Nghề xếp hàng chuyên nghiệp: Thời gian là vàng, ai mua thì bán

Xếp hàng thuê không phải tàn dư của thời bao cấp khốn khó. Thời nào cũng có người kiếm sống bằng câu "thời gian là tiền bạc" theo nghĩa đen. Khác nhau có lẽ là độ chịu chi của người thuê mà thôi.

Dịch vụ xếp hàng thuê cho phép người có giá trị thời gian cao trả tiền cho người khác có giá trị thời gian thấp hơn để chờ đợi thay. Nói đơn giản, chi phí chờ đợi được quy đổi thành chi phí tiền tệ. Trên lý thuyết, hàng đợi vẫn tuân thủ quy luật "vào trước - ra trước (FIFO)", nhưng trên thực tế, người giàu có thể mua thời gian chờ ngắn hơn mà không phá vỡ trật tự hàng đợi.

Mô tả công việc cho nghề này đơn giản, chắc ai cũng đáp ứng được: đứng xếp hàng thay cho khách tại các điểm mua vé, bán hàng giảm giá, nhà hàng quán ăn nổi tiếng... Nếu chỗ xếp hàng đủ thoải mái, "người hành nghề" có thể mang theo bạt, lều, máy chơi game, tivi di động và nhiều thứ khác để giữ ấm và giết thời gian. 

Sau khi nhận được yêu cầu thuê qua ứng dụng hay công ty, nếu thấy có thể đáp ứng được thì sẽ liên hệ trực tiếp với khách hàng để hỏi thêm chi tiết (chẳng hạn như họ có mấy người, cần đến nơi lúc mấy giờ), sau đó báo với khách (thường qua tin nhắn) biết khi nào thì sắp tới lượt của họ ở nơi xếp hàng.

Ở mỗi nơi xếp hàng thường có quy trình khác nhau, mua vé xem biểu diễn nghệ thuật khác đặt chỗ nhà hàng hay sự kiện giảm giá, người xếp hàng phải biết quan sát rồi rút kinh nghiệm để biết đặc thù chỗ nào cần nhiều thời gian hơn dự tính, hoặc khả năng có chỗ như mong đợi cao hay thấp để lưu ý với khách hàng.

Nghề cũ trong vỏ mới

Cuối năm là dịp thương hiệu thời trang "xa xỉ thầm lặng" (quiet luxury) The Row tổ chức xả hàng mẫu (sample sale), và cũng là mùa bội thu của giới xếp hàng thuê chuyên nghiệp. Chuyên nghiệp vì có hẳn công ty đứng ra thầu, như Same Ole Line Dudes (New York).

Nói với The Wall Street Journal, nhà sáng lập Robert Samuel cho biết các đợt bán hàng mẫu cho các thương hiệu thời trang cao cấp với công ty ông "chẳng khác nào trận Siêu cúp bóng bầu dục Mỹ". 

Việc nhiều buộc Samuel phải thuê gấp đôi nhân viên so với bình thường. Riêng tại sự kiện của The Row hồi cuối tháng 10, 61 nhân viên của Samuel đã chiếm 80 vị trí đầu tiên trong hàng đợi, nhờ bắt đầu từ nửa đêm.

Những người xếp hàng thuê qua Same Ole Line Dudes được trả 25 USD/giờ. The Wall Street Journal nói có người được trả đến 800 USD cho công việc này, nhưng không rõ là xếp hàng khi nào mà phải "làm việc" suốt 32 tiếng. 

The Row là thương hiệu giá trên trời - túi da 4.900 USD, áo len cashmere 1.450 USD, nhưng sample sale thì có thể khuyến mãi lên đến 90%, vì thế sự kiện từ chỗ "dành cho mọi người" đã trở thành cạnh tranh tới mức phải thuê người xếp hàng.

Jennifer Goff, 38 tuổi, sáng lập dịch vụ xếp hàng thuê Skip The Line, với năm nhân viên bán thời gian và mức phí 30 - 40 USD/giờ. Cô từng xếp hàng thay người khác để dự hòa nhạc, ký sách, mua iPhone hay rượu phiên bản giới hạn, nhưng "đắt" nhất là các phiên điều trần ở Tòa án tối cao, nơi "chỉ có khoảng 50 người đầu tiên được vào nghe, nên phải xếp hàng, có khi nhiều ngày liền".

Tháng 11-2024, Goff được thuê đứng chờ 24 giờ trước phiên tòa US v. Skrmetti, liên quan thanh thiếu niên chuyển giới; năm 2023, cô chờ 36 giờ để giữ chỗ cho phiên United States v. Donald J. Trump, liên quan đến vấn đề miễn trừ của tổng thống. Với các ca dài, đội của cô thay nhau trực 4-8 giờ một lượt, hỗ trợ nhau khi cần ăn uống hay đi vệ sinh; trong cả hai vụ, cô đều giúp khách có chỗ ngồi trong phòng xử.

Tại Úc, theo trang việc làm Airtasker, Taylor Swift được cho là đã "kích hoạt" xu hướng xếp hàng thuê khi mang chuyến lưu diễn Eras Tour tới đây năm 2024. 

Đến tháng 2 năm nay, khi Billie Eilish tổ chức bốn buổi diễn ở Sydney, người hâm mộ đã đăng tuyển trên Airtasker, sẵn sàng trả 200 USD cho ai đó xếp hàng giùm từ sáng sớm đến 3-4h chiều. 

Có người thậm chí thuê xếp hàng từ nửa đêm đến 12h trưa hôm sau, chỉ để giữ chỗ trong hàng dài người chờ mua vé.

Đắng cay nghề chờ hộ

Tanya, một phụ nữ 55 tuổi từng làm chuyên gia truyền thông, nhà hoạt động cộng đồng kiêm nhà văn ở New York, vô tình trở thành một người xếp hàng thuê sau khi bị cắt hợp đồng hồi đại dịch Covid-19. 

Trên ứng dụng tìm việc vặt Taskrabbit, Tanya nhận chạy việc, phụ sự kiện, giữ thú cưng suốt mấy năm trời, đến đầu 2024 thì có khách hàng đề nghị xếp hàng giùm. Từ đó công việc này mang đến cho bà 60-200 USD mỗi tuần.

Tanya nói với Business Insider "đây chắc chắn là một trong những công việc ổn định nhất" bà từng kinh qua, nhưng lưu ý: nghề này nói dễ thì dễ nói khó thì khó, cần nhất là kiên nhẫn và có sự chuẩn bị trước. Và dù nghe hấp dẫn, không có đồng tiền nào là dễ kiếm.

Tanya kể bà từng tính phí 20 USD/giờ để lấy vé xem một vở nhạc kịch Broadway giới hạn khán giả ở New York, để rồi phải xếp hàng lúc 6h sáng trong cái lạnh thấu xương, mất cảm giác mặt và tay dù đã mặc hai cái áo khoác, đội hai cái nón và đeo hai đôi găng tay. 

Để thời gian chờ đợi bớt mệt mỏi hơn, Tanya mang theo ghế đẩu để ngồi, nhâm nhi một ly đồ uống nóng và nghe danh sách nhạc đã soạn sẵn để đi "hành nghề". May mà không bị "bom hàng" - khách trả đủ 120 USD như thỏa thuận và còn boa thêm 50 USD.

Không phải ai cũng thích sự xuất hiện của những "người chờ thuê". Khi lều trại mọc kín vỉa hè, công ty tổ chức sự kiện và cộng đồng mạng thường có phản ứng tiêu cực. 

Họ cho rằng dịch vụ này phản ánh bất bình đẳng kinh tế, tước đi cơ hội của người thật sự chịu chờ, và biến hành động kiên nhẫn thành đặc quyền có thể mua được. 

Các chuyên gia cảnh báo nếu dịch vụ lan rộng, hàng đợi có thể kéo dài hơn, khiến người bình thường phải trả thêm tiền hoặc chờ lâu hơn.

Tuy vậy, cả Tanya và Goff đều phản bác rằng dịch vụ này không chỉ dành cho người giàu mà cho cả những ai coi trọng thời gian của mình hơn, từ luật sư, nhóm hoạt động xã hội đến người sức khỏe yếu. "Nếu bạn có thể tìm ra một cách trên đời này để cuộc sống của mình dễ dàng hơn một chút, tại sao bạn lại không chọn nó?" - Tanya nói với Business Insider.

Chưa kể không phải "phi vụ" xếp hàng giùm nào cũng suôn sẻ, như cặp vợ chồng muốn có bữa tối cuối tuần lãng mạn tại nhà hàng Ý Emilios Ballato nổi tiếng ở Manhattan, đã thuê một người xếp hàng giúp mình sau khi ngó thấy hàng đợi lê thê mà vỉa hè thì lạnh cóng. 

Họ kể với The Wall Street Journal rằng sau 2 tiếng thì người xếp hàng vẫn còn đang đợi sau hai nhóm khách, nên thôi đành tiền mất bụng đói mà bỏ qua món ăn Ý yêu thích.

Khi việc xếp hàng ngày càng tốn thời gian và cạnh tranh, ngày càng nhiều dịch vụ ra đời để giúp mọi người tiết kiệm thời gian. Các công ty khởi nghiệp như LineLeap cho phép mọi người trả tiền để không phải xếp hàng tại các quán bar, câu lạc bộ và buổi hòa nhạc mà họ hợp tác, trong khi các công ty thẻ tín dụng như American Express đã nắm bắt các ứng dụng đặt chỗ nhà hàng để mang đến cho chủ thẻ nhiều cơ hội độc quyền hơn. 

Sàn giao dịch trực tuyến Appointment Trader cho phép mọi người mua bán suất đặt chỗ, và các ứng dụng đăng ký như Access tính phí lên đến 300 USD/tháng để đặt bàn tại các nhà hàng hàng đầu.

Phát triển từ một dịch vụ vặt thành ngành công nghiệp vi mô hợp pháp, vận hành dựa trên một nguyên lý kinh tế đơn giản nhưng sâu sắc về chênh lệch giá trị của thời gian. 

Nghề "xếp hàng thuê" chưa biết sẽ ra sao khi AI và robot ngày càng phát triển, nhưng ít ra nó cho người ta thấy rõ giá trị của thời gian và kiên nhẫn trong một xã hội luôn bị thúc đẩy bởi tốc độ.

Trải nghiệm mua vé ở Wimbledon

Hàng đợi mua vé (the queue) tại Wimbledon đã trở thành một truyền thống thể thao độc nhất vô nhị trên thế giới, nơi mà việc chờ đợi để mua được những tấm vé xem tennis quan trọng sánh ngang với chính giải đấu. Đây là nơi những người hâm mộ cuồng nhiệt sẵn sàng cắm trại qua đêm, đôi khi kéo dài đến vài ngày, trong một khu vực sân cỏ ở Wimbledon.

Hoạt động chính của những người xếp hàng là cắm trại. Họ dựng lều (chỉ cho phép lều hai người), mang theo túi ngủ, ghế dã ngoại, và tất cả đồ dùng cần thiết để sống ngoài trời. Ban tổ chức sẽ cấp cho mỗi người một thẻ xếp hàng (queue card) để giữ chỗ, và yêu cầu mọi người phải ở lại gần lều của mình, việc rời đi quá 30 phút có thể khiến họ mất chỗ. Mọi người thường thức dậy từ 5h đến 6h sáng để dọn lều và tiếp tục xếp hàng mua vé.

Không khí ở đây luôn náo nhiệt. Người xếp hàng tổ chức tiệc cocktail, chơi các trò chơi dã ngoại như frisbee và board game, thậm chí là các trận đấu tennis mini giữa các hàng lều. Họ kết bạn với những người hàng xóm tạm thời, cùng nhau chia sẻ dâu tây và kem - biểu tượng của Wimbledon.

Charles Elstub, một người xếp hàng từ London, đã mang theo guitar để hát cho những người khác nghe và chia sẻ rằng: "Tinh thần của giải đấu nằm ở đây". Một gia đình du khách từ North Carolina còn truyền trực tiếp trận đấu từ sân trung tâm qua VPN vào lều của họ khi vẫn đang xếp hàng mua vé vào sân.

Nhiều người coi "the queue" là một phần không thể thiếu của trải nghiệm Wimbledon, khiến họ cảm thấy có được một kết nối sâu sắc hơn với giải đấu.

Anabel Sanders, 27 tuổi, nói với đài NPR: "Mọi người đang có một khoảng thời gian tuyệt vời để kết bạn, uống rượu, dù có vào được sân hay không". Sự kiên nhẫn chính là tấm vé không chính thức đầu tiên để vào sân.