể học được tiếng mẹ đẻ của mình bên cạnh ngôn ngữ chính thức là tiếng Thụy Điển.

Đến trung học phổ thông và trung học nghề, học sinh hoàn thành việc lĩnh hội các kỹ năng cơ bản giúp họ có thể thực hiện việc học ngôn ngữ suốt đời. Tất cả tiểu bang của Thụy Điển đều tập trung việc phát triển năng lực giao tiếp ngôn ngữ hiệu quả cho học sinh, nghĩa là phát triển các kỹ năng tích cực hơn là kiến thức thụ động.

Nói trôi chảy như người bản xứ không phải là mục tiêu mà là đạt được những mức độ thích hợp về kỹ năng nghe, nói, đọc và viết bằng hai ngoại ngữ, năng lực liên văn hóa (intercultural competencies) và khả năng tự học.

Chương trình môn tiếng Anh và các ngoại ngữ khác được thiết kế dựa trên hệ thống bảy trình độ, áp dụng cho việc dạy và học ngôn ngữ ở độ tuổi và cấp học bất kỳ. Phương pháp học ngôn ngữ theo/trong ngữ cảnh được áp dụng rộng rãi và hệ thống như làm dự án, đọc mở rộng, xem phim ảnh có phụ đề tiếng Anh, nghe nhạc, tham gia câu lạc bộ, tham gia các hoạt động văn hóa...

Đối với người lớn, Chính phủ Thụy Điển khuyến khích việc học tập ngôn ngữ bằng cách xây dựng đầy đủ và sẵn sàng các cơ sở vật chất. Công nhân có cơ hội nâng cao những kỹ năng ngôn ngữ liên quan đến đời sống nghề nghiệp. Văn chương, âm nhạc, phim ảnh, những kỳ nghỉ ở nước ngoài, các hoạt động xã hội tại địa phương, dịch vụ tình nguyện nước ngoài được phát triển nhằm tạo cơ hội cho người dân Thụy Điển học tập ngôn ngữ và văn hóa của các nước khác.

Ranh giới giữa văn hóa quốc gia với quốc tế ngày càng mờ đi, người dân Thụy Điển có thể được xem là công dân toàn cầu.

Xây dựng một môi trường thân thiện ngôn ngữ

Theo chủ trương này, nhà trường và các cơ sở đào tạo phải tạo nên những liên kết thích hợp giữa việc dạy tiếng mẹ đẻ, tiếng nước ngoài, ngôn ngữ giảng dạy chính thức và ngôn ngữ của các cộng đồng nhập cư.

Dựa trên chương trình khung quốc gia, các thành phố/thị xã có trách nhiệm biên soạn chương trình giảng dạy cụ thể, thiết lập thời biểu, xây dựng nguồn tư liệu phù hợp với nhu cầu và tình hình thực tế của địa phương. Đặc biệt, các hình thức học tập như làm việc với dự án, theo các chủ đề chuyên môn ngày càng được áp dụng rộng rãi.

Theo Luật giáo dục, việc đào tạo giáo viên ngôn ngữ phải bảo đảm cho giáo sinh được sinh sống, học tập một thời gian tại nơi nói thứ tiếng mà họ sẽ dạy, được chi trả cho việc tự bồi dưỡng nâng cao nghiệp vụ thường xuyên.

Giáo viên các môn học khác được khuyến khích dạy một phần môn học của mình bằng tiếng nước ngoài. Do vậy, giáo sinh - song song với chuyên ngành đào tạo của mình - phải học ngoại ngữ và tham gia một phần nghiên cứu giảng dạy ở nước ngoài. Nhờ vậy, số lượng giáo viên (không chỉ giáo viên ngôn ngữ) có thể dạy bằng ngôn ngữ khác tiếng Thụy Điển ngày càng tăng.

Năm 2003, Thụy Điển thực hiện thí điểm một chương trình phổ thông với một nửa thời lượng học bằng tiếng Anh. Chính sách giáo dục song ngữ này có nét tương đồng với chính sách song ngữ của Singapore, một trong những yếu tố làm nên thế mạnh của hệ thống giáo dục của Singapore.

Việc đánh giá kết quả học ngoại ngữ đặc biệt được chú trọng. Theo luật, các địa phương vận dụng thang đánh giá chung của Hội đồng châu Âu dành cho ngôn ngữ để lập bảng mô tả chi tiết các kỹ năng ngôn ngữ mà cá nhân cần đạt một cách khách quan, thực tiễn, rõ ràng và linh hoạt. Giáo viên ngôn ngữ và tất cả đối tượng liên quan đều phải tham dự các cuộc tập huấn chuyên nghiệp để có thể áp dụng thang đánh giá chung nhằm bảo đảm chất lượng dạy học ngoại ngữ.