"Kẻ nổi loạn" tài năng của điện ảnh Thái

Cành cọ vàng “chia rẽ” báo chí Tây Âu
Liên hoan phim Cannes 2010: “Cú sốc” Thái Lan

Phóng to

Đạo diễn Apichatpong Weerasethakul với giải Cành cọ vàng - Ảnh: Reuters

Từ năm 2005, báo New York Times đã đánh giá anh là “một trong những nhà làm phim trẻ xuất sắc nhất”. Nhà nghiên cứu điện ảnh hàng đầu nước Mỹ David Bordwell nhận xét các bộ phim của anh “đùa giỡn với trí tưởng tượng của người xem và mê hoặc con mắt của họ”.

Khách quen của Cannes

Ngay từ khi còn học ngành kiến trúc ở Trường ĐH Khon Kaen, Apichatpong đã làm bộ phim ngắn Bullet (Viên đạn). Năm 2000, Apichatpong thực hiện bộ phim Mysterious object at noon (Vật thể bí ẩn ban trưa). Bộ phim tài liệu mang phong cách lạ không được chú ý nhiều ở Thái Lan, nhưng được giới phê bình phương Tây khen ngợi và đã dự nhiều liên hoan phim quốc tế.

Các bộ phim sau đó của Apichatpong đều có chung đặc điểm là cực kỳ khác biệt so với truyền thống điện ảnh Thái Lan. Anh luôn mời các diễn viên nghiệp dư đóng vai chính, xây dựng những cấu trúc dẫn chuyện mới mẻ như đặt nhan đề hoặc danh sách người thực hiện tác phẩm vào phần giữa bộ phim. Những chủ đề thường gặp trong các tác phẩm của anh là giấc mơ, thế giới tự nhiên, tình dục, quan niệm của phương Tây về Thái Lan và châu Á...

Anh trở thành một vị khách quen thuộc ở Liên hoan phim Cannes. Bộ phim lãng mạn Blissfully yours đoạt giải Dấu ấn sáng tạo nổi bật năm 2002, còn Tropical malady (Bệnh dịch nhiệt đới) giành giải thưởng Ban giám khảo năm 2004. Syndromes and a century (Các triệu chứng và một thế kỷ) do anh thực hiện năm 2006 trở thành phim Thái Lan đầu tiên tranh giải ở Liên hoan phim Venice.

Đối với người xem, các tác phẩm của Apichatpong thường rất kỳ bí và khó hiểu, do đó số lượng người hâm mộ anh không nhiều. Tuy nhiên, những ai đã mê phim của Apichatpong đều tôn anh là đạo diễn thượng hạng. Uncle Boonmee who can recall his past lives (Ông Boonmee - người có thể nhớ những kiếp trước), với nội dung kể về một người đàn ông hấp hối khám phá lại những kiếp trước của mình, đã đoạt giải Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes 2010 và được giới phê bình đánh giá là “điên rồ một cách tuyệt vời”. Nhà phê bình Maggie Lee của báo Hollywood Reporter nhận xét Uncle Boonmee... phản ánh rõ quan điểm về điện ảnh của Apichatpong là “kết nối thế giới con người với thế giới tâm linh”.

“Kẻ nổi loạn”

Trong làng điện ảnh Thái Lan, Apichatpong bị xem là một “kẻ nổi loạn”. Năm 2007, Ủy ban kiểm duyệt Thái Lan đòi cắt vài cảnh trong bộ phim Syndromes and a century rồi mới cho phát hành tại Thái Lan. Đó là cảnh các bác sĩ uống rượu và hôn hít trong bệnh viện, cảnh một nhà sư chơi đàn guitar, hai nhà sư khác chơi máy bay điều khiển từ xa, bị xem là “không phù hợp”. Tuy nhiên Apichatpong từ chối cắt phim mình, chấp nhận việc phim của anh không được chiếu trong nước.

“Tôi coi phim như con mình và không quan tâm đến việc người ta thích hay ghét bỏ chúng khi mà tôi tạo ra chúng với những nỗ lực và ý định tốt nhất” - báo Bangkok Post dẫn lời Apichatpong khi đó. Phản ứng lại, bà Ladda Tangsupachai, giám đốc Ban giám sát văn hóa thuộc Bộ Văn hóa Thái Lan, tuyên bố: “Ở Thái Lan chẳng ai xem phim Apichatpong. Người Thái thích phim hài. Họ thích cười”. Đó chính là lý do phim của Apichatpong dù tung hoành ngang dọc ở các liên hoan phim quốc tế nhưng không được nhiều người Thái Lan biết đến.

Dù vậy, Apichatpong chẳng hề sờn lòng và vẫn quyết tâm theo đuổi con đường mình đã chọn. “Điện ảnh là sự theo đuổi cá nhân - anh khẳng định - Quan điểm của tôi là thể hiện một hình thái điện ảnh khác, đẩy xa những rào cản và thể nghiệm xem điện ảnh có thể làm được những gì”. Nhà phê bình Justin Chang của tạp chí Variety nhận định với những tác phẩm như Uncle Boonmee..., có thể sức hút thương mại của Apichatpong vẫn sẽ hạn chế, “nhưng giới phê bình, những người đam mê điện ảnh và các khán giả có máu phiêu lưu sẽ bị mê hoặc”.