Ưu ái mai vàng

TTCN - Tự bao nhiêu đời nay, hình ảnh đóa mai vàng là dấu hiệu của mùa xuân. Thế nhưng, với những nghệ nhân và cả thương nhân mai, đó là cả một quá trình để đúng dịp, mai nở vàng khắp mọi nhà...

Ảnh: Huỳnh Mỹ Thuận

Mai nhánh ra chợ Tết

Mai chưng tết chỉ hiện diện ở chợ miền Tây Nam bộ từ nửa sau thế kỷ 20. Ở Cần Thơ, một trong những người đưa mai nhánh ra chợ đầu tiên là ông Nguyễn Văn Hiếu, nhà ở ấp Bình Phó, xã Long Tuyền, TP Cần Thơ.

Cắt nhánh mai trong vườn nhà rồi chèo xuồng ra bán ở chợ hoa bến Ninh Kiều, mỗi tết ông bán ra một lượng mai trị giá hai lượng vàng.

Ngày đó mai nhánh chỉ bán vài ngày áp tết và chỉ vào sớm mai hoặc gần tối do không có kỹ thuật giữ tươi nụ bông. Về nghệ thuật cũng chỉ có hai dáng mai: mai chưng ở giữa nhà cành dáng tứ diện; mai trên bàn thờ thì dáng nhất diện - bông soi xuống mặt con cháu hướng lên gia tiên.

Ngày trước Năm Hiếu cắt nhánh, kỳ công đốt gốc ngâm nước để mai tươi nở đúng giao thừa thành hàng độc. Bây giờ vườn mai Năm Hiếu đặc biệt có mai hoa nở lâu rụng, tươi thắm cả tuần lễ. Xứ này Năm Hiếu là người duy nhất có huy chương vàng về hoa mai.

Do hội hoa kiểng không thi mai vàng, Năm Hiếu đưa mai hoa nở lâu rụng đi hội chợ quốc tế Cần Thơ đoạt giải Bông lúa vàng. Từ 1993 mai hoa lâu rụng của Năm Hiếu đã được ưa thích ở chợ tết Cần Thơ, TP.HCM.

Anh Phan Thông Tuấn đang chăm sóc vườn mai trên 3.000 cây chuẩn bị tết

Tay hậu gốc hoàng mai

Trong làng cây kiểng Cần Thơ không mấy người biết tên bà là Nguyễn Ngọc Lành. Người ta quen gọi là bà Tư Trang, tên ông chồng của bà, ngày trước là người chơi đồ cổ và cây kiểng, nay đã sang nước ngoài định cư.

Bà Tư Trang chuyên mua gom, bứng các gốc mai ở nông thôn về bán cho các vườn mai, các công sở ở thành phố. Những gốc mai trên đất niêm thổ, nơi liếp ngập mùa khô lẫn mùa mưa được bứng gốc bài bản: đào hố gần gốc không đụng rễ, chuyển gốc mai vừa đào qua hố đó rồi mới lựa thế cắt mão rễ, cành để chuyển cây đi; phần tiếp theo là của nghệ nhân cây kiểng.

Lặn lội khắp các vùng Cần Thơ, An Giang, Vĩnh Long, Đồng Tháp, Sóc Trăng… tay hậu điệu nghệ này mỗi năm bứng vài ngàn gốc mai, nhiều gốc dăm bảy chục tuổi, giá lên tới chục triệu đồng.

Cây mai trên 200 tuổi được ghép thêm nhánh ở vườn mai Hùng Vân

Nhà vườn mai

Nhờ cha ông mở đất lập vườn cây trái để thời hiện đại đô thị hóa ngày nay Cần Thơ vẫn có những vườn mai vàng đẹp.

Vườn mai Phan Thông Sang bên cạnh thắng cảnh nổi tiếng chùa Đàn Tiên. Dòng họ Phan Thông lập chùa, trồng gần 100 loại cây cảnh, nhiều cây nay hàng trăm tuổi.

Lớp trẻ của dòng họ, nghệ nhân Phan Thông Tuấn ở tuổi 30 đang chăm sóc vài nghìn chậu mai lớn nhỏ: không chỉ cắt ghép tạo dáng, anh còn cho mai nở theo yêu cầu của khách với điều kiện báo trước hai tháng.

Vườn mai Năm Song kề đầu cầu Cái Sơn. Năm Song ở tuổi 50, đã qua nhiều nghề, ông lập vườn mai không chỉ vì chuyện cung cầu kinh tế mà còn do thẳm sâu cái tình với cây mai của ông ngoại, người đã bất chấp bom đạn dội cháy nhà mình những năm còn chiến tranh, sống chết với những cây mai kiểng yêu quí, con cháu cuối cùng phải chở mấy chậu mai cùng tản cư ông mới xuống ghe.

Vườn Năm Song có chừng 2.000 chậu mai. Ông tính toán kỹ thuật để khởi trồng mỗi cây ngay từ sau tết. Mai 4 - 5 năm tuổi được mua về, lên chậu chăm sóc mấy tháng cho lại sức rồi bắt đầu bo ghép giống mai dảo.

Con mắt nghề nhìn ra cái mạch nhựa da cây, chỗ cây nảy mầm để bo mắt, bo đọt; rồi đeo bám điều dưỡng lên dáng cây đẹp. Tay lẩy lá, lặt lá đúng sức cây, đúng thời tiết cho bông nở giao thừa mà cầm chắc cả thế, dáng, tàn, bông nở bài bản: từ dưới lên, có gốc có ngọn vững vàng.

Vườn mai Vĩ Dinh ở vành đai phi trường Cần Thơ. Trịnh Vĩ Dinh chưa đầy 40 tuổi, đã nổi danh nghệ nhân phong lan nhưng rồi bị mai vàng hấp dẫn.

Lý do: cây mai được ông bà ưu ái theo truyền thống và trồng mai lời hơn phong lan, tiền bạc lại thu gom gọn gàng trong dịp tết. Mai vàng của Vĩ Dinh như các vườn khác về kỹ thuật, khác chăng là chỉ phục vụ người chơi từ loại 500.000 đồng/chậu đổ lên.

Trong làng mai vàng Cần Thơ còn có những tên tuổi một thời với nhiều gốc mai lâu năm giá trị. Nghệ nhân Mười Si Rô mới xuất lên Sài Gòn 14 cây mai lấy 180 triệu đồng. Qui mô tới 5.000m² là vườn mai Hùng Vân ở An Bình với vài nghìn chậu mai vàng, khoảng 30% trong số đó tuổi từ 50 - 70 năm. Ở đây có cây mai vô cùng quí giá, tuổi cùng với thời gian ông bà ta đi mở cõi.

Các nhà vườn mai còn làm dịch vụ chăm cây mai tại tư gia, công sở hoặc sau tết chở về vườn chăm sóc, chờ xuân tới chủ mai mang về, giá giữ cây bằng 20% giá trị cây. Mai được các nhà vườn ưu ái từ khi có tập quán chưng mai ngày tết.

Không ưu ái sao được vì theo ông Cao Ngọc Nhẫn, chủ nhiệm Câu lạc bộ bonsai Cần Thơ, lời từ vườn mai tới 30% vốn bỏ ra đổ lên.