Những người trẻ giận dữ

fr.clipart.me

Chị H. không phải là phụ huynh duy nhất gặp vấn đề về sự giận dữ bất thường của con mình.

Stress hơn người lớn ?

Chị N., nhà ở Q.Tân Phú (TP.HCM), cũng than thỉnh thoảng chị giật mình vì con trai chị đấm vào tường thình thình trong phòng. Có lúc cậu hét váng lên, nhưng khi chị hỏi thăm thì cậu không nói.

Và nếu các cậu con trai có những biểu hiện “mạnh” như thế, thì những cô gái tuổi teen cũng có cách riêng bày tỏ sự bực tức của mình. Như M., con gái anh H. ở Q.Bình Thạnh. Từ một cô bé bình thường, gần đây anh thấy con trở nên ít vui cười, mặt lúc nào cũng quàu quạu. Hỏi thăm thì con gái nói bực mình chuyện các cô bạn học cùng lớp.

Hỏi dấn tới thì con bảo: “Ba mẹ hãy để con yên”. Anh H. than với tôi: “Nó làm như còn stress hơn cả tui nữa”. Dĩ nhiên việc học của những cháu này ít nhiều cũng bị ảnh hưởng.

Làm thế nào để hiểu và giúp những người trẻ này giải tỏa hoặc kiềm chế giận dữ, đó là câu hỏi chung tôi luôn gặp sau những “ca” này. Với tôi, đó cũng là một câu hỏi khó và cần một quá trình khá dài để giải quyết vấn đề này.

Có lẽ điều đầu tiên ai cũng hiểu nhưng cũng cần phải nhắc lại: tuổi vị thành niên có rất nhiều thay đổi về tâm sinh lý. Về mặt sức khỏe, các em có một số dư thừa về hormone. Do đó, các em thường có biểu hiện mệt mỏi, cáu gắt và buồn ngủ.

Về mặt tâm lý, các em thường muốn cha mẹ và mọi người xung quanh công nhận mình như người lớn, luôn muốn chứng tỏ, khẳng định mình nhưng đồng thời các em dễ tổn thương và rất mong muốn được cha mẹ quan tâm chăm sóc như trước đây. Các em hay buồn bã, hờn giận, hay cảm thấy tủi thân và cô đơn. Các em luôn mang trong mình vô số mâu thuẫn mà cha mẹ không hiểu được.

 Thậm chí nhiều em chìm rất sâu trong cơn giận dữ và không biết cách thoát ra. Các em không kiểm soát nổi cảm xúc giận dữ của mình do còn thiếu trải nghiệm của cuộc sống, thiếu sự va đập, cọ xát thực tế, thiếu sự rèn luyện kỹ năng quản lý cảm xúc, thiếu sự dẫn dắt và giáo dục của cha mẹ có kinh nghiệm...

Sự “bùng nổ” này có rất nhiều dạng và biểu hiện rất khác nhau: la hét, đập phá, cắt tay chân, đập đầu, sống bê tha, bỏ học, bỏ nhà đi bụi, tự tử…

Như đã nói trên, ngoài cáu kỉnh kéo dài hay đập phá la hét, các em thường chọn giải pháp “hành hạ bản thân”. Đây chính là cách các em chọn để “hành hạ” người thân yêu của mình. Cụ thể là “hành hạ” cha mẹ vì nghĩ rằng “họ” quan tâm chưa đủ, “họ” chưa hiểu mình, “họ” bỏ rơi mình, “họ” coi thường hay xúc phạm mình.

Như trường hợp xin tư vấn vừa nêu, qua trò chuyện tôi phát hiện nguyên nhân con trai chị H. giận dữ kéo dài là do cha mẹ hay so sánh con với anh ruột của N. đang học cấp III, một người anh giỏi giang, lanh lợi và vượt trội nhiều mặt. Sự so sánh đó khiến N. bị tổn thương và cho rằng cha mẹ không thương mình như anh trai.

Nhưng cũng có khi sự giận dữ là vì các bạn trẻ chưa biết cách giải quyết những xung đột, mâu thuẫn trong cuộc sống, như trường hợp của cô bé M. “mặt luôn buồn” là do M. bị một dạng “bắt nạt” trong lớp khi một số bạn gái khác đơm đặt nói xấu những điều M. không làm…

Quản lí cảm xúc: từ con cái đến cha mẹ

Những dư thừa về hormone và nhu cầu được giải phóng năng lượng dư thừa ở tuổi vị thành niên là bức thiết và có thật. Phần lớn cha mẹ thời nay chỉ chăm chú việc quản lý con và các mối quan hệ xung quanh con, bắt con học thật nhiều vì sợ con… hư, con không bằng “con người ta”.

Việc thúc ép, kiểm soát và ràng buộc của cha mẹ khiến con trẻ cảm thấy mình như một “tù nhân” trong gia đình. Ước muốn chạy nhảy nô đùa, ước muốn hòa đồng hồn nhiên vào niềm vui của các bạn đồng lứa tuổi bị hạn chế hay triệt tiêu.

Chưa kể do chưa có kinh nghiệm, một vài biểu hiện nào đó mà các em cho là “bất thường”, đánh giá xấu con người và tính cách của các em cũng làm các em có thể bực tức, bế tắc. Tất cả những khao khát bị vùi dập ấy, tất cả những bế tắc, thiếu trải nghiệm ấy cũng có thể biến các em thành người hay cáu kỉnh, hay nổi giận.

Nếu các bậc cha mẹ hiểu được tâm lý của các con sẽ khiến con bớt bức xúc, giận dữ. Cha mẹ không thúc ép con học, quản lý như “cai tù”, tạo điều kiện cho con mình đến khu thể thao giải trí lành mạnh, tham gia các hoạt động xã hội, tạo điều kiện cho con làm một cuộc cắm trại dã ngoại với bạn bè trong trường trong lớp hay đến một sân bóng vào mỗi cuối tuần.

Khi con giận dữ, cha mẹ cần im lặng lắng nghe, sau đó phân tích cho con hiểu rằng sự giận dữ của con có khả năng gây tổn thương cho người khác.

Con phải đặt bản thân vào hoàn cảnh người khác để hiểu vì sao họ có hành động gây tổn thương cho con. Nếu con tìm cách gây tổn thương lại là một hành động “trả đũa”. Hành động đó sẽ khiến con tự kéo mình ngang bằng với người vừa xúc phạm con.

Tha thứ chính là cách làm bản thân con trở nên bình yên và thanh thản. Ngược lại, nếu con đem những bực bội từ trường, lớp học về nhà để giận dữ, càu nhàu hay “nổi điên” với ba mẹ thì chính con là người làm tổn thương ba mẹ, “xả rác” vào không khí gia đình.

Mặt khác, chính các bậc làm cha mẹ cũng cần phải quản lý cảm xúc của chính mình. Đôi khi chúng ta cần có những nơi để xả stress hay chốn riêng tư để tĩnh tâm, không bị những ám ảnh về trách nhiệm và bổn phận đè nặng lên cuộc sống tinh thần. Có hạnh phúc thì cha mẹ mới không “đầu độc” bầu không khí gia đình và cuộc sống của con.■