"Nông dân Việt Nam còn vất vả quá"

Phóng to

Nguyên bí thư Đảng ủy xã Bàn Cờ (TQ) Lý Xương Bình và chủ tịch UBND xã Thanh Trù Bùi Kim Quốc

Điểm dừng chân đầu tiên trong chuyến đi thực tế nông thôn VN của Lý Xương Bình là xã Thanh Trù, một xã nông nghiệp ven TP Vĩnh Yên đang trên đà đô thị hóa.

Để nông dân hưởng lợi từ đồng đất của mình

Vì không hẹn trước, phó bí thư - chủ tịch UBND xã Thanh Trù Bùi Kim Quốc khá bất ngờ khi có một người đàn ông Trung Quốc (TQ) ghé thăm trụ sở UBND xã vào lúc 9 giờ sáng. Sau lời giới thiệu của người phiên dịch về bản thân và mục đích chuyến đi của Lý Xương Bình, ông Quốc hồ hởi nói với Lý Xương Bình: “Thế ra đồng chí cũng từng là bí thư xã của TQ, chúng ta cùng trao đổi xem công việc có khác gì không nhé?”.

Ông Quốc nói: “Tôi làm chủ tịch xã đã được bốn năm rồi, ở VN cứ một nhiệm kỳ của chủ tịch xã là năm năm, ở bên TQ có khác không?”. Lý Xương Bình cho hay một nhiệm kỳ của lãnh đạo xã bên TQ cũng như vậy. Tuy nhiên, một xã bên TQ có số dân rất đông như xã Bàn Cờ mà Bình từng làm bí thư có khoảng 80.000 nhân khẩu, so với xã Thanh Trù của chủ tịch Quốc chỉ có 7.987 nhân khẩu. “Tuy nhiên, trụ sở xã của các đồng chí cũng to bằng trụ sở của xã chúng tôi!” - Bình cho biết.

“Lương của đồng chí thế nào, nguồn cấp từ đâu?”- Bình hỏi. Chủ tịch Quốc cho hay lương của ông mỗi tháng chỉ có 1,4 triệu đồng (khoảng 650 NDT), nguồn cấp từ ngân sách nhà nước. UBND xã Thanh Trù có 27 cán bộ, nhân viên chỉ có 18 người được hưởng lương từ ngân sách, còn lại chín người là nhân viên hợp đồng với mức lương gần 1 triệu đồng (gần 500 NDT). Để chi trả lương cho số nhân viên này, UBND xã thu lệ phí từ các hộ kinh doanh dịch vụ, làm tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn xã.

Bình cho hay mức lương bình quân của một chủ tịch cấp hương trấn bên TQ (tương đương với cấp xã của VN) khoảng 1.800 NDT (tương đương 4,5 triệu đồng VN). “Ở TQ có nhiều chủ tịch xã là người ở thành thị nhưng về nông thôn công tác, ở VN có không?” - Bình hỏi. Chủ tịch Quốc trả lời: “Ở VN dân chỉ bầu người địa phương lên làm lãnh đạo xã thôi!”.

Phóng to

Lý Xương Bình hỏi chuyện làm ăn của bà con nông dân Vĩnh Phúc

Bình lại hỏi: “Nông dân có được đầu tư làm khu công nghiệp hay không?”. Chủ tịch Quốc trả lời: “Việc nông dân đầu tư làm khu công nghiệp thì Nhà nước không cấm nhưng tỉnh mới có quyền quyết định, nông dân phải làm dự án, xin phép từ cấp tỉnh trở xuống”. Về vấn đề nông dân vay vốn, Quốc cho hay người dân được vay vốn ngân hàng nhưng phải thế chấp sổ đỏ nhà cửa và không được thế chấp đất nông nghiệp canh tác.

“Nông thôn ở VN không có khu công nghiệp hay sao?” - Bình hỏi. Quốc bật cười: “Chỉ có khu công nghiệp của tỉnh nằm trên địa bàn thôn thôi!”. Lý Xương Bình cho hay ở TQ có khoảng 7.000 khu công nghiệp cấp thôn và 7.000 thôn đó rất giàu có, sau khi đóng đầy đủ thuế cho nhà nước.

“Xã có vai trò gì đối với khu công nghiệp trên địa bàn?”- Bình hỏi. Quốc cho hay: “Xã không có vai trò gì khi dự án công nghiệp vào địa bàn ngoài nhiệm vụ giải phóng mặt bằng và khi dự án đi vào sản xuất thì tỉnh thu thuế ngân sách đối với dự án đó!”. “Chúng ta có nhiều điểm tương đồng nhưng cơ chế cụ thể dành cho người dân thì khác nhau, đó là điểm chúng ta phải học hỏi lẫn nhau, nhưng quan trọng nhất là sự đầu tư cho nông dân, để nông dân là người được hưởng lợi từ đồng đất của mình”- Bình thẳng thắn.

Về chuyện nông dân nhường đất đai để làm dự án, Lý Xương Bình cho rằng VN nên học kinh nghiệm của Đài Loan. Ở Đài Loan, nông dân là người được hưởng lợi từ việc đền bù đất, đất đai được đền bù đúng với giá thị trường nhưng nhà nước giữ lại 50% để làm bảo hiểm nghề cho nông dân.

Rời quê hương đi làm thuê

Phóng to

Lý Xương Bình bùi ngùi trước nỗi vất vả của nông dân VN

Rời trụ sở UBND xã, Lý Xương Bình đi bộ dọc đường rồi bất ngờ rẽ vào nhà nông dân Lương Thị Hiền ở thôn Rừng. Chị Hiền đang phơi ngói mộc trước cửa nhà, cho hay nếu cứ trông vào sáu sào ruộng thì bốn nhân khẩu của gia đình chị đã liêu xiêu lắm, nên gia đình phải làm thêm nghề nung ngói. Nhiều gia đình khác ở Thanh Trù cũng vậy.

Một năm gia đình chị nung được khoảng năm lò ngói, mỗi lò lãi được 2 triệu đồng. Thu nhập từ trồng lúa và nghề phụ cũng chỉ đủ ăn và nuôi hai đứa con ăn học. Chị Hiền cho hay riêng khoản tiền học của con chị đóng đầu năm học đã “ngốn bay” lãi của một lò ngói, ngoài ra chưa kể đến tiền mua sách vở, quần áo... Con của chị đang học tiểu học nhưng ngoài giờ cũng phải lao động như một nông dân thực thụ.

“Gia đình chị có thuê người làm hay không?” - Bình hỏi. Chị Hiền trả lời: “Chỉ khi nào đến ngày nung thôi, còn việc thổ mộc như đóng ngói và phơi ngói thì vợ chồng, con cái cùng xúm vào làm. Vả lại nhân công cũng rẻ, chỉ phải nuôi cơm người làm và trả 200.000 đồng/tháng nên cũng ít người nhận làm”.

Lý Xương Bình ngỡ ngàng khi được biết nông dân xã Thanh Trù lấy đất nông nghiệp để đóng ngói. Chị Hiền cho hay nhiều ruộng đồng của xã Thanh Trù đã biến thành hồ ao sâu thẳm vì chuyện khoét đất làm gạch ngói. “Làng quê chúng tôi không còn bóng cây xanh vì khói lò nung nhưng chúng tôi biết làm nghề phụ gì hơn nếu chỉ trông vào ruộng đồng, trồng lúa ngô thì không đủ ăn, chúng tôi phải bới đất lật cỏ thôi!”.

Chị Nguyễn Thị Lợi, một lao động làm thuê ở xã Quất Lưu (huyện Bình Xuyên), cho hay trước đây gia đình chị cũng có nghề làm ngói nhưng từ khi gia đình khai thác hết nguồn đất, vợ chồng chị phải đi làm thuê đóng ngói cho những gia đình khác ở Thanh Trù. Khi Bình hỏi chuyện bảo hiểm xã hội cho nông dân thì mấy người dân đứng xung quanh bật cười cho rằng đó là chuyện xa vời. Và khi Bình hỏi “nếu nay mai Thanh Trù hết đất làm ngói và dự án khu công nghiệp vào thôn ta thì bà con làm gì, liệu có đi làm thuê như gia đình chị Lợi hay không” thì chị Hiền cùng mọi người im lặng, còn Lý Xương Bình bùi ngùi.

Chủ tịch Quốc cho hay toàn xã đã có hơn 500 thanh niên rời quê hương đi làm thuê nơi khác vì lao động và thu nhập ở làng quê không đủ nuôi sống họ. “Nông dân VN còn vất vả quá” - Lý Xương Bình thốt lên và người phiên dịch Trần Trọng Sâm sau khi dịch câu nói ấy cho bà con thôn Rừng cũng rưng rưng nước mắt.

Gặp Lý Xương Bình tại TP.HCM: Tôi luôn đi với niềm tin về sự thật
Giật mình khi đọc “Thư gửi Thủ tướng Chu Dung Cơ”
Lý Xương Bình: Tôi muốn cả xã hội chú ý đến nông dân
Bài học “Lý Xương Bình” ở nông thôn VN

Kỳ 1: Nên làm quan như thế nào?
Kỳ 2: Thư gửi Thủ tướng Chu Dung Cơ
Kỳ 3: Thư gửi thủ tướng Chu Dung Cơ (tiếp theo)
Kỳ 4: Tổ điều tra của thủ tướng đã đến
Kỳ 5: Trên có chính sách, dưới có đối sách
Kỳ 6: Nếu truy cứu trách nhiệm của người có trách nhiệm
Kỳ 7: Người không “đỏ mặt”
Kỳ 8: Báo chí vào cuộc và sự chi viện của chính nghĩa
Kỳ 9: Từ chức
Kỳ 10: Nửa đời còn lại...
Kỳ 11: Số phận những con người