Dáng hình của suy thoái

Theo cây bút kinh tế Martha C. White, “hình dạng suy thoái” (recession shape) là thuật ngữ không chính thức mà các nhà kinh tế dùng để mô tả đặc điểm của các cuộc khủng hoảng và phục hồi kinh tế.

Dựa theo đường biểu diễn trên đồ thị tốc độ tăng trưởng kinh tế sẽ có các dạng suy thoái hình chữ U, V, W hay L. Các chữ cái này cũng có thể dùng để gán cho sự hồi phục kinh tế (recovery) thay vì chỉ để mô tả sự suy thoái.

Trong số các dạng suy thoái thì hình chữ V là kịch bản tốt nhất: kinh tế giảm mạnh rồi ngay lập tức tăng trở lại với tốc độ và quy mô đúng bằng khi suy thoái, theo trang Fast Company.

Ảnh: The Globe and Mail

Trong khi đó, với suy thoái hình chữ U, nền kinh tế sau khi sụt giảm sẽ “giữ mức thấp tận đáy trong một thời gian, có thể là đến 2 năm, rồi mới quay dần trở lại bình thường”.

Dễ hiểu suy thoái hình chữ W nghĩa là thế nào: 2 lần suy thoái chữ V liên tiếp - tụt về đáy, vươn lên mạnh mẽ, rồi ngay lập tức chạm đáy lần nữa trước khi quay lại bình thường.

Và cuối cùng, suy thoái hình chữ L là viễn cảnh tệ nhất: kinh tế sau khi suy suýt thì giữ luôn mức thấp, không “ngóc đầu” lên được, trong một thời gian dài - có thể đến 10 năm.

Với việc đại dịch vẫn đang tiếp diễn và nhiều nơi trên thế giới còn áp dụng lệnh phong tỏa, khó có thể kỳ vọng kịch bản tốt nhất sẽ xảy ra, trong khi suy thoái hình chữ W là nguy cơ hiển hiện: nếu nới lỏng các biện pháp ngăn ngừa dịch bệnh quá sớm, kinh tế sẽ phục hồi nhanh, nhưng cũng sẽ suy giảm mạnh ngay sau đó nếu lỡ xảy ra làn sóng thứ hai của đại dịch.

Điển hình cho suy thoái hình chữ L là thời kỳ trì trệ kinh tế suốt thập niên 1990 ở Nhật sau khi vỡ bong bóng tài sản. Điều tồi tệ này sẽ xảy ra nếu chúng ta không thể khống chế đại dịch hiện tại, song các nhà kinh tế tin tưởng rằng kịch bản này khó có khả năng thành hiện thực.

Cuộc Đại suy thoái năm 2008 có dạng hình chữ U. Nếu điều đó xảy ra với khủng hoảng do virus corona gây ra lần này, kinh tế sẽ khó khăn từ đây đến ít nhất là cuối năm nay, thậm chí bước sang năm 2021, rồi mới bắt đầu tăng trở lại. Đây là kịch bản được giới kinh tế kỳ vọng nhất.

Ngoài 4 chữ cái U, V, W và L, năm 2009, tỉ phú George Soros còn đặt ra thuật ngữ suy thoái hình dấu căn đảo ngược, mô tả tình trạng “kinh tế suy giảm rồi bật ngược lại một chút nhưng không đủ tạo thành chữ V mà lại giảm tiếp, rồi giữ nguyên ở mức thấp”.

Kịch bản này tồi tệ bao nhiêu thì suy thoái hình chữ J, theo hình dung của trang tin tức tài chính The Street lại lạc quan bấy nhiêu: kinh tế sau khi sụt giảm lại tăng vọt, vượt qua cả mức tiền suy thoái!

Như thể chừng ấy “hình học suy thoái” vẫn là chưa đủ, CNN còn giới thiệu thêm suy thoái có hình móc câu, dấu căn và swoosh - biểu tượng hình lưỡi liềm trứ danh của hãng giày và trang phục thể thao Nike.

Theo CNN, hình dạng lưỡi liềm thể hiện quá trình phục hồi kinh tế sẽ không đến nhanh chóng, dựng đứng mà diễn ra từ từ, chậm mà chắc, trong khi đó “suy thoái hình dấu căn” hàm nghĩa sau khi hồi phục, kinh tế sẽ chững lại, đi theo chiều ngang.

Matthew Miskin, chiến lược gia đầu tư của hãng John Hancock Investment Management, lại lạc quan rằng kinh tế Mỹ sẽ phục hồi theo hình dạng lưỡi câu, nghĩa là phần tăng trưởng sau suy thoái sẽ vượt mức trước khi có khủng hoảng. Suy cho cùng thì “suy thoái hình lưỡi câu” cũng chính là kịch bản hình chữ J của The Street.

Hãng tin Reuters mới đây đã khảo sát 45 kinh tế gia ở châu Âu và Mỹ, gần một nửa dự đoán kinh tế Mỹ sẽ hồi phục theo hình chữ U. Dự báo đó hay kịch bản V hoặc W sẽ thành hiện thực? Thời gian sẽ sớm đưa ra câu trả lời, nhưng chắc chắn dáng hình của suy thoái sẽ liên quan mật thiết đến diễn biến của cuộc chiến chống dịch COVID-19 trên toàn cầu.■