Fema và trận đại hồng thủy ở Texas

Nhưng trận lũ "đại hồng thủy" ở Texas đầu tháng này khiến hơn 120 người thiệt mạng và khoảng 160 người mất tích đã khiến ông Trump và chính Mỹ đổi ý.

Thay đổi thông điệp

Ông Trump đã phê chuẩn đề nghị cứu trợ thảm họa của Thống đốc Texas Greg Abbott để giải ngân các nguồn lực từ FEMA nhằm hỗ trợ nạn nhân và chính quyền địa phương. Bộ trưởng An ninh nội địa Kristi Noem trong cuộc họp nội các nói với Tổng thống Trump rằng FEMA đang triển khai quỹ và nguồn lực nhanh chóng.

"Chúng tôi cắt giảm các thủ tục của FEMA cũ, đẩy nhanh giống như tầm nhìn của Tổng thống về cách FEMA nên vận hành", bà Noem tuyên bố. Bà nói việc giải ngân quỹ nhanh chóng cho Texas giống mô hình "tiền phân phối từ tiểu bang" mà ông Trump cổ xúy, thay thế cho mô hình hiện tại.

Nhưng các cựu quan chức FEMA nói họ không thấy sự khác biệt trong cách làm này, khi thực tế FEMA vẫn đóng vai trò trung tâm trong điều phối và giải ngân. Họ cũng chỉ ra việc FEMA rất tích cực trong hỗ trợ vụ lũ quét ở Texas vừa rồi chứng tỏ sự cần thiết của tổ chức này.

"Đây là sự kiện cho thấy FEMA rất cần - Michael Coen, chánh văn phòng FEMA thời kỳ Obama và Biden, nói - Tưởng tượng nếu có lũ quét thế này một năm nữa khi FEMA bị xóa sổ thì tổng thống và Bộ trưởng Noem sẽ hỗ trợ gì được cho thống đốc Texas?".

Thực tế thì khi lũ quét qua miền trung Texas hôm đầu tháng, các quan chức FEMA đang vướng mắc bởi một loạt thay đổi mới của chính quyền Trump, theo CNN. Trận lũ quá dữ dội. Chỉ trong hơn 1 giờ, nước sông dâng tới gần 8m khiến hơn 120 người thiệt mạng và hơn 100 người vẫn đang mất tích ở lưu vực sông Guadalupe.

Bộ trưởng Noem, cấp trên trực tiếp của FEMA, từng ra chỉ thị yêu cầu mọi khoản chi trên 100.000 USD sẽ cần bà trực tiếp phê chuẩn. Với FEMA, mà mỗi lần đối phó thảm họa thường xuyên cần chi hàng tỉ USD và triển khai nhân sự hàng loạt tới hiện trường cấp kỳ, thì quy trình duyệt ngân sách này là thảm họa.

Cứu trợ chậm 72 giờ

Về bản chất, họ nói quy định mới cản trở sự chủ động của FEMA khi địa bàn đang cần sự trợ giúp của họ nhất. "Chúng tôi hành động trên định hướng rất rõ: tiến công, chuẩn bị trước, dự đoán trước những gì tiểu bang cần và sẵn sàng để hỗ trợ - một quan chức FEMA nói - Giờ thì mọi thứ không rõ ràng vậy". 

Ví dụ, khi các thị trấn ở Texas chìm trong nước, FEMA không thể điều đội ngũ tìm kiếm và cứu nạn tới hỗ trợ ngay. Và kể cả khi đội hình cứu trợ được triển khai, FEMA vẫn cần phê chuẩn tiền để có thể gửi thêm nguồn lực. Bà Noem đã không phê duyệt triển khai lực lượng FEMA trong suốt hơn 72 tiếng kể từ khi lũ bắt đầu dâng.

Bà hiện tìm mọi cách để bào chữa và vẫn bảo vệ kế hoạch của ông Trump về giảm quy mô FEMA, thậm chí là xóa sổ cơ quan này để điều chuyển về tiểu bang. FEMA thì cảnh báo nếu thiên tai diễn ra trên phạm vi lớn và nhiều bang, mô hình tiểu bang sẽ không thể phù hợp. Diễn ngôn của hai bên do đó có xung đột. 

Trong khi bà Noem và ông Trump tiếp tục nhấn mạnh Texas đóng vai trò dẫn dắt trong đối phó và phục hồi sau thảm họa, theo ông Justin Knighten, giám đốc đối ngoại FEMA thời kỳ Biden, vai trò đó thực tế vẫn là của FEMA.

Ông Knighten nói dù bộ phận đối phó thảm họa ở Texas là một trong những cơ quan có kinh nghiệm nhất nước Mỹ, họ không thể đối phó với những thảm họa quy mô lớn thế này: "Khi có những thách thức về quy mô và nguồn lực thì lúc đó cần FEMA tham gia".

Một vai trò chính của FEMA là điều phối nguồn lực với nhiều cơ quan khác nhau trong hệ thống liên bang. 

Nếu tiểu bang cần binh đoàn công binh lục quân để hỗ trợ dọn dẹp, hay lực lượng của cơ quan y tế liên bang để dọn xác và tư vấn tâm lý hậu khủng hoảng, Cơ quan Môi trường liên bang (EPA) để xử lý chất lượng nguồn nước thì FEMA mới làm được. "FEMA là cổng một cửa cho toàn bộ hỗ trợ liên bang", theo ông Coen.

Cơ quan này cũng điều phối các nhóm cứu trợ ban đầu - như các đội tìm kiếm cứu nạn từ khắp cả nước - và thanh toán chi phí. Cơ quan này còn điều phối chương trình bảo hiểm lũ toàn quốc, hỗ trợ chủ và người thuê nhà khi gặp các tổn thất về bão lũ. 

Những người không có bảo hiểm hoặc bảo hiểm không đủ sẽ cần hỗ trợ từ FEMA. Tương tự, họ mở các trung tâm hỗ trợ hồi phục sau thảm họa và thanh toán cho chính quyền bang và địa phương chi phí sửa chữa hạ tầng.

"Đúng là Texas rất có năng lực, nhưng tôi nghĩ mọi người quên mất rằng FEMA chi trả rất nhiều cho các nguồn lực đối phó khẩn cấp ở tiểu bang và địa phương", theo Maddie Sloan, giám đốc chương trình phục hồi thảm họa và nhà xã hội của tổ chức Texas Appleseed.

Cơ quan đối phó thảm họa của Texas có ngân sách hằng năm trên 2 tỉ USD, phần lớn là qua các nguồn từ chính quyền liên bang. "Nếu một bang như Texas chỉ trong hai ngày đã phải xin cứu trợ liên bang thì các bang nhỏ khác sẽ không có cơ hội nào", theo Jeremy Edwards, phó giám đốc về truyền thông của FEMA thời Biden. ■